فرزند
فرزند به معنای بچه و آنکه از دیگری زاده شده است.
آیا رفتار خوش با همسر و فرزند و ... موجب سوء استفاده آنها نمی شود؟
شرح پرسش: آیا خوش اخلاق بودن با همسر، با مردم، با دانش آموزان و کلاً رفتار مهربانانه و گذشت باعث سوء استفاده آنها و بی توجهی به انسان نمی شود و اصلاً چگونه می توان اخلاق خوب با جبروت و ابهت داشتن را در کنار هم قرار داد؟ پاسخ اجمالی: اولاً: دین مبین اسلام طرفدار خوش خلقی و خوشرفتاری با همه افراد جامعه مثل همسر، فرزند، شاگرد و ... است؛ لذا در آیات قرآن و روایات معصومین (ع) امر به خوشرفتاری شده است. ثانیاً: با توجه به دستورات اهل بیت (ع) باید در کنار خوش خلقی که اصل در رفتار است، مواظبت نمود که این عمل پسندیده از حد خود خارج نگردد؛ یعنی باید در این عمل معتدل بود؛ تا موجب سوء استفاده دیگران نگردد، به عبارت دیگر؛ حسن خلقی که با حقیقت و حق طلبی توأم باشد می تواند مانع سوء استفاده دیگران گردد. البته باید توجه داشت که: خشونت و اخلاق بد با ابهت و عظمت فرق دارد و این دو باید از همدیگر جدا انگاشته شوند و نهایتاً باید حد محبت و خوش اخلاقی را شناخت. پاسخ تفصیلی: یکی از خصوصیات دین مبین اسلام اعتدال و میانه روی در همه زمینه ها است؛ در اقتصاد و سیاست، اجتماع و برخورد با دیگران و ... غالب افراد فکر می کنند که حسن خلق و لطف معاشرت و به اصطلاح امروز اجتماعی بودن این است که انسان همه را با خود دوست کند، مثل اینکه بعضی از مسیحیان دین خود را به بشر، به عنوان نماد محبت معرفی می کنند و ادعا می کنند که انسان کامل کسی است که فقط محبت داشته باشد، بعضی از مذاهب هندوها هم طرفدار قاعده محبت محض هستند. ولی باید گفت: تنها محبت وخوشرفتاری کافی نیست، بلکه محبتی که با حقیقت و حق طلبی توأم باشد می تواند مانع سوء استفاده دیگران گردد. اسلام دین محبت است. قرآن مجید، پیامبر اکرم (ص) را "رحمةً للعالمین=رحمت برای جهانیان" معرفی می کند.[1] قرآن به مؤ منین نیز دستور می دهد که با مردم به خوبی رفتار کنند[2] و اگر انسان های نادان به آنها توهین کردند با اغماض از آن عبور کنند.[3] آن محبتی که قرآن دستور می دهد این نیست که مطابق میل شخص مقابل رفتار کنیم و فرد را در تمایلاتش آزاد بگذاریم و یا تمایلات او را تأیید و امضاء کنیم، بلکه اسلام همیشه موافق طرفداری از حق در همه شؤونات زندگی است؛ در برخورد با همسر، دانش آموزان، فرزندان و ... . در برخی از روایات که صفات مؤمن را برشمرده است؛ می فرماید: از خصوصیات مؤمن این است که حق را از دشمنش می پذیرد، اما باطل را از دوستش نمی پذیرد.[4] انسان اگر در برخوردهای اجتماعی، چنین برخورد کند، هم روشی اسلام پسندانه داشته است و هم جلوی سوء استفاده دیگران را گرفته است ؛ زیرا دیگران یا خواسته ها و توقعات حقیقی و به حق دارند که انسان باید به آن گردن نهد، و یا در برخوردهایشان قصد دارند از اخلاق انسان سوء استفاده کنند و خواسته های نا به حق خود را طلب کنند، در این صورت است که با برخورد حق طلبانه شما، به این خواسته نمی رسند. مثلاً اگر کسی بخواهد با استفاده از اخلاق خوش شما، به شما یا دیگران بی احترامی کند و حقی از شما یا دیگران را ضایع کند؛ اگر چه نزدیک ترین کس به شما باشد، باید در مقابل او بایستید. بعلاوه؛ محبت واقعی آن است که خیر و صلاح فرد در آن باشد؛ چه بسا محبت و خوش رفتاری زیاد و بدون درایت و تدبیر، دشمنی با آن فرد باشد.