چرا اعراب جاهلیت دختران را زنده به گور می‌کردند؟ مرسوم بوده، قانون بوده؟

فرهنگ جاهلی عرب، عزت و افتخار را در داشتن فرزندان پسر می‌دانست و نگه‌داری دختران را مایه ننگ و به همین دلیل آنها را می‌کشتند. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِالْأُنْثی‏ ظَلَّ وَجْهُهُ مُسْوَدًّا وَ هُوَ کَظیمٌ»؛[1] و چون یکی از آنان را به (تولد) دختر بشارت دهند (از فرط غیظ و غضب) صورتش سیاه گردد، در حالی‌که خشم گلویش را می‌‏فشارد.
«یَتَواری‏ مِنَ الْقَوْمِ مِنْ سُوءِ ما بُشِّرَ بِهِ أَ یُمْسِکُهُ عَلی‏ هُونٍ أَمْ یَدُسُّهُ فِی التُّرابِ أَلا ساءَ ما یَحْکُمُونَ»؛[2] از بدی بشارتی که به او داده شده از میان قبیله خود متواری شود (و نمی‌‏داند) آیا او را با سرافکندگی نگاه دارد یا (زنده) در زیر خاکش نهان سازد. هان، بد قضاوتی می‏‌کنند.
قرآن می‌فرماید در جاهلیت عرب وقتی برای ایشان خبر می‌‏آوردند که دختردار شدید از خشم سیاه می‌‏شدند، و از بدی خبری که به آنان داده شد و از فشار افکار عمومی که آن‌را بد می‏‌پنداشتند پنهان گشته، به فکر فرو می‏‌رفتند که آیا این نوزاد دختر را نگه دارند و ذلت و خواری دختر داری را تحمل کنند و یا زنده زنده در خاک پنهانش سازند، همچنان‌که عادت اکثرشان در باره دختران متولد شده این بود.
شروع این فرهنگ غلط به جنگ بنی تمیم با کسرای ایران باز می‌گردد، در آن جنگ عده‌‏ای از زنان قبیله، اسیر لشکر کسری شدند و آنان را به اسیری به دربار کسری بردند، در آن‌جا دختران را به عنوان کنیز نگاه داشتند و پس از مدتی که میان دو طرف صلح بر قرار شد بنی تمیم اسیران خود را مطالبه کردند، دربار کسری آنان را مخیر کرد که می‌‏خواهند به قبیله خود برگردند، یا در دربار بمانند. عده‌‏ای از دختران از رفتن به قبیله خویش خودداری نمودند، مردان قبیله غضبناک شده تصمیم گرفتند از این پس اگر دختردار شدند، زنده دفنشان کنند، و همین کار را کردند. قبایل دیگر نیز از آنها یاد گرفته، کم کم این جریان در همه جا منتشر شد، و دخترکشی در میان آنان تبدیل به یک سنت شد.[3]
زنده به گور دختران در زمان جاهلیت را می‌توان به دلایل زیر دانست:
1. دختران نقشی در اقتصاد و تولید نداشته و بار زندگی بودند؛ لذا قرآن می‌فرماید: «وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیَّاهُمْ...»؛[4] و فرزندانتان را از (ترس) فقر، نکشید! ما شما و آنها را روزی می‌‏دهیم.
2. در زمان جاهلیت معمولاً میان قبائل عرب جنگ و درگیری بود و سرنوشت و بقای قبیله در این جنگ‌ها رقم می‌خورد؛ لذا آنان برای این نبردها فرزندان شجاع و دلیر می‌خواستند، و این از عهده زنان و دختران خارج بود.
3. در جنگ‌‏ها، دختران اسیر می‌شدند و مورد تجاوز دشمن قرار می‌‌‏گرفتند؛ از این‌رو برای آنکه دچار چنین مشکلی نشوند، خود آنها را زنده به گور می‌کردند.[5]   [1] . نحل، 58. [2] . همان، 59. [3] . طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏12، ص 401، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1374 ش. [4] . انعام، 151. [5] . ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏11، ص 270، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش؛ طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏8، ص 143، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378 ش؛ قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج 6، ص 410، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، تهران، 1383ش.