"کوثر" بر وزن "فوعل" وصفی است که از "کثرت" گرفته شده و به معنای "خیر کثیر و فراوان" می‌باشد. گستره‌ی معنایی این واژه چنان وسیع و جامع است که مصادیق بی‌شماری از جمله "خیر بی نهایت" را نیز می‌تواند شامل شود. برای واژه‌ی "کوثر" که در سوره‌ی مبارکه کوثر آمده است، در تفاسیر شیعه و سنی معانی بسیاری برای "کوثر" ذکر شده است که جملگی، از مصادیق همین خیر کثیر می‌باشند؛ مصادیقی چون: 1. حوض و نهر کوثر...، 2. مقام شفاعت کبری در روز قیامت، 3. نبوت، 4. حکمت و علم، 5. قرآن، 6. کثرت اصحاب و پیروان، 7. کثرت معجزات، 8. کثرت علم و عمل، 9. توحید و ابعاد آن، 10. نعمت‌های خدا به پیامبر (ص) در دنیا و آخرت، 11. نسل کثیر و ذریه فراوان که در گذر زمان باقی بمانند. بی‌تردید این فراوانی ذریه و باقی ماندن نسل پیامبر (ص) از وجود دختر والا گهر ایشان، فاطمه ی زهرا (س) نشأت گرفته است. پس بارزترین مصداق "کوثر" وجود مبارک حضرت زهرا (س) می‌باشد. بیانگر این حقیقت و شاهد این واقعیت، شأن نزول و سیاق آیات سوره ی کوثر می‌باشد . آری وجود فاطمه (س) منبع خیر کثیر است که هم باعث ماندگاری رسالت پیامبر (ص) تا روز رستاخیز شده است و هم عامل جاودانگی نسل پاک او.[1]
از این رو، با استناد به روایات مربوط به حوض کوثر و شأن نزول سوره‌ی کوثر و متن و سیاق آیات، می‌توان نتیجه‌گیری نمود: "کوثر" دارای دو مصداق بارز، یکی در دنیا و یکی در آخرت است. مصداق دنیوی آن که همان "کوثر محمدی" است، فاطمه ی زهرا (س) است که منشأ اولاد و ذریه و نسل پاک پیامبر (ص) است، که ایشان و ذریه‌ی او مردم را در دنیا از معارف و اخلاق و احکام و آداب الاهی سیراب نموده‌اند و مصداق دیگر آن که "کوثر بهشتی" است، حوضی در بهشت است که علی (ع) و دیگر امامان معصوم‌علیهم السلام ساقی آن می‌شوند و کام تشنگان رهیده از صحرای محشر را سیراب می‌نماید.[2]
اوصاف حوض کوثر
توصیفات حوض کوثر از زبان رسول الله (ص): حوض کوثر نهری است دارای خیر کثیر در بهشت که از حوضی می‌ریزد و اطراف آن به عدد ستارگان آسمان، ظروفی چیده شده است و امت من پس از ورود به بهشت بر آن وارد می‌شوند. در پیش من حوضی است به وسعت مدینه تا یمن یا وسعت مدینه تا عمان. کناره‌های آن از طلا است و شراب (نوشیدنی) آن از برف و شیر، سفیدتر و از عسل شیرین‌تر و از مِشک خوشبوتر است و بر سنگ‌های بزرگ لؤلؤ و مرجان جاری می‌شود. هرکس از آن بنوشد، هرگز تشنگی بر او عارض نشود و اولین کسانی که بر آن وارد می‌شوند، مهاجران (از مکه به مدینه) فقیر می‌باشند. والی و ساقی آن، مولا، امیرالمؤمنین، علی (ع) است. مؤمنان پس از نوشیدن از آب کوثر اطراف پیامبر (ص) جمع شده و از دیدار یکدیگر خشنود می‌شوند. چشمه‌ی کوثر از ساق عرش است که آن جا منزلگاه اوصیا (ع) و شیعیان ایشان است و از آن جا با دو ناودان به حوض ریخته می‌شود و سپس با دو نهر در بهشت جریان می‌یابد. برای هر پیامبری در بهشت نهری است که به خاطر کثرت وارد شوندگان بر حوضشان بر یکدیگر مباهات می‌کنند، لکن من امیدوارم که وارد شوندگان بر حوضم بیشتر از سایرین باشد.[3]
حوض کوثر در کلام امامان معصوم:
امیرمؤمنان، (ع) فرمودند: "حوض کوثر ما مملوّ است و در آن دو نهر می‌ریزد از بهشت، یکی از چشمه‌ی تسنیم و دیگری از چشمه‌ی معین".[4]
