با توجه به سؤال پرسشگر از فضیلت و جایگاه و همچنین تعالیم سوره کهف، ما نیز پاسخ را در دو قسمت بیان می کنیم:
الف. جایگاه و ویژگی های سوره کهف
سوره کهف نیز مانند دیگر سوره های قرآن دارای فضایل و ویژگی های بسیاری است که این عظمت و فضیلت ها در روایات فراوانی از پیامبر (ص) و ائمه (ع) نقل شده است، بدیهی است که این جایگاه نیز به دلیل اهمیت ویژه مطالب و تعالیم آن است. در این مختصر به چند نمونه از سخنان معصومان(ع) در باره ارزش و جایگاه سوره کهف و ثواب و پاداش قرائتش اکتفا می کنیم:
1. پیامبر اکرم (ص) خطاب به یارانش فرمود: آیا سوره‌ای را به شما معرفی کنم که هفتاد هزار فرشته به هنگام نزولش آن را بدرقه کردند و عظمتش آسمان و زمین را پر کرد، گفتند کردند آری؟ فرمود: آن سوره کهف است، هر کس آن را در روز جمعه بخواند، خداوند تا جمعه دیگر او را می آمرزد. [1]
2. در حدیث دیگری از آن حضرت می خوانیم: "ر کس ده آیه از اول سوره کهف را حفظ کند "دجال" به او زیانی نمی رساند و کسی تمام سوره را بخواند وارد بهشت خواهد شد". [2]
3. از امام صادق (ع) نیز نقل شده است: "کسی که در هر شب جمعه سوره کهف را بخواند شهید از دنیا می‌رود، و با شهدا مبعوث می‌شود و در روز قیامت در صف شهداء قرار می‌گیرد". [3] ، [4]
ب. دور نمایی از تعالیم سوره کهف
مطالب این سوره با حمد و ستایش خداوند آغاز می‌شود، و با توحید، ایمان و عمل صالح پایان می‌یابد. در این جا برخی از مهم ترین سر فصل های مطالب سوره کهف را بیان می کنیم:
1. محتوای این سوره نظیر دیگر سوره‌های "مکی" بیشتر در بیان مبدأ و معاد و بشارت و مژده نسبت به نعمت ها و ترس از عذاب های قیامت است.
2. این سوره به یکی از مسائل مهمی که مسلمانان در آن روزهای سخت بدان نیازمند بودند اشاره می کند، و آن این که یک گروه در اقلیت هر چند از نظر تعداد کم، نباید در برابر اکثریت هر چند به ظاهر قوی و نیرومند تسلیم شود، بلکه همچون گروه کوچک اصحاب کهف باید حساب خودشان را از محیط فاسد و شرک آلود جدا کنند، و بر ضد آن قیام نمایند. اگر توانایی دارند به مبارزه ادامه دهند و در صورت عدم توانایی، هجرت نمایند.
3. همچنین از جمله داستان های این سوره، داستان دو فردی است که یکی بسیار ثروت مند و مرفه، اما بی ایمان و دیگری فقیر و تهی دست اما مؤمن بود، ولی او هرگز عزت و شرف خود را در برابر آن فرد بی ایمان از دست نداد، و تا آن جا که می توانست او را نصیحت و ارشاد کرد و سرانجام اعلام بیزاری نمود و پیروزی هم از آن او بود.
4. بخش دیگری از این سوره به داستان موسی و خضر (هر چند نام خضر در این سوره نیامده است) اشاره می‌کند که چگونه موسی (ع) در برابر کارهایی که ظاهر آن زننده بود، اما باطنش پر مصلحت نتوانست صبر و حوصله کند، ولی پس از توضیحات خضر به عمق مسائل کاملا آگاه شد و از بیتابی خود پشیمان گشت.
5. بخش دیگری از این سوره ماجرای ذو القرنین را شرح می دهد که چگونه شرق و غرب عالم را پیمود، و با اقوام گوناگونی که سنن و آداب بسیار متفاوتی داشتند روبرو شد، و سرانجام با کمک گروهی از مردم به مقابله با توطئه "یأجوج" و "مأجوج" برخاست و سدی آهنین بر سر راه آنها کشید، و نفوذشان را قطع کرد.
6. از نکات جالب این سوره این است که در آن به سه داستان اشاره شده است: الف. داستان اصحاب کهف، ب. داستان موسی و خضر، ج. داستان ذو القرنین.
گفتنی است که بر خلاف داستان های قرآن که گاهی یک داستان در چند جا ذکر شده است، این سه داستان در سوره های دیگر بیان نشده اند. -البته تنها در سوره انبیاء آیه 96 به مسئله یأجوج و مأجوج بدون ذکر نام ذو القرنین اشاره شده است- و این یکی از ویژگی های این سوره است. [5]
پی نوشت:
[1] عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241، اسماعیلیان، قم، 1415ق، "و عن النبی (ص) قال: الا أدلکم علی سورة شیعها سبعون ألف ملک حین نزلت، ملاءت عظمتها ما بین السماء و الأرض؟ قالوا: بلی، قال: سورة أصحاب الکهف من قرأها یوم الجمعة غفر الله له الی الجمعة الاخری".
[2]همان، " سمرة بن جندب عن النبی صلی الله علیه و آله قال: من قرء عشر آیات من سورة الکهف لم یضره فتنة الدجال، و من قرء السورة کلها دخل الجنة".
[3]حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 7، ص 410، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم، 1409 ق، "عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْکَهْفِ فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ لَمْ یَمُتْ إِلَّا شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ وَقَفَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ الشُّهَدَاءِ".
[4] برای آگاهی بیشتر در این باره ر. ک: نمایه: http://islamquest.net/fa/archive/question/1021 ؛ تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241- 242.
[5] برای آگاهی بیشتر در باره تعالیم سوره کهف، ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 12، ص 336- 338، دارالکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش؛ تفسیر نور الثقلین، ج 3، ص 241- 242؛ طبرسی، مجمع البیان، ج 6، ص 690- 691، ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
منبع:islamquest.net
