چرا خداوند کتاب‌های آسمانی دیگر را منسوخ کرد؟

نکته‌ای که در ابتدا باید گفت این است که آنچه قابل نسخ است شریعت و قانون است، نه تمام کتاب آسمانی و دین. [دین معنایی عمومی‌تر از شریعت دارد. شریعت نسخ می‌شود، ولی دین قابل نسخ نیست.‏]
بنابر این، اگر شریعت‌های خاصه را به دین نسبت می‌دهیم و می‌گوییم همه این شریعت‌‏ها دین خدا است، با این‌که دین یکی است، ولی شریعت‌‏ها یکدیگر را نسخ می‌کنند، نظیر نسبت دادن احکام جزئی در اسلام، به اصل دین است، با این‌که این احکام بعضی ناسخ و بعضی منسوخ‌اند. با این حال می‌گوییم فلان حکم از احکام دین اسلام بوده و نسخ شده و یا فلان حکم از احکام دین اسلام است. بنابر این باید گفت: خدای سبحان بندگان خود را جز به یک دین متعبد نکرده، و آن یک دین عبارت است از تسلیم او شدن، منتها برای رسیدن بندگان به این هدف، راه‌های مختلفی قرار داده، و سنت‌‏های متنوعی باب کرده؛ چون هر امتی مقدار معینی استعداد داشته و آن سنت‌‏ها و شریعت‌‏ها عبارت از شریعت نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد(ص) است. همان‌گونه که می‌بینیم چه بسا اتفاق افتاده که در یک شریعت بعضی از احکام به وسیله بعضی دیگر نسخ شده است؛ برای این‌که مصلحت حکم منسوخ مدتش سر آمده، و زمان برای مصلحت حکم ناسخ فرا رسیده است.[1]
این مسئله را در قالب مثالی به پایان می‌بریم. مردم دنیا مانند دانش آموزان و دانشجویان مدرسه و دانشگاه هستند که به مقتضای سن، عقل و کلاسشان، استاد و کتاب در اختیار آنان گذاشته می‌شود؛ لذا هیچ وقت کتاب‌های کلاس‌های ابتدایی به دانش آموزان مقطع بالاتر و دانشگاه‌ها یا کتاب‌های مقطع دبیرستان و دانشگاه را به کلاس‌های ابتدایی نمی‌دهند.
بنابر این نسخ به معنای بی‌فایده بودن موارد قبلی نیست، بلکه به معنای حکم جدید با توجه به تغییر شرایط است که در خود قرآن نیز وجود دارد که برخی آیات آن ناسخ و برخی منسوخ هستند: «هیچ آیه‌‏ای را منسوخ یا ترک نمی‌کنیم، مگر آن‌که بهتر از آن، یا همانند آن‌را می‌آوریم. آیا نمی‌دانی که خدا بر هر کاری توانا است».[2]   [1] . طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج ‏5، ص 574 و 575، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374ش. [2] . «ما نَنْسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْها أَوْ مِثْلِها أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلی‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیر». بقره، 106.