[5] در روایتی امام باقر (ع) می فرماید: "شر الآباء من دعاه البرّ الی الافراط= بدترین پدران کسانی هستند که در نیکی و محبت نسبت به فرزندان از حد تجاوز کنند"[6]. البته هرگز این امور نباید باعث شود که انسان توجیهی برای بد اخلاقی ها و احیاناً رفتار متکبرانه اش پیدا کند، بلکه تا می تواند باید خوش برخورد باشد وخواسته های مردم را اجابت کند. پس به طور کلی اعتدال به همراه رفتار حق طلبانه مورد تأئید است. روایاتی داریم که تأکید دارد برخورد با زیر دست (مانند همسر و فرزندان ) باید مهربانانه باشد.[7] امام چهارم (ع) در مورد برخورد با کوچکتر ها می فرماید: اما حق کوچکتر، رحمت بر او در هنگام آموختن و گذشت از وی و پرده پوشی بر خطاهای او ، مدارا کردن و کمک نمودن به اوست[8]. بهرحال باید اعتدال رعایت شود و بدیهی است که همیشه تشخیص راه میانه و بدون افراط و تفریط، کار آسانی نیست و چه بسا برای یافتن آن، باید مصادیق آن را با کارشناسان مطرح کرده و از نظرات آنان استفاده کرد. پی نوشتها: [1] انبیاء، 107. [2] بقره ، 83 . [3] فرقان ، 63. [4] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 64، ص310 [5] نک: مطهری، مرتضی، جاذبه دافعه علی (ع)، صص 10 - 13. [6] یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ الیعقوبی‌، ج 2، ص 320.بیروت ، دار صادر، بی تا. [7] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج4، ص11. [8] " و اما حق الصغیر فرحمته و تثقیفه و تعلیمه و العفو عنه و الستر علیه و الرفق به و المعونة له " تحف العقول، ج 1، ص 270، انتشارات جامعه مدرسین قم، 1404 هجری قمری. منبع: www.islamquest.net
شرح پرسش: آیا خوش اخلاق بودن با همسر، با مردم، با دانش آموزان و کلاً رفتار مهربانانه و گذشت باعث سوء استفاده آنها و بی توجهی به انسان نمی شود و اصلاً چگونه می توان اخلاق خوب با جبروت و ابهت داشتن را در کنار هم قرار داد؟ پاسخ اجمالی: اولاً: دین مبین اسلام طرفدار خوش خلقی و خوشرفتاری با همه افراد جامعه مثل همسر، فرزند، شاگرد و ... است؛ لذا در آیات قرآن و روایات معصومین (ع) امر به خوشرفتاری شده است. ثانیاً: با توجه به دستورات اهل بیت (ع) باید در کنار خوش خلقی که اصل در رفتار است، مواظبت نمود که این عمل پسندیده از حد خود خارج نگردد؛ یعنی باید در این عمل معتدل بود؛ تا موجب سوء استفاده دیگران نگردد، به عبارت دیگر؛ حسن خلقی که با حقیقت و حق طلبی توأم باشد می تواند مانع سوء استفاده دیگران گردد. البته باید توجه داشت که: خشونت و اخلاق بد با ابهت و عظمت فرق دارد و این دو باید از همدیگر جدا انگاشته شوند و نهایتاً باید حد محبت و خوش اخلاقی را شناخت. پاسخ تفصیلی: یکی از خصوصیات دین مبین اسلام اعتدال و