ایات محکمات
آیات دارای مدلولی روشن و استوار را آیات محکم گویند.
ملاک تشخیص آیات محکمات از متشابهات چیست؟ معنای آیه میزان است یا درک آدمی از مفهوم آیه؟
خداوند متعال می‌فرماید: "او کسی است که این کتاب ]آسمانی[ را بر تو نازل کرد که قسمتی از آن، آیات "محکم" ]صریح و روشن[ است که اساس این کتاب می‌باشد; و قسمتی از آن، "متشابه" است; امّا آنها که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند تا فتنه‌انگیزی کنند; و تفسیر]نادرستی[ برای آن می‌طلبند; درحالی‌که تفسیر آنها را ]کسی[ جز خدا و راسخان در علم، نمی‌داند... .( آل‌عمران، 7. ) از این آیه، استفاده می‌شود که آیات قرآن‌کریم دو دسته‌اند: الف) محکمات; ب) متشابهات. "محکمات"; آیات روشنی هستند که جای هیچ‌گونه انکار و توجیه و سوء استفاده در آن نیست; امّا "متشابهات" به دلیل بالا بودن سطح مطلب یا گفتگو درباره عوالمی که از دسترس ما بیرون است; مانند علم غیب، جهان رستاخیز و صفات خداوند متعال و... چنان هستند که فهم معنای نهایی و اسرار و پی‌بردن به کنه حقیقت آنها، به سرمایة خاص علمی نیاز دارد، و خداوند متعال می‌فرماید: فقط خداوند و راسخان در علم اسرار این آیات را می‌دانند و برای مردم تشریح می‌کنند. راسخان در علم عبارتند از: پیامبر، امامان: که از همه اسرار این آیات آگاهند و علما و دانشمندان راستین که به موازین، احکام، عقاید شرعی و به روش تأویل متشابهات آشنایی کافی دارند و هر یک، به اندازه دانش خود از این آیات چیزی می‌فهمند و برای مردم تشریح می‌کنند و همین حقیقت است که مردم را برای درک اسرار قرآن به دنبال معلمان الهی و علمای دینی می‌کشاند; بنابراین، در برخورد با متشابهات، باید به احادیث و تفاسیر علمای راستین مراجعه کرد.( ر.ک: تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 2، ص 442 و 443، انتشارات دارالکتب الاسلامیه التمهید، آیت‌الله محمدهادی معرفت، ج 3، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیّه قم. ) درباره ملاک و تعیین متشابه از محکم نظریات گوناگونی ارایه شده است از جمله: 1. محکمات آیاتی هستند که دلایلی روشن و واضح دارند. امّا بازشناسی متشابهات نیاز به تأمل و تدبر دارد; 2. محکم عبارت است از هر آیه‌ای که آگاهی به آن با برهان خفی یا جلی ممکن باشد; به خلاف متشابه ; مثل علم به زمان قیامت; 3. آیات محکمات، تأویل واحدی دارند; در حالی که آیات متشابه وجوه متعددی از تأویل در آنها محتمل است.( ر.ک: درسنامة علوم قرآنی، حسین جوان آراسته، ص 297، دفتر تبلیغات اسلامی. ) با توجه به تعریفی که از محکمات و متشابهات ارایه شد می‌توان گفت: تشابه آیات ذاتی نیست ; یعنی نمی‌توان دست روی یکی از آیات گذاشت و گفت این آیه صددرصد برای همه متشابه است. متشابه و استحکام آیات امری شأنی و نوعی است: به این معنا که برخی آیات به جهت محتوای بلند و کوتاهی لفظ و عبارت، زمینه تشابه در آنها فراهم است و نوع افراد، با برخورد به این گونه موارد دچار تردید می‌گردند ولی برخی دیگر که واقف به امور معانی و الفاظ هستند دچار این تشابه نمی‌گردند. چنان‌که در پاسخ پرسشی از محکم و متشابه حضرت صادق‌می‌فرمایند: محکم چیزی می‌باشد که به آن عمل می‌شود و متشابه آن است که بر جاهلش مشتبه باشد."( بحارالانوار، علامه مجلسی;، ج 66، ص 93، مؤسسه الوفأ. ) جان کلام آن که ملاک در تشخیص تشابه، تردید نوع انسان‌ها در برخورد با برخی از آیات است.( علوم قرآنی، آیت الله معرفت، ص 276، مؤسسه التمهید. ) eporsesh.com
