علم
علم دارای ارزش ذاتی می‌باشد و در دین مبین اسلام به علم ارزش و بهای بالایی داده شده است.
بین خدای عرفی دین و خدای علم کدامیک را انتخاب کنم؟
شرح پرسش: دیدگاه جدیدی در مورد خدایی که دین مبلغ آن است پیدا کرده ام.خدایی که وقتی مجموعه صفات آنرا نگاه می کنی شبیه یک انسان میشود. یک انسان احتمالا از جنس مرد با سن زیاد که مقام سیاسی آن پادشاهی کل عالم است و پایتخت آن سیاره زمین. و مقام روحانی آن یک پدربزرگ حکیم که باید از او مدام در خوف و رجا باشیم. و اما خدای علم خدایی که 13عدد طلایی و غیرقابل دستکاری را آفرید و حاصل چیدمان این اعداد کائنات شد این خدا قطعا وجود دارد و وجود او غیرقابل توصیف است چون علم هنوز وصفی از او بدست نداده اما بوجود او ایمان دارد. ایمان به وجود یا عدم و جود او خللی در خلقت ایجاد نمی کند! عبادت کردن او نیز همینطور است.اما خدای دین کاملا متفاوت است.عبات خدای علم پوچ و بیهوده بنظر می رسید اما عبادت خدای دین یا سرپیچی از او عواقب و نتایجی دارد. ایمان خودم رو چگونه تطبیق بدهم که نه خدایی شبیه انسان را پرستیده باشم و نه خدایی که هیچ مختصاتی از او ندارم...لطفاً جواب این سوال را بصورت علمی بدهید ...بحث من بیشتر جنبه علمی و فلسفی مسئله است وگرنه خودم از نظر روانی خدای دین را می پسندم. چون متصور شدن خدای علم برای من مثل تصور رهاشدن در یک جزیره متروک وسط اقیانوس می مونه. با تشکر. پاسخ اجمالی: این دو نوع تلقی از خدا که عنوان شده (بجز خدای حقیقی دین) نمی تواند دیدگاه درست در مورد دین و خدا محسوب شود. دیدگاه درست در مورد خدا دیدگاهی است که اولیای خاص خدا ارائه داده اند و بویژه در مکتب اهل بیت بدان پرداخته شده است. لطفا به ادامه بحث در پاسخ تفصیلی مراجعه کنید. پاسخ تفصیلی: در ابتدا متذکر می شویم که این دو دیدگاه کاملاً باید تعریف شده حدود آن مشخص شود. بویژه خدای علم! خدایی که قطعاً هست و کائنات را بر پاداشته و عبادت ما به حال او فرقی ندارد. بنابراین ما باید تعریف خود را در این دو مورد ارائه و حق و باطل این بحث را از هم متمایز کنیم چه بسا گاهی خدای علم به خدای دین و عرفان نزدیک شده باشد و چه بسا درک عرفی خدا هم خالی از مرتبه ای از معرفت خداوند نباشد. با این وجود بطور کلی در مورد این دو نوع تلقی از خدا که عنوان شده (بجز خدای حقیقی دین) نمی توان گفت یکی از دیگری بهتر است یا دیدگاه درست در مورد دین و خدا محسوب می شود. دیدگاه درست در مورد خدا دیدگاهی است که اولیای خاص خدا ارائه داده اند و بویژه در مکتب اهل بیت بدان پرداخته شده است. بنابراین نه فهم عرفی از خدا که بسیاری از به اصطلاح دینداران مبتلا به آن هستند خدای حقیقی محسوب می شود و نه تحقیقات علمی دانشمندان فیزیک کیهانی به حقیقت خداوند دست یافته است بویژه اگر خدایی که به خدای علم نسبت داده شده،ارتباطی با انسان نداشته باشد در واقع محدود کردن خدا در ماورای رابطه ای فطری با انسان محسوب می شود و دیدگاهی خشک و مکانیکی را دامن می زند. هرچند که علم حقیقتاً هم اگر منصف باشد و فقط در حد تحقیقات یقینی خود ادعا کند به چنین نتیجه ای مبنی بر عدم ارتباط خدا با