میانه روی در همه زمینه ها است؛ در اقتصاد و سیاست، اجتماع و برخورد با دیگران و ... غالب افراد فکر می کنند که حسن خلق و لطف معاشرت و به اصطلاح امروز اجتماعی بودن این است که انسان همه را با خود دوست کند، مثل اینکه بعضی از مسیحیان دین خود را به بشر، به عنوان نماد محبت معرفی می کنند و ادعا می کنند که انسان کامل کسی است که فقط محبت داشته باشد، بعضی از مذاهب هندوها هم طرفدار قاعده محبت محض هستند. ولی باید گفت: تنها محبت وخوشرفتاری کافی نیست، بلکه محبتی که با حقیقت و حق طلبی توأم باشد می تواند مانع سوء استفاده دیگران گردد. اسلام دین محبت است. قرآن مجید، پیامبر اکرم (ص) را "رحمةً للعالمین=رحمت برای جهانیان" معرفی می کند.[1] قرآن به مؤ منین نیز دستور می دهد که با مردم به خوبی رفتار کنند[2] و اگر انسان های نادان به آنها توهین کردند با اغماض از آن عبور کنند.[3] آن محبتی که قرآن دستور می دهد این نیست که مطابق میل شخص مقابل رفتار کنیم و فرد را در تمایلاتش آزاد بگذاریم و یا تمایلات او را تأیید و امضاء کنیم، بلکه اسلام همیشه موافق طرفداری از حق در همه شؤونات زندگی است؛ در برخورد با همسر، دانش آموزان، فرزندان و ... . در برخی از روایات که صفات مؤمن را برشمرده است؛ می فرماید: از خصوصیات مؤمن این است که حق را از دشمنش می پذیرد، اما باطل را از دوستش نمی پذیرد.[4] انسان اگر در برخوردهای اجتماعی، چنین برخورد کند، هم روشی اسلام پسندانه داشته است و هم جلوی سوء استفاده دیگران را گرفته است ؛ زیرا دیگران یا خواسته ها و توقعات حقیقی و به حق دارند که انسان باید به آن گردن نهد، و یا در برخوردهایشان قصد دارند از اخلاق انسان سوء استفاده کنند و خواسته های نا به حق خود را طلب کنند، در این صورت است که با برخورد حق طلبانه شما، به این خواسته نمی رسند. مثلاً اگر کسی بخواهد با استفاده از اخلاق خوش شما، به شما یا دیگران بی احترامی کند و حقی از شما یا دیگران را ضایع کند؛ اگر چه نزدیک ترین کس به شما باشد، باید در مقابل او بایستید. بعلاوه؛ محبت واقعی آن است که خیر و صلاح فرد در آن باشد؛ چه بسا محبت و خوش رفتاری زیاد و بدون درایت و تدبیر، دشمنی با آن فرد باشد.[5] در روایتی امام باقر (ع) می فرماید: "شر الآباء من دعاه البرّ الی الافراط= بدترین پدران کسانی هستند که در نیکی و محبت نسبت به فرزندان از حد تجاوز کنند"[6]. البته هرگز این امور نباید باعث شود که انسان توجیهی برای بد اخلاقی ها و احیاناً رفتار متکبرانه اش پیدا کند، بلکه تا می تواند باید خوش برخورد باشد وخواسته های مردم را اجابت کند. پس به طور کلی اعتدال به همراه رفتار حق طلبانه مورد تأئید است. روایاتی داریم که تأکید دارد برخورد با زیر دست (مانند همسر و فرزندان ) باید مهربانانه باشد.