دلیلهای زیادی را میتوان آورد که قرآن جاودانه و برای تمام زمانها بوده و مخصوص یک زمان نمیباشد: 1 خطابات عام قرآن: بسیاری از آیات قرآن خطابهایی دارد که برای تمام مردم و هر مکلفی میباشد. مانند (یا ایها الذین آمنوا: ای کسانی که ایمان آوردهاید)[1] و (یا ایها الناس: ای مردم)[2] و (یا ایها الانسان: ای انسان).[3] 2 طرز بیان قصههای قرآن: در قرآن داستانهای فراوانی از پیامبران و امتهای گذشته ذکر شده، ولی چون هدف قرآن هدایت انسانهاست، این داستانها را به طور کامل و مرتب بیان نکرده و آنچه را برای هدایت مفید بوده، آورده است تا بندگان از آن جریانات پند گیرند. بنابراین نمیشود گفت این جریانات برای گذشته بوده و ربطی به آینده ندارد، پندگیری از یک جریان برای همیشه است. 3 آیاتی که قرآن را جاودانه معرفی میکند: قرآن کتابی جهان شمول است و اختصاصی به زمان، مکان، نژاد، آداب و سنن خاص ندارد؛ زیرا قرآن خود را چنین معرفی مینماید: (ان هو الا ذکری للعالمین)[4] قرآن جز یک پند برای عالمیان نیست. (نذیراً للبشر)[5] بیم دهنده تمام انسانها است. لازمة این کلیّت و دوام و نیز نیازمندی همیشگی بشر به آن، این است که هیچ گاه گرد کهنگی بر آن نشیند و همیشه تازه باشد. 4. روایات: از روایات استفاده میشود، محتوای قرآن کریم به گونهای تنظیم شده تا همانند سفرهای همگان در هر عصری بر سر آن بنشینند، و از نعمتهای معرفتی آن استفاده برند: 1 از امام صادق علیه السلام سؤال شد که چرا قرآن با تکرار و درس و نشر جز تازگی اثر دیگری نمیپذیرد؟ حضرت فرمود: تازگی قرآن برای آن است که خدای تبارک و تعالی آن را برای زمان موقّت یا مردم خاص نفرستاده و چون همیشگی و همگانی است، در هر زمان جدید است، و در نزد هر مردمی تا روز قیامت شیرین و پر جذبه است.[6] 2 امام باقر علیه السلام همیشگی بودن قرآن را به همواره بودن دو اختر فروزان، خورشید و ماه تشبیه نموده، میفرماید: (قرآن همانند خورشید و ماه همیشه در جریان است، و زندگی انسانها را تا پایان دنیا روشن میسازد.[7] 3 باطن داشتن قرآن کریم: قرآن علاوه بر ظاهر، دارای باطن است. و ظاهر قرآن همان دلالت ظاهری قرآن است که از قرائن، از جمله شأن نزول آیه به دست میآید و جنبة خصوصی دارد؛ ولی باطن قرآن با قطع نظر از قرائن موجود، برداشتهایی کلی است که از متن قرآن به دست میآید، و همه جانبه و جهان شمول است، لذا پیوسته مانند جریان خورشید و ماه در جریان است. اگر چنین نبود قرآن از استفاده دائمی ساقط میگردید. لذا همین برداشتهای کلی و جهان شمول است که تداوم قرآن را برای همیشه تضمین کرده و آن را همواره زنده و جاوید نگاه داشته است.[8] و اگر چنین نبود میبایست با از بین رفتن گروهی، آیة مخصوص آنها نیز باطل میشد.امام باقر علیه السلام میفرماید: (اگر آیهای درمورد قومی نازل شود و آن قوم بمیرد، آیه هم میمیرد، و برای قرآن چیزی باقی نمیماند، ولی قرآن تا آسمان و زمین باقی است، جریان دارد. پس بنابراین باید از قرآن معنایی به دست آورد که برای عموم افراد تا قیامت باشد. برای روشن شدن مطلب، یک نمونه از قرآن آورده می شود: بتپرستی: اولاً: بتپرستی مخصوص زمان پیامبر اکرم (ص) نبوده، زیرا هم اکنون تعداد زیادی از افراد در کشورهایی چون ژاپن، هند و ... بتپرست هستند ثانیاً: بتپرستی در هر زمانی جلوهای دارد، در آن زمان چوب و سنگ بود، و هماکنون صورتهای دیگری چون دنیاپرستی، پولپرستی، مقامپرستی و... دارد.