شرح پرسش:
محبت به مظاهر دنیوی در آیه 14 سوره آل عمران مورد نکوهش قرار گرفته و اموری پست و مادی شمرده شده است. در همان آیه ، نمونه هایی نیز برای اینگونه مظاهر بیان شده است که عبارتند از: زنان ، فرزندان ، اموال هنگفت طلا و نقره ، اسبهای ممتاز و چهار پایان و زمین های زراعی. سؤال اینجاست که آیا زنان نیز بخشی از امور مادی و پست برای مردان بوده و در ردیف چهار پایان باید به شمار آیند؟
پاسخ:
مقدمه
در جواب سئوالی که مطرح کرده اید باید عرض کنیم، برداشتی که شما از آیه 14 سوره آل عمران کرده اید برداشت درستی نبوده است، اگر به معنای آیه توجه شود، غیر از مطلبی که بیان کرده اید، فهمیده می شود. آیه می فرماید: " محبت مشتهیات (دنیا) از زنان و فرزندان و اموال انبوه و فراوان از طلا و نقره و اسبان نشاندار و چهارپایان و کشت و زرع، برای مردم مزیّن و آراسته شده است، حال آنکه اینها وسیله برخورداری زندگی دنیاست، و خداست که بازگشت نیکو نزد اوست." [1] این آیه به یکی از امور تکوینی و طبیعی در زندگی انسان ها اشاره می کند. دوست داشتن زنان، فرزندان و اموال در زندگیِ هر کس وجود دارد. آیه به خودی خود امر مذمومی را بیان نمی کند و فقط یکسری از علائق دنیوی انسان را بیان کرده است. بر طبق تفاسیر [2] در این جا، خداوند است که عشق به زنان (همسران) و فرزندان و مال و ثروت را در نهاد آدمی ایجاد کرده است که بوسیله اینها انسان در مسیر تکامل و تربیت قرار بگیرد و به مقام حقیقت انسانیت برسد .در نهایت در مقام شمردن نعمت های دنیوی خود است اما گوشزد می کند که به این موارد دل نبندید و در راه خداوند جهاد کنید.
قرآن در آیه مذکور، نکته ظریف و دقیقی را متذکّر می شود. در کنار دوست داشتن زنان (جنس مونث)، دوست داشتن پسران (جنس مذکر) را هم بیان می کند، بنابراین اشکال شما درباره جنس مذکر نیز باید درست باشد!! لزوماً از کنار هم آمدن چندین اسم در کنار هم، برداشت نمی شود که همه آنان در یک رتبه اند. اگر کسی بگوید من همراه پدر و مادر و با ماشین شخصی به مسافرت رفتم، به معنای هم رتبه بودنش با پدر یا مادرش یا حتی با ماشین شخصی شان نمی باشد.!
تفسیر آیه
یکی از روشهای تفسیر آیات قرآن این است که قبل و بعد آیه مورد نظر باید به خوبی و با دقّت مطالعه شود تا بتوان تفسیری جامعی از آن ارائه داد ، آیه مورد نظر نیز از این آیات است ، در آیات قبل، سخن از کفّار یا افرادی بود که هدف و حیات واقعی زندگی خود را به داشتن فرزند و اموال قرار دادند و این باعث غرور و تکبّر آنان شد و احساس می کردند که با وجود اینان جاودانه اند و نیازی به خداوند ندارند ، این آیه در حقیقت تکمیل کننده مبحث گذشته است ، که ای کافران به زینت های دنیوی از زن و فرزند و طلا و نقره و... ، وابسته نشوید و از هدف اصلی خود که عبادت و اطاعت خداوند است غافل نشوید
علامة طباطبایی در تفسیر المیزان چنین می فرماید ؛ این آیه و آیه بعدش به منزله بیان و شرح حقیقت حال مطلب قبلی در آیات پیشین است که فرمود ؛ إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا لَنْ تُغْنِیَ عَنْهُمْ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ أُولئِکَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ [3] (ثروتها و فرزندانِ کسانی که کافر شدند، نمی‌تواند آنان را از (عذابِ) خداوند باز دارد (و از کیفر، رهایی بخشد.) و آنان خود، آتشگیره دوزخند.)
از این آیه برداشت می شود که کفّار معتقد بوده اند که می توانند با اموال و اولاد شان از خدا بی نیاز شوند، این آیه بیان می کند که علّت این پندار، فریب خوردن آنان در برابر تمایلات و لذائذ مادّی است که از امور آخرت منقطع شده و رو به دنیا آوردند ، از امور بسیار مهم گسسته و به امور مجازی پرداختند ، امر بر آنان مشتبه شد و نفهمیدند که لذائذ مادی، همه وسیله و متاع زندگی موقت در دنیا است، که خود مقدمه است، برای رسیدن به آنچه نزد خدا است و آن عبارت است از حسن ماب و عاقبت نیکو. [4]
در واقع آیات قبل و این آیه در معنای وسیع تر می خواهد به ما انسانها این پیام را بدهد ، که ای انسان! از این نعمت ها که ما در اختیار شما قرار دادیم ، استفاده مناسب نمائید و از خداوند منان غفلت نکنید و آن قدر به این نعمت ها دلبستگی پیدا نکنید که باعث غفلت و گمراهی شما خواهد شد.
پی نوشتها:
[1] آل عمران،14.
[2] بابایی،احمد علی،برگزیده تفسیر نمونه،ج1،ص267.
[3] آل عمران،10
[4] طباطبایی ، محمد حسین ، ترجمه تفسیر المیزان ، سید محمد باقر موسوی همدانی ، ج 3 ، ص 148، دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه قم ، قم ، 1374، ش ، 14.
منبع: www.islamquest.net