انسان نرسیده و فقط بخشی از عظمت های بی پایان کائنات خداوند را مورد پژو هش قرار داده و به وجود خدا اقرار کرده است. برای توضیح بیشتر درباره خداوند و نحوه خلقت جهان و آدم - خواندن خطبه اول (نهج البلاغه) از مولا امیرالمؤمنین کافی است. با این حال ، در اینجا برای اینکه ابعاد فلسفی – عرفانیِ بحثِ شناخت خداوند بیشتر گشوده شود، پاره ای توضیحات لازم ،ذکر می شود. همانطور که دریا در تصور یک قطره نمی گنجد، انسان نیز با اینکه وجودش از خداست، بخاطر فقر ذاتی اش از حیث وجودی، نمی تواند ذات خدا را درک کند. در احادیث رسیده از معصومین (ع) نیز انسان از تفکر در ذات خداوند نهی شده است، چه چنین تفکری نتیجه ای جز حیرانی و سرگردانی نخواهد داشت. علت واقعی این نهی را اساساً بایستی در این نکته لطیف جست که خداوند به هیچ وجه یک مفهوم فلسفی، علمی، ذهنی، عقلانی و ... نیست، بلکه موجودی کاملا عینی و حقیقی است. این موجود عینی را می توان شناخت، اما نه با ذهن و ایده پردازی های فلسفی، علمی ومنطقی، بلکه تنها راه شناخت حقیقی خداوند، شناخت او در خویشتن خویش است، با هدایت انسان کاملی که خدا را در خویش یافته است. این انسان کامل همان چیزی است که در تشیع از آن تحت عنوان (امام) یاد شده است. انسان کامل تجلی ذات و اسماء و صفات حق است، و به فرموده مولا امیرالمؤمنین(ع): ( من عرف نفسه فقد عرف ربه) [1] ؛ هرکه خود را شناخت خدا را شناخت؛ همچنانکه در جای دیگری فرموده اند: (یا سلمان ویا جندب، إن معرفتی بالنورانیة معرفة اللَّه، ومعرفة اللَّه معرفتی، وهو الدین الخالص) [2] ؛ ای سلمان و ای جندب(لقب ابوذر) همانا معرفت من با نورانیت معرفت الله است و معرفت الله معرفت من با نورانیت است و این است دین خالص . بایستی این قطره تنها، به دریا بپیوندد و دریا شود تا به شناخت دریا نائل گردد. همچنانکه اولیاء خدا ،خدا را در خویش یافته و مظهر حق و ارکان معرفت حقیقی او شده اند. درک این لطیفه معنوی تنها در ساحت اندیشه عرفانی ناب ممکن است و ذهن عرفی و علمی و فلسفی از درک آن عاجز است بنابراین، طریق درست خداشناسی از رهگذر انسان شناسی قابل حصول است. پی نوشتها: [1]. آمدی، غرر الحکم، ص232، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، 1366. [2]. الحافظ رجب البرسی، مشارق انوار الیقین فی اسرار امیرالمؤمنین ،ص255 ، قم،ذوی القربی. و بحار الانوار، ج26، ص1 ، موسسه الوفاء، و محمد تقی مامقانی، در صحیفة الابرار متن کامل این روایت را نقل کرده ، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 7120. منبع: www.islamquest.net
شرح پرسش: دیدگاه جدیدی در مورد خدایی که دین مبلغ آن است پیدا کرده ام.خدایی که وقتی مجموعه صفات آنرا نگاه می کنی شبیه یک انسان میشود. یک انسان احتمالا از جنس مرد با سن زیاد که مقام سیاسی آن پادشاهی کل عالم است و پایتخت آن سیاره زمین. و مقام روحانی آن یک پدربزرگ حکیم که باید از او مدام در خوف و رجا باشیم. و اما خدای علم خدایی که 13عدد طلایی و غیرقابل دستکاری را آفرید و حاصل چیدمان این اعداد کائنات شد این خدا قطعا وجود دارد و وجود او غیرقابل توصیف است چون علم هنوز وصفی از او بدست نداده اما بوجود او ایمان دارد. ایمان به وجود یا عدم و جود او خللی در خلقت ایجاد نمی کند! عبادت کردن او نیز همینطور است.