در رابطه با تعداد آیاتی که نسخ شده اختلاف نظر فراوان است. مرحوم آیتالله خویی در این رابطه میفرماید: (به نظر ما اکثر آیاتی که در آنها احتمال نسخ داده شده، هم اکنون نیز به قوت خود باقی است و نسخی در آنها راه نیافته است).[1] از جمله مواردی که اکثر علما بر نسخ آن اتفاق دارند عبارت است از: الف) نسخ آیة (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً...)[2] ای کسانی که ایمان آوردهاید! هنگامی که میخواهید با رسول خدا نجوا کنید (و سخن بگوئید) قبل از آن صدقهای (در راه خدا) بدهید... به وسیله آیة (أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ...)[3] آیا ترسیدید فقیر شوید که از دادن صدقات قبل از نجوا خودداری کردید؟! اکنون که این کار را نکردید و خداوند توبة شما را پذیرفت پس... ب) نسخ آیاتی که در آن دستور مدارا و گذشت از کفار صادر شده بود،[4] به وسیله آیات جنگ و مقاتله با کفار[5]. ج) آیهای که دستور حبس زنان زناکار را صادر کرده بود،[6] بعدها به وسیله دستور به تازیانه و سنگسار نسخ شد[7]. د) آیات مربوط به تغییر قبله را نیز از جمله آیات ناسخ و منسوخ شمردهاند...[8] معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. قرآن در اسلام، علامه طباطبایی، انتشارات اسلامی. 2. شناخت قرآن، آیتالله خویی، تلخیص و ترجمة هاشم هریسی. 3. علوم قرآن، سعیدی روشن، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . خویی، سیدابوالقاسم، شناخت قرآن، تلخیص و ترجمه هاشم هریسی، ص 265. [2] . مجادله/ 12. [3] . مجادله/ 13. [4] . جاشیه/ 14 و بقره/ 109. [5] . حج/ 39، انفال/ 65. [6] . توبه/ 29. [7] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء و التراث العربی، ج 93، ص 6؛ و طبری، فضل بن حسن، مجمع البیان، قم، مکتبة آیتالله مرعشی، ج 3، ص 21. [8] . ر.ک. سعیدی روشن، محمدباقر، علوم قرآن، قم، مؤسسه پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول، ص 30.
در رابطه با تعداد آیاتی که نسخ شده اختلاف نظر فراوان است. مرحوم آیتالله خویی در این رابطه میفرماید: (به نظر ما اکثر آیاتی که در آنها احتمال نسخ داده شده، هم اکنون نیز به قوت خود باقی است و نسخی در آنها راه نیافته است).[1]
از جمله مواردی که اکثر علما بر نسخ آن اتفاق دارند عبارت است از:
الف) نسخ آیة (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَةً...)[2] ای کسانی که ایمان آوردهاید! هنگامی که میخواهید با رسول خدا نجوا کنید (و سخن بگوئید) قبل از آن صدقهای (در راه خدا) بدهید... به وسیله آیة (أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ تابَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ...)[3] آیا ترسیدید فقیر شوید که از دادن صدقات قبل از نجوا خودداری کردید؟! اکنون که این کار را نکردید و خداوند توبة شما را پذیرفت پس...
ب) نسخ آیاتی که در آن دستور مدارا و گذشت از کفار صادر شده بود،[4] به وسیله آیات جنگ و مقاتله با کفار[5].
ج) آیهای که دستور حبس زنان زناکار را صادر کرده بود،[6] بعدها به وسیله دستور به تازیانه و سنگسار نسخ شد[7].
د) آیات مربوط به تغییر قبله را نیز از جمله آیات ناسخ و منسوخ شمردهاند...[8]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. قرآن در اسلام، علامه طباطبایی، انتشارات اسلامی.
2. شناخت قرآن، آیتالله خویی، تلخیص و ترجمة هاشم هریسی.
3. علوم قرآن، سعیدی روشن، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . خویی، سیدابوالقاسم، شناخت قرآن، تلخیص و ترجمه هاشم هریسی، ص 265.
[2] . مجادله/ 12.
[3] . مجادله/ 13.