[9] اما این که قرآن در رابطه با آینده سخنی ندارد، باید گفت: کتابهایی که اعجاز قرآن را بیان کردهاند، یک بخش را اختصاص به اعجاز علمی دادهاند که قرآن مطالبی را بیان کرده که برای آن زمان مشخص نبود، و بعداً با پیشرفت علم معنای آیه خوب روشن شده است، مانند دشواری تنفس با افزایش ارتفاع که امروزه، علم به آن رسیده است.[10] خداوند در آیة 125 سورة انعام میفرماید: (... خداوند هر که را خواهد گمراه کند، سینة او را آنچنان تنگ میکند که گویا میخواهد به آسمان برود.) معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1 عبدالله جوادی آملی، تفسیر موضوعی (قرآن در قرآن)، (قم؛ اسراء 1378)، ج 1،ص 277 تا 349، بخش جاودانگی قرآن. 2 مرتضی مطهری،خاتمیّت، (تهران؛ صدرا، 1364). ص 152 تا 164 و قسمتهای دیگر. 3 محمد هادی معرفت،علوم قرآنی، (قم؛ مؤسسة فرهنگی تمهید، 1380)، صص 414 تا 431. 4 ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه (دارالکتب الاسلامیه، 1368)، ج 5، ص 435، ج 8، ص 227، ج 10، ص 119، ج 11، ص 183؛ ج 18، ص 389؛ ج 19، ص 17؛ ج 23، ص 266. -------------------------------------------------------------------------------- [1]. ر.ک: بقره/104، 153، 272 و آل عمران/100، 102 و نساء/ 19،29. [2]. بقره/ 21 و نساء/1 و یونس/23 و حج/5 و فاطر/5 و حجرات/13 و ... [3]. ر.ک: انفطار/6 و انشقاق/6. [4]. انعام/ 90. [5]. مدثّر/ 36. [6]. به نقل از: جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی، قرآن در قرآن، قم، انتشارات اسراء، 1378، ج 1، ص 313. [7]. همان. [8] - ر. ک: معرفت، محمد هادی، التمهید، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیّة، بیتا، ج 3، ص 29. [9] - ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1368، ج 8، ص 260. [10] - معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص 425.
قرآن کریم مرتبط با مسائل زمان نزول است و برای آینده و قرن های مختلف و مدرن برنامه ای ندارد؟
دلیلهای زیادی را میتوان آورد که قرآن جاودانه و برای تمام زمانها بوده و مخصوص یک زمان نمیباشد:
1 خطابات عام قرآن: بسیاری از آیات قرآن خطابهایی دارد که برای تمام مردم و هر مکلفی میباشد. مانند (یا ایها الذین آمنوا: ای کسانی که ایمان آوردهاید)[1] و (یا ایها الناس: ای مردم)[2] و (یا ایها الانسان: ای انسان).[3]
2 طرز بیان قصههای قرآن: در قرآن داستانهای فراوانی از پیامبران و امتهای گذشته ذکر شده، ولی چون هدف قرآن هدایت انسانهاست، این داستانها را به طور کامل و مرتب بیان نکرده و آنچه را برای هدایت مفید بوده، آورده است تا بندگان از آن جریانات پند گیرند. بنابراین نمیشود گفت این جریانات برای گذشته بوده و ربطی به آینده ندارد، پندگیری از یک جریان برای همیشه است.
3 آیاتی که قرآن را جاودانه معرفی میکند: قرآن کتابی جهان شمول است و اختصاصی به زمان، مکان، نژاد، آداب و سنن خاص ندارد؛ زیرا قرآن خود را چنین معرفی مینماید: (ان هو الا ذکری للعالمین)[4] قرآن جز یک پند برای عالمیان نیست. (نذیراً للبشر)[5] بیم دهنده تمام انسانها است. لازمة این کلیّت و دوام و نیز نیازمندی همیشگی بشر به آن، این است که هیچ گاه گرد کهنگی بر آن نشیند و همیشه تازه باشد.