اما خدای دین کاملا متفاوت است.عبات خدای علم پوچ و بیهوده بنظر می رسید اما عبادت خدای دین یا سرپیچی از او عواقب و نتایجی دارد. ایمان خودم رو چگونه تطبیق بدهم که نه خدایی شبیه انسان را پرستیده باشم و نه خدایی که هیچ مختصاتی از او ندارم...لطفاً جواب این سوال را بصورت علمی بدهید ...بحث من بیشتر جنبه علمی و فلسفی مسئله است وگرنه خودم از نظر روانی خدای دین را می پسندم. چون متصور شدن خدای علم برای من مثل تصور رهاشدن در یک جزیره متروک وسط اقیانوس می مونه. با تشکر. پاسخ اجمالی: این دو نوع تلقی از خدا که عنوان شده (بجز خدای حقیقی دین) نمی تواند دیدگاه درست در مورد دین و خدا محسوب شود. دیدگاه درست در مورد خدا دیدگاهی است که اولیای خاص خدا ارائه داده اند و بویژه در مکتب اهل بیت بدان پرداخته شده است. لطفا به ادامه بحث در پاسخ تفصیلی مراجعه کنید. پاسخ تفصیلی: در ابتدا متذکر می شویم که این دو دیدگاه کاملاً باید تعریف شده حدود آن مشخص شود. بویژه خدای علم! خدایی که قطعاً هست و کائنات را بر پاداشته و عبادت ما به حال او فرقی ندارد. بنابراین ما باید تعریف خود را در این دو مورد ارائه و حق و باطل این بحث را از هم متمایز کنیم چه بسا گاهی خدای علم به خدای دین و عرفان نزدیک شده باشد و چه بسا درک عرفی خدا هم خالی از مرتبه ای از معرفت خداوند نباشد. با این وجود بطور کلی در مورد این دو نوع تلقی از خدا که عنوان شده (بجز خدای حقیقی دین) نمی توان گفت یکی از دیگری بهتر است یا دیدگاه درست در مورد دین و خدا محسوب می شود. دیدگاه درست در مورد خدا دیدگاهی است که اولیای خاص خدا ارائه داده اند و بویژه در مکتب اهل بیت بدان پرداخته شده است. بنابراین نه فهم عرفی از خدا که بسیاری از به اصطلاح دینداران مبتلا به آن هستند خدای حقیقی محسوب می شود و نه تحقیقات علمی دانشمندان فیزیک کیهانی به حقیقت خداوند دست یافته است بویژه اگر خدایی که به خدای علم نسبت داده شده،ارتباطی با انسان نداشته باشد در واقع محدود کردن خدا در ماورای رابطه ای فطری با انسان محسوب می شود و دیدگاهی خشک و مکانیکی را دامن می زند. هرچند که علم حقیقتاً هم اگر منصف باشد و فقط در حد تحقیقات یقینی خود ادعا کند به چنین نتیجه ای مبنی بر عدم ارتباط خدا با انسان نرسیده و فقط بخشی از عظمت های بی پایان کائنات خداوند را مورد پژو هش قرار داده و به وجود خدا اقرار کرده است. برای توضیح بیشتر درباره خداوند و نحوه خلقت جهان و آدم - خواندن خطبه اول (نهج البلاغه) از مولا امیرالمؤمنین کافی است. با این حال ، در اینجا برای اینکه ابعاد فلسفی – عرفانیِ بحثِ شناخت خداوند بیشتر گشوده شود، پاره ای توضیحات لازم ،ذکر می شود. همانطور که دریا در تصور یک قطره نمی گنجد، انسان نیز با اینکه وجودش از خداست، بخاطر فقر ذاتی اش از حیث وجودی، نمی تواند ذات خدا را درک کند. در احادیث رسیده از معصومین (ع) نیز انسان از تفکر در ذات خداوند نهی شده است، چه چنین تفکری نتیجه ای جز حیرانی و