خداوند متعال می‌فرماید: "او کسی است که این کتاب ]آسمانی[ را بر تو نازل کرد که قسمتی از آن، آیات "محکم" ]صریح و روشن[ است که اساس این کتاب می‌باشد; و قسمتی از آن، "متشابه" است; امّا آنها که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند تا فتنه‌انگیزی کنند; و تفسیر]نادرستی[ برای آن می‌طلبند; درحالی‌که تفسیر آنها را ]کسی[ جز خدا و راسخان در علم، نمی‌داند... .( آل‌عمران، 7. ) از این آیه، استفاده می‌شود که آیات قرآن‌کریم دو دسته‌اند: الف) محکمات; ب) متشابهات. "محکمات"; آیات روشنی هستند که جای هیچ‌گونه انکار و توجیه و سوء استفاده در آن نیست; امّا "متشابهات" به دلیل بالا بودن سطح مطلب یا گفتگو درباره عوالمی که از دسترس ما بیرون است; مانند علم غیب، جهان رستاخیز و صفات خداوند متعال و... چنان هستند که فهم معنای نهایی و اسرار و پی‌بردن به کنه حقیقت آنها، به سرمایة خاص علمی نیاز دارد، و خداوند متعال می‌فرماید: فقط خداوند و راسخان در علم اسرار این آیات را می‌دانند و برای مردم تشریح می‌کنند. راسخان در علم عبارتند از: پیامبر، امامان: که از همه اسرار این آیات آگاهند و علما و دانشمندان راستین که به موازین، احکام، عقاید شرعی و به روش تأویل متشابهات آشنایی کافی دارند و هر یک، به اندازه دانش خود از این آیات چیزی می‌فهمند و برای مردم تشریح می‌کنند و همین حقیقت است که مردم را برای درک اسرار قرآن به دنبال معلمان الهی و علمای دینی می‌کشاند; بنابراین، در برخورد با متشابهات، باید به احادیث و تفاسیر علمای راستین مراجعه کرد.( ر.ک: تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 2، ص 442 و 443، انتشارات دارالکتب الاسلامیه التمهید، آیت‌الله محمدهادی معرفت، ج 3، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیّه قم. ) درباره ملاک و تعیین متشابه از محکم نظریات گوناگونی ارایه شده است از جمله: 1. محکمات آیاتی هستند که دلایلی روشن و واضح دارند. امّا بازشناسی متشابهات نیاز به تأمل و تدبر دارد; 2. محکم عبارت است از هر آیه‌ای که آگاهی به آن با برهان خفی یا جلی ممکن باشد; به خلاف متشابه ; مثل علم به زمان قیامت; 3. آیات محکمات، تأویل واحدی دارند; در حالی که آیات متشابه وجوه متعددی از تأویل در آنها محتمل است.( ر.ک: درسنامة علوم قرآنی، حسین جوان آراسته، ص 297، دفتر تبلیغات اسلامی. ) با توجه به تعریفی که از محکمات و متشابهات ارایه شد می‌توان گفت: تشابه آیات ذاتی نیست ; یعنی نمی‌توان دست روی یکی از آیات گذاشت و گفت این آیه صددرصد برای همه متشابه است. متشابه و استحکام آیات امری شأنی و نوعی است: به این معنا که برخی آیات به جهت محتوای بلند و کوتاهی لفظ و عبارت، زمینه تشابه در آنها فراهم است و نوع افراد، با برخورد به این گونه موارد دچار تردید می‌گردند ولی برخی دیگر که واقف به امور معانی و الفاظ هستند دچار این تشابه نمی‌گردند. چنان‌که در پاسخ پرسشی از محکم و متشابه حضرت صادق‌می‌فرمایند: محکم چیزی می‌باشد که به آن عمل می‌شود و متشابه آن است که بر جاهلش مشتبه باشد."( بحارالانوار، علامه مجلسی;، ج 66، ص 93، مؤسسه الوفأ. ) جان کلام آن که ملاک در تشخیص تشابه، تردید نوع انسان‌ها در برخورد با برخی از آیات است.( علوم قرآنی، آیت الله معرفت، ص 276، مؤسسه التمهید. ) eporsesh.com