4. روایات: از روایات استفاده میشود، محتوای قرآن کریم به گونهای تنظیم شده تا همانند سفرهای همگان در هر عصری بر سر آن بنشینند، و از نعمتهای معرفتی آن استفاده برند: 1 از امام صادق علیه السلام سؤال شد که چرا قرآن با تکرار و درس و نشر جز تازگی اثر دیگری نمیپذیرد؟ حضرت فرمود: تازگی قرآن برای آن است که خدای تبارک و تعالی آن را برای زمان موقّت یا مردم خاص نفرستاده و چون همیشگی و همگانی است، در هر زمان جدید است، و در نزد هر مردمی تا روز قیامت شیرین و پر جذبه است.[6] 2 امام باقر علیه السلام همیشگی بودن قرآن را به همواره بودن دو اختر فروزان، خورشید و ماه تشبیه نموده، میفرماید: (قرآن همانند خورشید و ماه همیشه در جریان است، و زندگی انسانها را تا پایان دنیا روشن میسازد.[7]
3 باطن داشتن قرآن کریم: قرآن علاوه بر ظاهر، دارای باطن است. و ظاهر قرآن همان دلالت ظاهری قرآن است که از قرائن، از جمله شأن نزول آیه به دست میآید و جنبة خصوصی دارد؛ ولی باطن قرآن با قطع نظر از قرائن موجود، برداشتهایی کلی است که از متن قرآن به دست میآید، و همه جانبه و جهان شمول است، لذا پیوسته مانند جریان خورشید و ماه در جریان است. اگر چنین نبود قرآن از استفاده دائمی ساقط میگردید. لذا همین برداشتهای کلی و جهان شمول است که تداوم قرآن را برای همیشه تضمین کرده و آن را همواره زنده و جاوید نگاه داشته است.[8] و اگر چنین نبود میبایست با از بین رفتن گروهی، آیة مخصوص آنها نیز باطل میشد.امام باقر علیه السلام میفرماید: (اگر آیهای درمورد قومی نازل شود و آن قوم بمیرد، آیه هم میمیرد، و برای قرآن چیزی باقی نمیماند، ولی قرآن تا آسمان و زمین باقی است، جریان دارد. پس بنابراین باید از قرآن معنایی به دست آورد که برای عموم افراد تا قیامت باشد. برای روشن شدن مطلب، یک نمونه از قرآن آورده می شود:
بتپرستی: اولاً: بتپرستی مخصوص زمان پیامبر اکرم (ص) نبوده، زیرا هم اکنون تعداد زیادی از افراد در کشورهایی چون ژاپن، هند و ... بتپرست هستند ثانیاً: بتپرستی در هر زمانی جلوهای دارد، در آن زمان چوب و سنگ بود، و هماکنون صورتهای دیگری چون دنیاپرستی، پولپرستی، مقامپرستی و... دارد.[9]
اما این که قرآن در رابطه با آینده سخنی ندارد، باید گفت: کتابهایی که اعجاز قرآن را بیان کردهاند، یک بخش را اختصاص به اعجاز علمی دادهاند که قرآن مطالبی را بیان کرده که برای آن زمان مشخص نبود، و بعداً با پیشرفت علم معنای آیه خوب روشن شده است، مانند دشواری تنفس با افزایش ارتفاع که امروزه، علم به آن رسیده است.[10] خداوند در آیة 125 سورة انعام میفرماید: (... خداوند هر که را خواهد گمراه کند، سینة او را آنچنان تنگ میکند که گویا میخواهد به آسمان برود.)
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 عبدالله جوادی آملی، تفسیر موضوعی (قرآن در قرآن)، (قم؛ اسراء 1378)، ج 1،ص 277 تا 349، بخش جاودانگی قرآن.
2 مرتضی مطهری،خاتمیّت، (تهران؛ صدرا، 1364). ص 152 تا 164 و قسمتهای دیگر.
3 محمد هادی معرفت،علوم قرآنی، (قم؛ مؤسسة فرهنگی تمهید، 1380)، صص 414 تا 431.
4 ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه (دارالکتب الاسلامیه، 1368)، ج 5، ص 435، ج 8، ص 227، ج 10، ص 119، ج 11، ص 183؛ ج 18، ص 389؛ ج 19، ص 17؛ ج 23، ص 266.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. ر.ک: بقره/104، 153، 272 و آل عمران/100، 102 و نساء/ 19،29.
[2]. بقره/ 21 و نساء/1 و یونس/23 و حج/5 و فاطر/5 و حجرات/13 و ...
[3]. ر.ک: انفطار/6 و انشقاق/6.
[4]. انعام/ 90.
[5]. مدثّر/ 36.
[6]. به نقل از: جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی، قرآن در قرآن، قم، انتشارات اسراء، 1378، ج 1، ص 313.
[7]. همان.
[8] - ر. ک: معرفت، محمد هادی، التمهید، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیّة، بیتا، ج 3، ص 29.
[9] - ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1368، ج 8، ص 260.
[10] - معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، ص 425.