[7] امام چهارم (ع) در مورد برخورد با کوچکتر ها می فرماید: اما حق کوچکتر، رحمت بر او در هنگام آموختن و گذشت از وی و پرده پوشی بر خطاهای او ، مدارا کردن و کمک نمودن به اوست[8]. بهرحال باید اعتدال رعایت شود و بدیهی است که همیشه تشخیص راه میانه و بدون افراط و تفریط، کار آسانی نیست و چه بسا برای یافتن آن، باید مصادیق آن را با کارشناسان مطرح کرده و از نظرات آنان استفاده کرد. پی نوشتها: [1] انبیاء، 107. [2] بقره ، 83 . [3] فرقان ، 63. [4] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 64، ص310 [5] نک: مطهری، مرتضی، جاذبه دافعه علی (ع)، صص 10 - 13. [6] یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ الیعقوبی‌، ج 2، ص 320.بیروت ، دار صادر، بی تا. [7] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج4، ص11. [8] " و اما حق الصغیر فرحمته و تثقیفه و تعلیمه و العفو عنه و الستر علیه و الرفق به و المعونة له " تحف العقول، ج 1، ص 270، انتشارات جامعه مدرسین قم، 1404 هجری قمری. منبع: www.islamquest.net
پاسخ:
شرح پرسش:
آیا خوش اخلاق بودن با همسر، با مردم، با دانش آموزان و کلاً رفتار مهربانانه و گذشت باعث سوء استفاده آنها و بی توجهی به انسان نمی شود و اصلاً چگونه می توان اخلاق خوب با جبروت و ابهت داشتن را در کنار هم قرار داد؟
پاسخ اجمالی:
اولاً: دین مبین اسلام طرفدار خوش خلقی و خوشرفتاری با همه افراد جامعه مثل همسر، فرزند، شاگرد و ... است؛ لذا در آیات قرآن و روایات معصومین (ع) امر به خوشرفتاری شده است.
ثانیاً: با توجه به دستورات اهل بیت (ع) باید در کنار خوش خلقی که اصل در رفتار است، مواظبت نمود که این عمل پسندیده از حد خود خارج نگردد؛ یعنی باید در این عمل معتدل بود؛ تا موجب سوء استفاده دیگران نگردد، به عبارت دیگر؛ حسن خلقی که با حقیقت و حق طلبی توأم باشد می تواند مانع سوء استفاده دیگران گردد. البته باید توجه داشت که: خشونت و اخلاق بد با ابهت و عظمت فرق دارد و این دو باید از همدیگر جدا انگاشته شوند و نهایتاً باید حد محبت و خوش اخلاقی را شناخت.
پاسخ تفصیلی:
یکی از خصوصیات دین مبین اسلام اعتدال و میانه روی در همه زمینه ها است؛ در اقتصاد و سیاست، اجتماع و برخورد با دیگران و ...
غالب افراد فکر می کنند که حسن خلق و لطف معاشرت و به اصطلاح امروز اجتماعی بودن این است که انسان همه را با خود دوست کند، مثل اینکه بعضی از مسیحیان دین خود را به بشر، به عنوان نماد محبت معرفی می کنند و ادعا می کنند که انسان کامل کسی است که فقط محبت داشته باشد، بعضی از مذاهب هندوها هم طرفدار قاعده محبت محض هستند.
ولی باید گفت: تنها محبت وخوشرفتاری کافی نیست، بلکه محبتی که با حقیقت و حق طلبی توأم باشد می تواند مانع سوء استفاده دیگران گردد. اسلام دین محبت است. قرآن مجید، پیامبر اکرم (ص) را "رحمةً للعالمین=رحمت برای جهانیان" معرفی می کند.[1] قرآن به مؤ منین نیز دستور می دهد که با مردم به خوبی رفتار کنند[2] و اگر انسان های نادان به آنها توهین کردند با اغماض از آن عبور کنند.[3] آن محبتی که قرآن دستور می دهد این نیست که مطابق میل شخص مقابل رفتار کنیم و فرد را در تمایلاتش آزاد بگذاریم و یا تمایلات او را تأیید و امضاء کنیم، بلکه اسلام همیشه موافق طرفداری از حق در همه شؤونات زندگی است؛ در برخورد با همسر، دانش آموزان، فرزندان و ... .