عنوان سوال:
ملاک تشخیص آیات محکمات از متشابهات چیست؟ معنای آیه میزان است یا درک آدمی از مفهوم آیه؟
پاسخ:
خداوند متعال می‌فرماید: "او کسی است که این کتاب ]آسمانی[ را بر تو نازل کرد که قسمتی از آن، آیات "محکم" ]صریح و روشن[ است که اساس این کتاب می‌باشد; و قسمتی از آن، "متشابه" است; امّا آنها که در قلوبشان انحراف است، به دنبال متشابهاتند تا فتنه‌انگیزی کنند; و تفسیر]نادرستی[ برای آن می‌طلبند; درحالی‌که تفسیر آنها را ]کسی[ جز خدا و راسخان در علم، نمی‌داند... .( آل‌عمران، 7. )
از این آیه، استفاده می‌شود که آیات قرآن‌کریم دو دسته‌اند: الف) محکمات; ب) متشابهات. "محکمات"; آیات روشنی هستند که جای هیچ‌گونه انکار و توجیه و سوء استفاده در آن نیست; امّا "متشابهات" به دلیل بالا بودن سطح مطلب یا گفتگو درباره عوالمی که از دسترس ما بیرون است; مانند علم غیب، جهان رستاخیز و صفات خداوند متعال و... چنان هستند که فهم معنای نهایی و اسرار و پی‌بردن به کنه حقیقت آنها، به سرمایة خاص علمی نیاز دارد، و خداوند متعال می‌فرماید: فقط خداوند و راسخان در علم اسرار این آیات را می‌دانند و برای مردم تشریح می‌کنند. راسخان در علم عبارتند از: پیامبر، امامان: که از همه اسرار این آیات آگاهند و علما و دانشمندان راستین که به موازین، احکام، عقاید شرعی و به روش تأویل متشابهات آشنایی کافی دارند و هر یک، به اندازه دانش خود از این آیات چیزی می‌فهمند و برای مردم تشریح می‌کنند و همین حقیقت است که مردم را برای درک اسرار قرآن به دنبال معلمان الهی و علمای دینی می‌کشاند; بنابراین، در برخورد با متشابهات، باید به احادیث و تفاسیر علمای راستین مراجعه کرد.( ر.ک: تفسیر نمونه، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 2، ص 442 و 443، انتشارات دارالکتب الاسلامیه التمهید، آیت‌الله محمدهادی معرفت، ج 3، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیّه قم. )
درباره ملاک و تعیین متشابه از محکم نظریات گوناگونی ارایه شده است از جمله:
1. محکمات آیاتی هستند که دلایلی روشن و واضح دارند. امّا بازشناسی متشابهات نیاز به تأمل و تدبر دارد;
2. محکم عبارت است از هر آیه‌ای که آگاهی به آن با برهان خفی یا جلی ممکن باشد; به خلاف متشابه ; مثل علم به زمان قیامت;
3. آیات محکمات، تأویل واحدی دارند; در حالی که آیات متشابه وجوه متعددی از تأویل در آنها محتمل است.( ر.ک: درسنامة علوم قرآنی، حسین جوان آراسته، ص 297، دفتر تبلیغات اسلامی. )
با توجه به تعریفی که از محکمات و متشابهات ارایه شد می‌توان گفت: تشابه آیات ذاتی نیست ; یعنی نمی‌توان دست روی یکی از آیات گذاشت و گفت این آیه صددرصد برای همه متشابه است. متشابه و استحکام آیات امری شأنی و نوعی است: به این معنا که برخی آیات به جهت محتوای بلند و کوتاهی لفظ و عبارت، زمینه تشابه در آنها فراهم است و نوع افراد، با برخورد به این گونه موارد دچار تردید می‌گردند ولی برخی دیگر که واقف به امور معانی و الفاظ هستند دچار این تشابه نمی‌گردند. چنان‌که در پاسخ پرسشی از محکم و متشابه حضرت صادق‌می‌فرمایند: محکم چیزی می‌باشد که به آن عمل می‌شود و متشابه آن است که بر جاهلش مشتبه باشد."( بحارالانوار، علامه مجلسی;، ج 66، ص 93، مؤسسه الوفأ. ) جان کلام آن که ملاک در تشخیص تشابه، تردید نوع انسان‌ها در برخورد با برخی از آیات است.( علوم قرآنی، آیت الله معرفت، ص 276، مؤسسه التمهید. )