- [سایر] آیا در تفسیر قرآن کریم، دانستن شأن نزول نیز لازم است؟
- [سایر] آیا تمام آیات قرآن دارای شأن نزول است یا نه؟ و جایگاه شأن نزول در فهم قرآن کریم به چه میزان است؟
- [سایر] با توجه به اینکه آیات قرآن مربوط به جو حاکم میان اعراب و زمان نزول آیات است... در مورد انطباق آن با جامعه مدرن امروز توضیح دهید؟
- [سایر] قرائت و تفسیر قرآن کریم چه خاصیتی دارد؟ آیاخواندن قرآن برنامه انسان را منظم می کند؟
- [سایر] درباره خبر از آینده در قرآن کریم توضیحاتی دهید و در صورت امکان تمامی پیش بینیهای قرآن را بنویسید.
- [سایر] تفاوت شأن نزول، فضای نزول و جوّ نزول قرآن چیست؟
- [سایر] شاخصه و بُعد اعجاز قرآن کریم برای عوام و آنانی که از مسایل علمی و فنی آگاهی ندارند، چیست؟ بُعد همه کَس فهم قرآن را نام ببرید؟
- [سایر] مهمترین مسائل فکری مورد مناقشه در قرن اول هجری چه بوده است؟
- [آیت الله سیستانی] چون گرفتار نزول می باشم و طبق نص قرآن کریم اعلام جنگ با خدا نموده ام آیا نماز و روزه اینجانب صحیح می باشد و اگر صحیح است قول خداوند نسبت به اعلام جنگ چه مفهومی دارد.
- [سایر] چرا شب قدر، شب نزول قرآن کریم بین مسلمین مورد اختلاف است؟ چرا شیعه شبهای 19، 21 و 23 و اهل سنت شبهای 23 و 27 را شب قدر می دانند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] (تبعیت) آن است که چیزی به تبع چیز دیگری پاک شود که شرح آن در مسائل آینده خواهد آمد.
- [امام خمینی] جایز نیست برای طلاب علوم دینیه دخول در مدارس که بعض معممین و ائمه جماعت از طرف دولت جائر و یا با اشاره دولت تصدی نمودهاند چه برنامه تحصیلی از طرف دولت جائر باشد یا از طرف این نحو متصدیان که عمّال دولت جائر هستند، زیرا در این امور نقشه محو آثار اسلام و احکام قرآن کریم کشیده شده است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در هر سال واجب است همه افراد مکلف یک ماه مبارک رمضان را به شرحی که در مسائل آینده گفته می شود روزه بدارند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] وضو عبارت است از شستن صورت و دستها و مسح جلو سر و روی پاها، به شرحی که در مسائل آینده خواهد آمد.
- [آیت الله اردبیلی] از هر زنی بجز زنانی که ازدواج با آنان حرام است و در مسائل آینده بیان خواهد شد و زنانی که در عدّه هستند یا در حال احرامند، میتوان خواستگاری نمود.
- [آیت الله بروجردی] یازده چیز نجاست را پاک میکند و آنها را مطهّرات گویند:اوّل:آب.دوم:زمین.سوم:آفتاب.چهارم:استحاله.پنجم:کم شدن دو سوم آب انگور.ششم:انتقال.هفتم:اسلام.هشتم:تبعیت.نهم:برطرف شدن عین نجاست.دهم:استبراء حیوان نجاستخوار.یازدهم:غائب شدن مسلمان و احکام اینها به طور تفصیل در مسائل آینده گفته میشود.
- [آیت الله خوئی] زن باید در وقت طلاق از خون حیض و نفاس پاک باشد و شوهرش در آن پاکی با او نزدیکی نکرده باشد، و تفصیل این دو شرط در مسایل آینده گفته میشود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] ازدواج با زنانی که با انسان محرم هستند حرام است، مانند مادر، دختر، خواهر، عمه، خاله، دختر برادر، دختر خواهر، زن پدر، دختر زن و مادر زن (و شرح آن در مسائل آینده خواهد آمد).
- [آیت الله سیستانی] زن باید در وقت طلاق از خون حیض و نفاس پاک باشد ، و شوهرش در آن پاکی با او نزدیکی نکرده باشد . و تفصیل این دو شرط در مسائل آینده گفته میشود .
- [آیت الله علوی گرگانی] زن باید در وقت طلاق از خون حیض ونفاس پاک باشد وشوهرش در آن پاکی با او نزدیکی نکرده باشد وتفصیل این دو شرط در مسائل آینده گفته میشود.