سرگردانی نخواهد داشت. علت واقعی این نهی را اساساً بایستی در این نکته لطیف جست که خداوند به هیچ وجه یک مفهوم فلسفی، علمی، ذهنی، عقلانی و ... نیست، بلکه موجودی کاملا عینی و حقیقی است. این موجود عینی را می توان شناخت، اما نه با ذهن و ایده پردازی های فلسفی، علمی ومنطقی، بلکه تنها راه شناخت حقیقی خداوند، شناخت او در خویشتن خویش است، با هدایت انسان کاملی که خدا را در خویش یافته است. این انسان کامل همان چیزی است که در تشیع از آن تحت عنوان (امام) یاد شده است. انسان کامل تجلی ذات و اسماء و صفات حق است، و به فرموده مولا امیرالمؤمنین(ع): ( من عرف نفسه فقد عرف ربه) [1] ؛ هرکه خود را شناخت خدا را شناخت؛ همچنانکه در جای دیگری فرموده اند: (یا سلمان ویا جندب، إن معرفتی بالنورانیة معرفة اللَّه، ومعرفة اللَّه معرفتی، وهو الدین الخالص) [2] ؛ ای سلمان و ای جندب(لقب ابوذر) همانا معرفت من با نورانیت معرفت الله است و معرفت الله معرفت من با نورانیت است و این است دین خالص . بایستی این قطره تنها، به دریا بپیوندد و دریا شود تا به شناخت دریا نائل گردد. همچنانکه اولیاء خدا ،خدا را در خویش یافته و مظهر حق و ارکان معرفت حقیقی او شده اند. درک این لطیفه معنوی تنها در ساحت اندیشه عرفانی ناب ممکن است و ذهن عرفی و علمی و فلسفی از درک آن عاجز است بنابراین، طریق درست خداشناسی از رهگذر انسان شناسی قابل حصول است. پی نوشتها: [1]. آمدی، غرر الحکم، ص232، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، 1366. [2]. الحافظ رجب البرسی، مشارق انوار الیقین فی اسرار امیرالمؤمنین ،ص255 ، قم،ذوی القربی. و بحار الانوار، ج26، ص1 ، موسسه الوفاء، و محمد تقی مامقانی، در صحیفة الابرار متن کامل این روایت را نقل کرده ، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 7120. منبع: www.islamquest.net
پاسخ:
شرح پرسش:
دیدگاه جدیدی در مورد خدایی که دین مبلغ آن است پیدا کرده ام.خدایی که وقتی مجموعه صفات آنرا نگاه می کنی شبیه یک انسان میشود. یک انسان احتمالا از جنس مرد با سن زیاد که مقام سیاسی آن پادشاهی کل عالم است و پایتخت آن سیاره زمین. و مقام روحانی آن یک پدربزرگ حکیم که باید از او مدام در خوف و رجا باشیم.
و اما خدای علم خدایی که 13عدد طلایی و غیرقابل دستکاری را آفرید و حاصل چیدمان این اعداد کائنات شد این خدا قطعا وجود دارد و وجود او غیرقابل توصیف است چون علم هنوز وصفی از او بدست نداده اما بوجود او ایمان دارد. ایمان به وجود یا عدم و جود او خللی در خلقت ایجاد نمی کند! عبادت کردن او نیز همینطور است.اما خدای دین کاملا متفاوت است.عبات خدای علم پوچ و بیهوده بنظر می رسید اما عبادت خدای دین یا سرپیچی از او عواقب و نتایجی دارد. ایمان خودم رو چگونه تطبیق بدهم که نه خدایی شبیه انسان را پرستیده باشم و نه خدایی که هیچ مختصاتی از او ندارم...لطفاً جواب این سوال را بصورت علمی بدهید ...بحث من بیشتر جنبه علمی و فلسفی مسئله است وگرنه خودم از نظر روانی خدای دین را می پسندم. چون متصور شدن خدای علم برای من مثل تصور رهاشدن در یک جزیره متروک وسط اقیانوس می مونه. با تشکر.