[4] . جاشیه/ 14 و بقره/ 109.
[5] . حج/ 39، انفال/ 65.
[6] . توبه/ 29.
[7] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء و التراث العربی، ج 93، ص 6؛ و طبری، فضل بن حسن، مجمع البیان، قم، مکتبة آیتالله مرعشی، ج 3، ص 21.
[8] . ر.ک. سعیدی روشن، محمدباقر، علوم قرآن، قم، مؤسسه پژوهشی امام خمینی (ره)، چاپ اول، ص 30.
- [سایر] نظر حضرت آیت الله خویی(ره) را درباره تعداد آیات ناسخ و منسوخ مرقوم فرمایید.
- [سایر] آیا در آیات قرآن و دستورات الهی امکان نسخ وجود دارد؟
- [سایر] ناسخ و منسوخ را با مثال شرح دهید.
- [سایر] نسخ و فلسفه آن چیست؟
- [سایر] در مورد نسخ توضیح دهید؟
- [سایر] چگونه ممکن است حکمی از احکام الهی نسخ شود (علت نسخ)؟
- [سایر] آیا نسخ آیات که در قرآن نیز به آن تصریح شده است ( بقره - 106 )، نشان دهنده اختلاف نظر و اختلاف احکام قرآنی نیست ؟
- [سایر] فرق بین تحویل، تبدیل و نسخ آیه چیست؟
- [سایر] چرا خداوند کتابهای آسمانی دیگر را منسوخ کرد؟
- [سایر] آیا حکم ازدواج موقت نسخ شده است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه اموری که نماز آیات برای آنها واجب است مکرر اتفاق بیفتد واجب است برای هریک از آنها یک نماز آیات بخواند، مثل این که چند بار زلزله شود، یا گرفتن خورشید با زلزله همراه گردد، اما اگر در بین نماز آیات این امور واقع شود همان یک نماز آیات کافی است.
- [آیت الله علوی گرگانی] جائز است عبور ومرور از زمین مساجدی که در خیابان واقع شده و همچنین جائز است عبور از زمینهای مدارس دینی وحسینیههایی که در خیابان واقع شدهاند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر از چیزهائی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکیاتّفاق بیفتد، انسان باید برای هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند، مثلاً اگر خورشید بگیرد وزلزله هم بشود، باید دو نماز آیات بخواند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر از چیزهایی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکی اتفاق بیفتد، انسان باید برای هر یک از آنها، یک نماز آیات بخواند؛ مثلاً اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود، باید دو نماز آیات بخواند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر از چیزهائی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکی اتفاق بیفتد؛ انسان باید برای هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند؛ مثلا اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود؛ باید دو نماز آیات بخواند.
- [آیت الله سیستانی] اگر از چیزهایی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکی اتفاق بیفتد، انسان باید برای هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند، مثلاً اگر خورشید بگیرد، و زلزله هم بشود، باید دو نماز آیات بخواند.
- [آیت الله بروجردی] اگر از چیزهایی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکی اتّفاق بیفتد، انسان باید برای هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند، مثلاً اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود، باید دو نماز آیات بخواند.
- [آیت الله بهجت] اگر از چیزهایی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکی اتفاق بیفتد، انسان باید برای هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند، مثلاً اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود، باید دو نماز آیات بخواند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مکلف مدتی بدون تقلید عمل کند در صورتی صحیح است که مطابق با واقع انجام شده باشد، واگر عبادی بوده به قصد قربت آن را به جا آورده باشد، و راه به دست آوردن مطابق شدن آن با واقع این است که یا بعد علم پیدا کند که مطابق با واقع بوده یا آن که مطابق فتوای مجتهدی که فعلا وظیفه اش تقلید از اوست واقع شده باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در بین نماز یومیه بفهمد که وقت نماز آیات تنگ است یا نماز آیات فوری بر عهده اوست، چنانچه وقت نماز یومیه تنگ باشد، باید آن را تمام کند، بعد نماز آیات را بخواند؛ و الّا باید آن را بشکند و اول نماز آیات، بعد نماز یومیه را به جا آورد.