چرا فرشتگان اعمال انسان را می‌نویسند؟

در قرآن می‌خوانیم که فرشتگان حافظان اعمال انسان‌ها هستند: (وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظینَ. کِراماً کاتِبینَ. یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُون)؛[1] و البته بر شما نگهبانانی است. بزرگوارانی نویسنده (از فرشتگان). که [ظاهر و باطن و خلوص و ریا و مراتب کمال و نقص] آنچه را می‌کنید می‌دانند.
منظور از (حافظین) در این آیه شریفه، فرشتگانی هستند که مأمور حفظ و نگهداری اعمال انسان‌ها اعم از نیک و بد هستند[2] که در آیه دیگری از قرآن تعبیر به (رقیب) و (عتید) شده است: (هیچ سخنی را بر زبان نمی‌آورد جز آن‌که در نزد او فرشته مراقب حاضر و آماده‌ای [برای نوشتن] است).[3] و در آیه دیگری می‌خوانیم: ([به یاد آر] آن‌گاه که آن دو (فرشته) دریافت‌کننده، از راست و از چپ او نشسته [افکار و اعمال او را] دریافت می‌کنند).[4]
این آیات شریفه اشاره دارند به این‌که اعمال انسان غیر از طریق یادآوری خود صاحب عمل، ‌از راه دیگری نیز محفوظ است و آن محفوظ بودن با نوشتن فرشتگان نویسنده اعمال است که در طول زندگی هر انسانی موکل بر او هستند و انسان‌ها بر معیار آن اعمال؛ پاداش و کیفر می‌بینند.[5] همچنان که فرمود: (نامه‌ات را بخوان؛ کافی است که امروز خودت حسابرس خود باشی).[6]
درباره این‌که چرا خداوند فرشتگان را بر انسان گماشته است، دلایلی بیان شده است؛ از جمله:
یک. تا انسان گمان نکند که خداوند از اعمال آنان بی‌خبر است و این یک نوع لطفی است از جانب خداوند بر انسان؛ زیرا وقتی انسان بداند که خداوند فرشتگانی را گماشته تا به صورت ویژه از اعمال او مراقبت ‌کنند، انگیزه­اش برای دوری از گناه بیشتر می­شود.
شخصی از امام صادق(ع) پرسید: علت وجود فرشتگان مأمور ثبت اعمال نیک و بد انسان‌ها چیست، در حالی‌که می‌دانیم خداوند: (عَالِمُ السِّرِّ وَ مَا هُوَ أَخْفَی‌) است؛ یعنی هر چیزی را که از آن مخفی‌تر نیست می‌داند؟! امام(ع) در پاسخ فرمود: (خداوند این فرشتگان را به عبادت خود دعوت کرد و آنها را شهود بر بندگانش قرار داد، تا بندگان به خاطر مراقبت آنان، بیشتر مراقب اطاعت الهی باشند، و از عصیان او بیشتر ناراحت شوند، و چه بسیار بنده‌ای که تصمیم به گناه می‌گیرد سپس به یاد فرشته می‌افتد و خودداری می‌کند، می‌گوید: پروردگارم مرا می‌بیند، و فرشتگان حافظ اعمال نیز گواهی می‌دهند. علاوه بر این، خداوند به رحمت و لطفش اینها را مأمور بندگان کرده، تا به فرمان خدا شیاطین سرکش را از آنها دور کند، و همچنین جانوران زمین و آفات بسیار را که آنها نمی‌بینند، تا آن زمان که فرمان خدا و مرگ آنها فرا رسد).[7] از این روایت به خوبی استفاده می‌شود که آنها علاوه بر مأموریت ثبت اعمال، مأمور حفظ انسان از حوادث ناگوار و آفات و وسوسه‌های شیاطین نیز هستند.[8]
دو. از آن‌جا که نظام عالم بر اساس اسباب و مسببات شکل گرفته است، برخی فرشتگان نیز اسبابی برای ثبت و ضبط اعمال انسان‌ها هستند‌.[9]
بنابراین، علاوه بر احاطه علمی خداوند بر ظاهر و باطن انسان دو فرشته نیز مراقب اعمال اویند که از طرف راست و چپ از او مراقبت می‌کنند، پیوسته، ‌با او هستند و لحظه‌ای از او جدا نمی‌شوند.

پی نوشتها:
[1]. انفطار، 10 – 12.
[2]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق: قصیرعاملی، احمد، ج ‌10، ص 292، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌26، ص 224، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[3]. ق، 18: (ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقیبٌ عَتید). ر.ک: islamquest.net/fa/archive/question/ar22087
؛ islamquest.net/fa/archive/question/id22113.
[4]. ق، 17: (إِذْ یَتَلَقَّی الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ).
[5]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‌20، ص 226، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
[6]. اسراء، 14: (اقْرَأْ کِتابَکَ کَفی‌ بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسیباً).
[7]. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی أهل اللجاج، محقق و مصحح: خرسان، محمد باقر، ج ‌2، ص 348، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403ق.
[8]. تفسیر نمونه، ج ‌26، ص 226.
[9]. ر.ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‌18، ص 347 – 348.
منبع: www.islamquest.net