پاسخ اجمالی:
این دو نوع تلقی از خدا که عنوان شده (بجز خدای حقیقی دین) نمی تواند دیدگاه درست در مورد دین و خدا محسوب شود. دیدگاه درست در مورد خدا دیدگاهی است که اولیای خاص خدا ارائه داده اند و بویژه در مکتب اهل بیت بدان پرداخته شده است. لطفا به ادامه بحث در پاسخ تفصیلی مراجعه کنید.
پاسخ تفصیلی:
در ابتدا متذکر می شویم که این دو دیدگاه کاملاً باید تعریف شده حدود آن مشخص شود. بویژه خدای علم! خدایی که قطعاً هست و کائنات را بر پاداشته و عبادت ما به حال او فرقی ندارد. بنابراین ما باید تعریف خود را در این دو مورد ارائه و حق و باطل این بحث را از هم متمایز کنیم چه بسا گاهی خدای علم به خدای دین و عرفان نزدیک شده باشد و چه بسا درک عرفی خدا هم خالی از مرتبه ای از معرفت خداوند نباشد.
با این وجود بطور کلی در مورد این دو نوع تلقی از خدا که عنوان شده (بجز خدای حقیقی دین) نمی توان گفت یکی از دیگری بهتر است یا دیدگاه درست در مورد دین و خدا محسوب می شود. دیدگاه درست در مورد خدا دیدگاهی است که اولیای خاص خدا ارائه داده اند و بویژه در مکتب اهل بیت بدان پرداخته شده است. بنابراین نه فهم عرفی از خدا که بسیاری از به اصطلاح دینداران مبتلا به آن هستند خدای حقیقی محسوب می شود و نه تحقیقات علمی دانشمندان فیزیک کیهانی به حقیقت خداوند دست یافته است بویژه اگر خدایی که به خدای علم نسبت داده شده،ارتباطی با انسان نداشته باشد در واقع محدود کردن خدا در ماورای رابطه ای فطری با انسان محسوب می شود و دیدگاهی خشک و مکانیکی را دامن می زند. هرچند که علم حقیقتاً هم اگر منصف باشد و فقط در حد تحقیقات یقینی خود ادعا کند به چنین نتیجه ای مبنی بر عدم ارتباط خدا با انسان نرسیده و فقط بخشی از عظمت های بی پایان کائنات خداوند را مورد پژو هش قرار داده و به وجود خدا اقرار کرده است.
برای توضیح بیشتر درباره خداوند و نحوه خلقت جهان و آدم - خواندن خطبه اول (نهج البلاغه) از مولا امیرالمؤمنین کافی است. با این حال ، در اینجا برای اینکه ابعاد فلسفی – عرفانیِ بحثِ شناخت خداوند بیشتر گشوده شود، پاره ای توضیحات لازم ،ذکر می شود.
همانطور که دریا در تصور یک قطره نمی گنجد، انسان نیز با اینکه وجودش از خداست، بخاطر فقر ذاتی اش از حیث وجودی، نمی تواند ذات خدا را درک کند. در احادیث رسیده از معصومین (ع) نیز انسان از تفکر در ذات خداوند نهی شده است، چه چنین تفکری نتیجه ای جز حیرانی و سرگردانی نخواهد داشت. علت واقعی این نهی را اساساً بایستی در این نکته لطیف جست که خداوند به هیچ وجه یک مفهوم فلسفی، علمی، ذهنی، عقلانی و ... نیست، بلکه موجودی کاملا عینی و حقیقی است. این موجود عینی را می توان شناخت، اما نه با ذهن و ایده پردازی های فلسفی، علمی ومنطقی، بلکه تنها راه شناخت حقیقی خداوند، شناخت او در خویشتن خویش است، با هدایت انسان کاملی که خدا را در خویش یافته است. این انسان کامل همان چیزی است که در تشیع از آن تحت عنوان (امام) یاد شده است.
