عرب جاهلی از جهاتی درباره قرآن انگشت تعجب به دندان می‌گرفت و در حیرت عمیق فرو می‌رفت و آن جهات عبارتند از:
1- او با ذوق سرشار خود دریافت که زیبایی لفظ و شیوایی اسلوب و همآهنگی آیات، کاملا بی سابقه است و سیمای ظاهری آن نه مانند شعر است زیرا فاقد وزن و قافیه است، علاوه بر این در آن تخیلات شعری وجود ندارد و نه مانند نثر است که از هر نوع قید خالی و دور باشد بلکه دارای انسجام و فواصل خاصی است که او را از دایره نثر معروف بیرون برده است.
2- قرآن مطالی را عرضه می‌دارد که هیچگاه در قصاید و خطبه‌های عرب وجود نداشته است و هرگز به دنبال توصیف خرابه و خانه معشوقه و شوق دیدار دوستان و بیان خصوصیات شتر و اسب نیست و محتویات آن از غزل سرایی و مدح افراد و یا رثا و بیان مصائب اشخاص پیراسته است. درباره زن و عیش و نوش و کوچیدن کاروان و باده و ساغر سخن نمی‌گوید و هرگز بسان شاعران در محدوده خاصی بحث نمی‌کند. این کتاب درباره خدا و صفات و سرآغاز و سرانجام بشر و زندگی امتهای دیرینه که بر اثر طغیان گرفتار خشم الهی گردیده‌اند و ... سخن می‌گوید:
3- قرآن با الفاظی زیبا، از معانی کاملا متناسب بدون اینکه لفظ را فدای معنی و یا معنی را فدای لفظ نماید، با سبکی کاملا ممتاز و زیبا تعبیر می‌کند.
4- هرگاه شاعری و یا نویسنده‌ای عبارتی یاداستانی را تکرار کند، لطف و زیبایی کلام، بر اثر تکرار از بین می‌رود ولی قرآن گاهی با عباراتی فشرده و موجز و گاهی مبسوط و گسترده، از سرگذشت پیامبر یا از صفات مبدأ وخصوصیات معاد به طور مکرر سخن می‌گوید و هرگز لطمه‌ای بر لطافت و زیبایی او وارد نمی‌گردد.
5- در میان خطابه خطیبیان و قصاید شعرا گاهی جمله‌ها و ابیاتی درخشندگی خاصی پیدا کرده، خودنمایی می‌کنند چه از میان اشعار یک قصیده و یا جمله‌های یک خطابه، چند بیت و جمله‌ای ارزش هنری و شعری دارند و باقیمانده آنها مبتذل و پیش پا افتاده می‌باشد. اما قرآن با آن گسترش، تمام آیات آن در سطح عالی و خارق العاده قرار دارد. کافی است که در این باره نظری به داستان یوسف که در سوره‌ای به طور مبسوط بیان شده است بیفکنیم می‌بینیم که تمام آیات آن در درجه اعلای فصاحت و بلاغت قرار دارد.
6- این کتاب معانی بسیار بزرگ را در قالب الفاظی کوتاه ریخته و به طرز بدیعی بیان می‌کند کافی است در این باره آیه الکرسی و آیات آغاز سوره حدید را ملاحظه بنماییم در این آیه و در آیات آغاز سوره حدید یک جهان حقایق فلسفی و معارف عقلی بیان شده است که عظمت و گسترش معانی و ایجاز جمله‌ها اعجاب افراد را بر می‌انگیزد.
7- این کتاب می‌کوشد بشر را با آفرینش و اسرار جهان و فضایل اخلاقی و رذایل نفسانی و حلال و حرام آشنا سازد و پیوسته می‌خواهد که او را معتقد سازد که مرگ پایان زندگی نیست. خطیبان و بلیغان عرب معاصر تحت تأثیر برتری اسلوب و زیبایی ظاهر و شیرینی بیان و رسایی تعبیر و بداعت و ابتکار معانی و عظمت مفاهیم آن قرار گرفته و حیرت و بهت خاصی بر افکار و اندیشه‌های آنان سایه افکنده بود و آنچه که آنان از اعجاب قرآن درک می‌کردند همین بود و بس. اگر پس از مرور زمان دانشمندان اسلام به جهات دیگری از اعجاز قرآن پی بردند و اعجاز آن را از جهات مختلفی ثابت نموده‌اند، مطلبی است صحیح و استوار ولی این جهات برای عرب معاصر قرآن مطرح نبوده و عقل و فکر و اندیشه آنان به آن نمی‌رسید.
eporsesh.com