در برخی از روایات که صفات مؤمن را برشمرده است؛ می فرماید: از خصوصیات مؤمن این است که حق را از دشمنش می پذیرد، اما باطل را از دوستش نمی پذیرد.[4]
انسان اگر در برخوردهای اجتماعی، چنین برخورد کند، هم روشی اسلام پسندانه داشته است و هم جلوی سوء استفاده دیگران را گرفته است ؛ زیرا دیگران یا خواسته ها و توقعات حقیقی و به حق دارند که انسان باید به آن گردن نهد، و یا در برخوردهایشان قصد دارند از اخلاق انسان سوء استفاده کنند و خواسته های نا به حق خود را طلب کنند، در این صورت است که با برخورد حق طلبانه شما، به این خواسته نمی رسند. مثلاً اگر کسی بخواهد با استفاده از اخلاق خوش شما، به شما یا دیگران بی احترامی کند و حقی از شما یا دیگران را ضایع کند؛ اگر چه نزدیک ترین کس به شما باشد، باید در مقابل او بایستید. بعلاوه؛ محبت واقعی آن است که خیر و صلاح فرد در آن باشد؛ چه بسا محبت و خوش رفتاری زیاد و بدون درایت و تدبیر، دشمنی با آن فرد باشد.[5] در روایتی امام باقر (ع) می فرماید: "شر الآباء من دعاه البرّ الی الافراط= بدترین پدران کسانی هستند که در نیکی و محبت نسبت به فرزندان از حد تجاوز کنند"[6].
البته هرگز این امور نباید باعث شود که انسان توجیهی برای بد اخلاقی ها و احیاناً رفتار متکبرانه اش پیدا کند، بلکه تا می تواند باید خوش برخورد باشد وخواسته های مردم را اجابت کند.
پس به طور کلی اعتدال به همراه رفتار حق طلبانه مورد تأئید است. روایاتی داریم که تأکید دارد برخورد با زیر دست (مانند همسر و فرزندان ) باید مهربانانه باشد.[7]
امام چهارم (ع) در مورد برخورد با کوچکتر ها می فرماید: اما حق کوچکتر، رحمت بر او در هنگام آموختن و گذشت از وی و پرده پوشی بر خطاهای او ، مدارا کردن و کمک نمودن به اوست[8].
بهرحال باید اعتدال رعایت شود و بدیهی است که همیشه تشخیص راه میانه و بدون افراط و تفریط، کار آسانی نیست و چه بسا برای یافتن آن، باید مصادیق آن را با کارشناسان مطرح کرده و از نظرات آنان استفاده کرد.
پی نوشتها:
[1] انبیاء، 107.
[2] بقره ، 83 .
[3] فرقان ، 63.
[4] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 64، ص310
[5] نک: مطهری، مرتضی، جاذبه دافعه علی (ع)، صص 10 - 13.
[6] یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 320.بیروت ، دار صادر، بی تا.
[7] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج4، ص11.
[8] " و اما حق الصغیر فرحمته و تثقیفه و تعلیمه و العفو عنه و الستر علیه و الرفق به و المعونة له " تحف العقول، ج 1، ص 270، انتشارات جامعه مدرسین قم، 1404 هجری قمری.
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] آیامحبت و مهربانی زیاد موجب سوء استفاده یا بالا رفتن توقعات همسر نمی شود؟
- [آیت الله سبحانی] در یک نزاع بین شوهر و همسر بازوی همسر کبود می شود، آیا همسر می تواند طبق شروط ضمن عقد نکاح به جهت سوء رفتار شوهر از دادگاه درخواست طلاق نماید؟
- [سایر] آیا خوش اخلاق بودن با همسر، با مردم، با دانش آموزان و کلاً رفتار مهربانانه و گذشت باعث سوء استفاده آنها و بی توجهی به انسان نمی شود و اصلاً چگونه می توان اخلاق خوب با جبروت و ابهت داشتن را در کنار هم قرار داد؟
- [سایر] تأثیر روحیة لجاجت در رفتار فرد و پیامدهای سوء آن کدام است؟
- [سایر] رفتار با همسر چه آدابی دارد؟
- [سایر] رفتار با فرزند اول وقتی فرزند دوم به دنیا می آید، باید چگونه باشد؟
- [سایر] احادیثی برای رفتار صحیح با خانواده همسر میخواستم.