و در حدیث معتبر، امام صادق (ع) فرمودند: کسی که به درد آید دل او از برای مصیبت ما، فرحناک می‌شود در وقتِ مردن، فرحی که هرگز از دل او بیرون نمی‌رود تا در حوض کوثر بر ما وارد شود و کوثر خوشحالی می‌کند؛ چون دوست ما بر او وارد می‌شود. حتی آن که به او می‌چشاند از لذت انواع خوردنی‌ها که نمی‌خواهد از آن جا به جای دیگر رود. هر که از آن یک شربت بیاشامد، هرگز تشنه نشده و بعد از آن هیچ گاه تعب نکشد. و آن به سردی کافور و بوی مشک و طعم زنجیل است و از عسل شیرین‌تر و از مسکه نرم‌تر و از آب دیده صاف‌تر و از عنبر خوشبوتر می‌باشد. واز چشمه‌ی تسنیم بهشت بیرون می‌آید. بر نهرهای بهشت همه می‌گذرد و بر روی سنگ ریزه‌ی مروارید و یاقوت جاری می‌شود و... . و هر دیده‌ای که در مصیبت ما بگرید، البته شاد و خوشحال گردد به نظر کردن به کوثر، و آب می‌دهند از آن همه‌ی دوستان ما را، اما به قدر محبت و متابعت ما، از آن لذت می‌برند و هر که محبتش بیشتر است، لذتش بیشتر خواهد بود،... .[5]
شایان ذکر است که بدون شک دوازده امام معصوم علیهم السلام، همگی در روز قیامت، ساقی حوض کوثرند. چنان که از احادیث و براهین ظاهر است و سیدالشهداء (ع) فرمودند: "و نحن وُلاة الحوض نسقی وُلاتنا؛ ماییم صاحبان حوض کوثر، سیراب می‌نماییم دوستان خود را".[6] و همان گونه که پیامبر (ص) امید آن داشتند که وارد شوندگان بر حوضشان بیشتر از سایرین باشند، هر مسلمانی که نام کوثر و توصیفات آن را می‌شنود، آرزو می‌کند که از وارد شوندگان بر حوض و برنبی (ص) قرار گیرد، لکن روشن است که اگر این امید و رجا واقعی باشد، باید برای دست یابی به آن کوشید، و پس از کسب زاد و توشه نیز باید مراقبت نمود تا این سرمایه توسط رهزنان و شیاطین جنی وانسی، بیرونی و درونی به یغما نرود و یا دچار آفت نشود و إلاّ زحمت‌های بر باد رفته و حاصلی از آنان نخواهد چید و ورود او بر حوض، تبدیل به خواب و خیال می‌شود و دلخوش کردن به خواب و خیال و آماده نشدن و تلاش ننمودن برای تحصیل مطلوب، کاری غافلانه و امیدی بیهوده است.
امید آن که خداوند در دنیا ما را از معارف اهل بیت (ع) و عشق ایشان بهره‌مند و در آخرت در کنار حوض کوثر چشمان ما را از دیدار آنان روشن و جان تشنه‌ی دست ایشان سیراب نماید. از این رو در دعای ندبه می‌خوانیم: "... واسقنا من حوض جده صلی الله علیه وآله بکاسه و بیده ریّا رویّا هنیئاً سائغاً لاظمأ بعده یا ارحم الراحمین" ]خدایا[ سیراب کن ما را از حوض جدّ امام عصر (عج) به کأس و جام و دست او (امام عصر عجل اللَّه فرجه)، سیراب کامل و گوارایی که هرگز بعد از او تشنگی نباشد، یا ارحم الراحمین".
منابع و مآخذ:
1. خوارزمی، مقتل، ج 2، ص 33.
2. زمخشری، محمود بن عمر، کشاف، ج ، ص 808 - 806.
3. طباطبایی، محمد حسین، المیزان، ج20، ص 373 - 370.
4. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج 5، ص 549 - 548.
5. علامه‌ی مجلسی، بحارالانوار، ج 8، ص 18.
6. علامه‌ی مجلسی، حق الیقین، ص 453 و 455.
7. فیض کاشانی، ملا محسن، محجة البیضاء، ج 8، ص 353 - 352.
8. محدث قمی، عباس، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
9. مصباح یزدی، محمد تقی، جامی از زلال کوثر، ص 22 - 19.
پی نوشت:
[1] ر.ک: مصباح یزدی، محمد تقی، جامی از زلال کوثر، ص 20 - 22 ؛ علامه ی طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، ج 20، ص 370، و تفاسیر مختلف، ذیل سوره ی کوثر.
[2] البته این که چه رابطه و نسبتی بین "کوثر محمدی" و "کوثر بهشتی" وجود دارد، نیاز به تعمّق و بررسی و مجال افزون تری می‌باشد. و شاید بتوان گفت عقل و اندیشه‌ی انسان‌های معمولی از فهم و تصور آن عاجز است.
[3] ر. ک: فیض کاشانی، محسن، محجة البیضاء، ج 8، ص 352 - 353 و سایر تفاسیر ذیل سوره ی کوثر.
[4] علامه ی مجلسی، حق الیقین،ص 453 ؛ بحارالانوار، ج 8، ص 18.
[5] علامه ی مجلسی، حق الیقین،ص 455.
[6] بحارالأنوار، ج45، ص 49.
منبع:islamquest.net