انسان کامل تجلی ذات و اسماء و صفات حق است، و به فرموده مولا امیرالمؤمنین(ع): ( من عرف نفسه فقد عرف ربه) [1] ؛ هرکه خود را شناخت خدا را شناخت؛ همچنانکه در جای دیگری فرموده اند: (یا سلمان ویا جندب، إن معرفتی بالنورانیة معرفة اللَّه، ومعرفة اللَّه معرفتی، وهو الدین الخالص) [2] ؛ ای سلمان و ای جندب(لقب ابوذر) همانا معرفت من با نورانیت معرفت الله است و معرفت الله معرفت من با نورانیت است و این است دین خالص .
بایستی این قطره تنها، به دریا بپیوندد و دریا شود تا به شناخت دریا نائل گردد. همچنانکه اولیاء خدا ،خدا را در خویش یافته و مظهر حق و ارکان معرفت حقیقی او شده اند.
درک این لطیفه معنوی تنها در ساحت اندیشه عرفانی ناب ممکن است و ذهن عرفی و علمی و فلسفی از درک آن عاجز است بنابراین، طریق درست خداشناسی از رهگذر انسان شناسی قابل حصول است.
پی نوشتها:
[1]. آمدی، غرر الحکم، ص232، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، 1366.
[2]. الحافظ رجب البرسی، مشارق انوار الیقین فی اسرار امیرالمؤمنین ،ص255 ، قم،ذوی القربی. و بحار الانوار، ج26، ص1 ، موسسه الوفاء، و محمد تقی مامقانی، در صحیفة الابرار متن کامل این روایت را نقل کرده ، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 7120.
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] آیا دین زردتشت، اولین دین مروج خدای مطلق است و باقی ادیان از آن کپی شده اند؟
- [سایر] نظر دین و بزرگان دین در رابطه با خواستگاری دختران از پسران چیست؟ آیا دختران از نظر شرعی و عرفی میتوانند از پسران خواستگاری کنند؟
- [سایر] دیدگاه جدیدی در مورد خدایی که دین مبلغ آن است پیدا کرده ام.خدایی که وقتی مجموعه صفات آنرا نگاه می کنی شبیه یک انسان میشود. یک انسان احتمالا از جنس مرد با سن زیاد که مقام سیاسی آن پادشاهی کل عالم است و پایتخت آن سیاره زمین. و مقام روحانی آن یک پدربزرگ حکیم که باید از او مدام در خوف و رجا باشیم. و اما خدای علم خدایی که 13عدد طلایی و غیرقابل دستکاری را آفرید و حاصل چیدمان این اعداد کائنات شد این خدا قطعا وجود دارد و وجود او غیرقابل توصیف است چون علم هنوز وصفی از او بدست نداده اما بوجود او ایمان دارد. ایمان به وجود یا عدم و جود او خللی در خلقت ایجاد نمی کند! عبادت کردن او نیز همینطور است.اما خدای دین کاملا متفاوت است.عبات خدای علم پوچ و بیهوده بنظر می رسید اما عبادت خدای دین یا سرپیچی از او عواقب و نتایجی دارد. ایمان خودم رو چگونه تطبیق بدهم که نه خدایی شبیه انسان را پرستیده باشم و نه خدایی که هیچ مختصاتی از او ندارم...لطفاً جواب این سوال را بصورت علمی بدهید ...بحث من بیشتر جنبه علمی و فلسفی مسئله است وگرنه خودم از نظر روانی خدای دین را می پسندم. چون متصور شدن خدای علم برای من مثل تصور رهاشدن در یک جزیره متروک وسط اقیانوس می مونه. با تشکر.
