یک عمل برای دو فرد یا در دو شرایط متفاوت می تواند واجب و یا حرام باشد که در این جا به دو نمونه اشاره می شود:
1. وجوب یک عمل در شرایط ویژه مانند مناسک حج که طبق آیۀ: (وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیهِ سَبیلاً)،[1] کسانی که توانایی بر انجام این عبادت ندارند، حج بر آنها واجب نیست، ولی براساس آیۀ شریفۀ: (یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِکُونَ نَجَسٌ فَلا یقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرامَ بَعْدَ عامِهِمْ هذا)،[2] که از ورود مشرکان به مسجدالحرام و انجام مناسک حج حرام دانسته شد؛ زیرا یکی از شرایط درستی اعمال حج، مسلمان بودن است.[3]
2. بر اساس آیۀ شریفۀ: (إِنَّما حَرَّمَ عَلَیکُمُ الْمَیتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَیرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیه إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ)،[4] خوردن مردار حیواناتی که ذبح شرعی نشده اند، در صورت اختیار حرام است، ولی در صورت اضطرار و جایی که حفظ جان انسان، وابسته به خوردن این گوشت باشد، حلال و واجب شمرده شده و ترک آن حرام است.[5]
پی نوشت:
[1]. آل عمران، 97: (و برای خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایی رفتن به سوی آن دارند).
[2]. توبه، 28: (ای کسانی که ایمان آورده‌اید! مشرکان ناپاکند پس نباید بعد از امسال، نزدیک مسجد الحرام شوند).
[3]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الجمل و العقود فی العبادات، ص 128، مؤسسه نشر دانشگاه فردوسی مشهد، 1387ق؛ علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج 9، ص 338، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، بی تا.
[4]. بقره، 173: (خداوند، تنها (گوشت) مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را نام غیرِ خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام کرده است. (ولی) آن کس که مجبور شود، در صورتی که ستمگر و متجاوز نباشد، گناهی بر او نیست (و می تواند برای حفظ جان خود، در موقع ضرورت، از آن بخورد) خداوند بخشنده و مهربان است).
[5]. خواجوئی مازندرانی، (محمد) اسماعیل، الرسائل الفقهیة، محقق و مصحح: رجائی، سید مهدی، ج 2، ص 167، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ اول، 1411ق.
منبع:islamquest.net