- [سایر] عاق فرزند چیست و چه رفتارهایی از سوی والدین موجب عاق فرزند می شود؟ پیامدهای عاق فرزند چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی مرحوم شده است که دارای دو برادر پدری و یک برادر پدر ومادری و یک همسر بدون فرزند می‌باشد برادر پدر و مادری چندین روز قبل از خود متوفی از دنیا رفته و دارای چندین فرزند می‌باشد در تقسیم ارث به چه نحوی باید رفتار کرد؟
- [سایر] آیا حضرت عباس(علیه السلام) همسر و فرزند داشته است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مردی که دو همسر دارد اگر یکی از آن دو همسر، فرزند عموی زن دیگر را شیردهد زنی که فرزند عموی او شیر خورده به شوهر خود حرام نمی شود.
- [آیت الله اردبیلی] مرد با رعایت جهات زیر میتواند دو یا سه و یا حدّ اکثر چهار همسر دائم برای خود اختیار کند: اوّل:بتواند بین همسران خود به عدالت رفتار نماید. دوم:توانایی اداره بیش از یک خانواده را داشته باشد. پس اگر مرد نتواند بین همسران خود به عدالت رفتار نماید و یا نتواند آنان را تأمین نماید، نباید بیش از یک همسر برای خود اختیار کند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر بدعتی در اسلام واقع شود، اظهار حق و انکار باطل واجب است و این وجوب، نسبت به عالمان شدیدتر است و اگر سکوت علمای اعلام موجب هتک مقام علم و موجب سوء ظن به علمای اسلام شود، اظهار حق به هر نحوی که ممکن باشد واجب است، اگرچه بدانند تأثیر نمیکند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر فرزند بدون اجازه پدر روزه مستحبی بگیرد و در بین روز پدر او را نهی کند چنانچه مخالفت او موجب اذیتش باشد باید افطار نماید و همچنین اگر مادر او را نهی کند و مخالفت او موجب اذیتش باشد
- [آیت الله سیستانی] - جماع و آمیزش با همسر در حال اعتکاف جایز نیست هرچند موجب انزال و خروج منی نشود، و ارتکاب عمدی آن اعتکاف را باطل می‌کند.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کنند که نماز را با جماعت بخواند در صورتی که ترک ان موجب ایذاء انها شود مخالفت انها حرام است
- [آیت الله سیستانی] اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند ، احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت بخواند ، البته اگر امر و نهی پدر یا مادر از روی شفقت نسبت به فرزند باشد ، و مخالفتش موجب اذیت آنان شود ، حرام است بر فرزند مخالفت نماید .
- [آیت الله جوادی آملی] .همسرِ فرزند و شوهر دختر، واجب النفقه افراد شمرده نمیشوند, بنابراین می توان هزینه های این ها را در صورتی که سید فقیر باشند، از خمس(سهم سادات) مال خود پرداخت کرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه مردی از دنیا برود و فرزند نداشته باشد، یک چهارم مال او را همسر دائمی او می برد و بقیه را ورثه دیگر و هرگاه از آن زن یا از زن دیگر فرزند داشته باشد، یک هشتم مال به زن او می رسد و بقیه به وارثان دیگر.
- [آیت الله مظاهری] کسب و کار برای تأمین مخارج خود و همسر و فرزند و پدر و مادر واجب عینی است و هر کسی باید به واسطه کار در فراخور حالش، اینگونه احتیاجات را تأمین نماید.