- [سایر] به کار گیری نمادهای مادی در دین الهی و برای پرستش خدای غیر مادی چه جایگاهی دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا ملاک معروف و منکر فقط واجبات و محرمات است یا معروف و منکر عقلی، اخلاقی و عرفی را نیز شامل می شود؟
- [سایر] آیا علم با دین ناسازگار است؟
- [سایر] آیا دین با علم منافات دارد؟
- [سایر] تعارض بین علم و دین چگونه است؟
- [سایر] آیا دین با علم منافات دارد؟
- [سایر] ولایت فقیه در عصر غیبت انتخابی است یا انتصابی؟ چه طور میشود انتصاب از طرف خدای متعال باشد در حالی که خبرگان انتخاب می‌کنند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه بدعتی در اسلام واقع شود (مانند منکراتی که دولتهای ناصالح به نام اسلام انجام می دهند) بر همه، مخصوصاً علمای دین واجب است حق را اظهار و باطل را انکار کنند و اگر سکوت علمای دین موجب هتک مقام علم، یا سوء ظن به علمای اسلام شود، اظهار حق به هر نحوی که ممکن باشد واجب است، هرچند بدانند تاثیر نمی کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مشرک یعنی افرادی که خدایی غیر از خدای یگانه را بپرستند (بت پرست) یا برای خدا شریک قائل باشند و دو یا چند خدا را بپرستند، نجس می باشند ولی کسانی که وحدت خدای سبحان را قبول دارند و یکی از پیامبران الهی را قبول داشته باشند (یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و صابئیان) پاک می باشند. و اهل کتاب اگر به واسطه تحریف در دین خود مشرک شده باشند حکم سایر مشرکین را دارند و نجس می باشند و همچنین کسانی که بی دین بوده و هیچ خدایی را قبول ندارند نجس می باشند. ناصبی ها نیز که دشمن ائمه اطهار(علیهم السلام) هستند نجس می باشند. خوارج و نیز مسلمانانی که مشرک شده باشند و حضرت علی(علیه السلام) را خدا بدانند یا یکی از ضروریات دین را انکار کنند به نحوی که به انکار خدا و رسول خدا برگردد نجس می باشند.
- [آیت الله مظاهری] ناسزا گفتن برای اثبات مطالب علمی و نظیر آن جایز نیست، و کسانی که در بحثها و نوشتهجات به دیگران ناسزا می‌گویند حرام است، بلکه اگر آن ناسزا به علمای دین باشد، گناهش در حدّ کفر و جنگ با خدای متعال است.
- [آیت الله وحید خراسانی] هرگاه نتواند به اندازه رکوع شرعی که در مساله گذشت خم شود باید به چیزی تکیه دهد و رکوع شرعی را به جا اورد و اگر موقعی هم که تکیه داده نتواند رکوع شرعی را به جا اورد در صورتی که متمکن از رکوع عرفی است بنابر احتیاط واجب باید رکوع عرفی را به جا اورد و به سر هم در حال قیام اشاره به رکوع بنماید و اگر نتواند به اندازه رکوع عرفی هم خم شود یا هیچ نتواند خم شود بنابر احتیاط واجب موقع رکوع بنشیند و نشسته رکوع کند و نماز دیگری هم بخواند و برای رکوع ان در حال ایستادن با سر اشاره نماید
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر معیّن نکنند که کدامیک از آنان با سرمایه خرید و فروش نماید، هیچیک از آنان بدون اجازه دیگری نمیتواند با آن سرمایه معامله کند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر معیّن نکنند که کدامیک از آنان با سرمایه خرید و فروش نماید، هیچ یک آنان بدون اجازه دیگری نمی تواند با آن سرمایه معامله کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که می داند وضو گرفته و حدثی هم از او سر زده، مثلاً بول کرده، چنانچه نداند کدامیک جلوتر بوده، باید وضو بگیرد.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که نمی تواند ایستاده یا نشسته رکوع کند حتی به مقدار عرفی ان و فقط می تواند در حالی که نشسته است کمی خم شود باید ایستاده نماز بخواند و برای رکوع با سر اشاره نماید و در صورتی که خم شدنش در حال نشستن به حدی باشد که رکوع عرفی برای نشسته صدق کند احتیاط واجب این است که نماز دیگری هم بخواند و موقع رکوع ان بنشیند و به همان اندازه خم شود
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی که نمازهایی از او قضا شده میداند کدامیک جلوتر قضا شده، بهتر آن است که به ترتیب قضا کند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی نداند که نمازهائی که از قضا شده کدامیک جلوتر بوده لازم نیست بطوری بخواند که ترتیب حاصل شود و هر یک را می تواند مقدم بدارد .