eporsesh.com
- [سایر] منظور از آیات محکم و متشابه چیست ؟
- [سایر] خداوند می فرماید: (اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِی...) و می فرماید: (الر کِتابٌ أُحْکِمَتْ آیاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکیمٍ خَبیر)؛ در آیه اول، همه کتاب با وصف متشابه آمده است و در آیه دوّم، همه آیات کتاب با وصف محکم آمده است. با توجّه به این دو آیه و آیه سوم که می فرماید: (هُوَ الَّذی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ آیاتٌ مُحْکَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ...)، چه برداشتی می توان داشت؟
- [سایر] با توجه به این که با ارجاع متشابهات به محکمات معنای متشابه روشن می شود، آیا هر آیه ای سر راست بر معنا دلالت نمی کند؟
- [سایر] در خصوص آیات محکم و متشابه که خداوند فرموده: «تأویل آن به عهدة خداوند است...» توضیح دهید؟
- [سایر] ملاک تشخیص "خواب صادق" از "خواب کاذب" چیست؟ دربارة خواب توضیح دهید؟
- [سایر] با توجه به آیه شریف: "ربنا ما خلقت هذا باطلا"، مفهوم باطل نبودن آفرینش آسمانها چیست؟
- [سایر] روایاتی که در تبیین برخی از آیات نقل شده آیا مفهوم آیه در معنای روایت منحصر می‌شود یا این که مصداق معرفی می‌کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] باتوجه به اینکه ازلحاظ منطقی مسوولیت کیفری واعمال مجازات برمبنای قوه تشخیص فرد می باشد وصرف رسیدن به یک سن خاص ویا بلوغ جنسی وجسمی که در اکثر موارد ممکن است با رشد عقلی وقدرت تشخیص مسایل همراه نباشد نمی تواند مبنای مسوولیت فرد قرار گیرد نظر شما در مورد پذیرش مفهومی به نام"رشد کیفری"- به معنای رسیدن به آن اندازه از رشد عقلی که فرد قادر به درک صحیح امر ونهی شارع(یاقانونگذار) باشد- به جای مفهوم بلوغ چیست؟
- [سایر] با سلام خدمت شما مشاور عزیز من 18 سالمه و دیپلم رشته ی ریاضی هستم با توچه به این که درس عربی من در مدرسه قوی بود وعلاقه به فهمیدن مفهوم آیات داشتم الان اکثر آیات قرآن را می توانم معنا کنم ولی مشکل اصلی من محدود بودن دایره لغات من در زبان عربی است می خواست از شما درخواست کنم که اگر کتابی در زمینه لغات قرآن ویا ترجمه سراغ دارید بنده راهنمایی کنید تا بتوانم بیشتر معنای آیات را درک کنم . با تشکر
- [آیت الله خامنه ای] تعدادی از دانش آموزان دختر و پسر مؤسسه ما طبق تاریخ تولدشان به سن بلوغ رسیده اند و بر اثر مشاهده اختلال در حافظه و ضعف آن، مورد معاینات پزشکی قرار گرفتند تا هوش و حافظه آنان آزمایش شود، نتیجه آن بررسی ها اثبات عقب ماندگی ذهنی آنان از یک سال پیش یا بیشتر بود، ولی بعضی از آنان را نمی توان مجنون محسوب کرد زیرا در حدّی هستند که مسائل اجتماعی و دینی را درک می کنند، آیا تشخیص این مرکز مانند تشخیص پزشکان اعتبار دارد و برای آن دانش آموزان ملاک است؟
مسئله مرتبط یافت نشد