http://rasekhoon.net

آیا آیةالکرسی آیات 255 تا 257 می‌باشد و یا تنها آیه 255 است همچنین این آیه در چه اهمیتی بر خوردار است؟
خداوند متعال در آیه 255 سوره بقره می‌فرماید: "اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ‌ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ". هیچ معبودی نیست جز خداوند یگانة زنده که قائم به ذات خویش است، و موجودات قائم به او هستند؛ هیچ‌گاه خواب سبک و سنگین او را فرا نمی‌گیرد؛ (و لحظه‌ای از تدبیر جهان غافل نمی‌ماند)؛ آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آن او است. کیست که در نزد او، جز به فرمان او شفاعت کند؟ (بنابراین، شفاعت شفاعت‌کنندگان برای آنها که شایستة شفاعتند، از مالکیت مطلقه او نمی‌کاهد) آنچه را در پیش روی آنها (بندگان) و پشت سرشان است، می‌داند (و گذشته و آینده، در پیشگاه علم او یکسان است) و کسی از علم او آگاه نمی‌گردد، جز به مقداری که او بخواهد، (او است که به همه چیز آگاه است و علم و دانش محدود دیگران پرتوئی از علم بی‌پایان و نامحدود او است)، تخت (حکومت) او آسمان‌ها و زمین را در برگرفته و نگاهداری آن دو او را خسته نمی‌کند، بلندی و مقام و عظمت، مخصوص او است[1]. فضیلت آیةالکرسی: این آیه در اخبار و روایات به (آیة‌الکرسی) شهرت دارد و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلّم و ائمه معصومین علیهم السّلام اهمیت خاصی به این آیه داده‌اند که با مراجعه به روایات و فرمایش های ایشان می‌توان به این مطلب پی برد؛ نمونه‌هایی از فرمایش معصومان صلی الله علیه و آله و سلّم عبارتند از: 1. رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: آیةالکرسی از گنجی زیر عرش به من بخشیده شده و پیش از من به هیچ پیامبری داده نشده است، و حضرت علی علیه السّلام فرموده از وقتی که این سخن را از پیامبر شنیدم، شبی بر من نگذشت که این آیه را نخوانم. 2. از امیرمؤمنان علی علیه السّلام روایت شده که فرمودند: "از آیة الکرسی غافل نشوید زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: با فضیلت‌ترین سخن‌ها سخن قرآن است و با فضیلت‌ترین سورة قرآن بقره و با فضیلت‌ترین آیات سوره بقره آیة‌الکرسی است". و در حدیث دیگری از آن جناب آمده: اگر بدانید این آیه چه اندازه اهمیت دارد در هیچ حالی آن را ترک نمی‌کنید. 3. از امام صادق علیه السّلام روایت شده ابوذر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم سؤال کرد عظیم‌ترین آیاتی که بر شما نازل گشته کدام است؟ حضرت فرمود: آیة‌الکرسی. و یا در حدیث دیگری از ائمه معصومین علیهم السّلام نقل شده که هر کس بعد از هر نماز، آیةالکرسی را بخواند خداوند خودش قبض روح او را بر عهده می‌گیرد و مثل کسی است که به همراه پیامبران جهاد کرده و به شهادت رسیده باشد. البتّه روایات از طریق شیعه و اهل تسنن در اهمیت آیةالکرسی زیاد است و این اهمیتی که نسبت به این آیه با تعبیرات گوناگون دارد شده است به جهت محتویات مهم و برجسته آن است همانطور که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم اشاره به این مطلب می‌فرماید: هیچ آیه‌ای نازل نشده که از این آیه والاتر باشد و این آیه جامع صفات کمالیه الهی است. علت نام‌گذاری: به مناسبت وجود کلمة کرسی در آیه، رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم نام آیه را (آیة‌الکرسی) گذاشت، و نامیدن به این نام از همان صدر اسلام مشهور و به همین نام بر زبان مبارک پیامبر اسلام جاری بوده است؛ همانطور که این نام‌گذاری در روایات وارده از آن حضرت و از ائمه علیهم السّلام و صحابه به چشم می‌خورد، و این برای اعتنا و احترام زیادی بوده که نسبت به این آیه داشتند، البتّه این احترام بدون جهت نبوده بلکه به خاطر معارف دقیق و لطیفی است که در این ایه آمده و آن عبارت است از توحید خالصی که جمله "اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ" بر آن دلالت دارد، از این‌رو در این آیه 16 مرتبه نام خداوند و صفات او مطرح شده است، به همین سبب آیةالکرسی را شعار و پیام توحید دانسته‌اند هر چند در قرآن کریم بارها شعار توحید با بیانات گوناگون آمده است مثل: "لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ لا إِلهَ إِلاَّ انت لا إِلهَ إِلاَّ أنا". ولی در هیچ کدام آنها مثل آیةالکرسی در کنار شعار توحید، صفات خداوند مطرح نشده است. پیام‌ها و نکته‌ها: با توجّه به این مطلب که هر کدام از آیه‌های قرآن کریم دارای مطالب و پیام‌های ارزشمندی برای تعلیم و راهنمایی بشر است، این آیه نیز با محتوا و مضامین عالیه‌ای که در بردارد، پیام‌های باارزشی است؛ به برای نمونه به چند مورد اشاره می‌شود: 1. هیچ معبودی جز او ارزش معبود شدن ندارد. 2. حیات واقعی و ابدی و سرچشمه همه حیات‌های دیگر از او است و همه چیز به او بستگی دارد. 3. او مالک هر آنچه که در آسمان‌ها و زمین، است می‌باشد و هیچ عاملی، نمی‌تواند قیومیّت او را خدشه‌دار کند. 4. کسی بدون اجازه او حق شفاعت در درگاه او را ندارد. 5. او از همه چیز آگاه است و بر همه چیز احاطه دارد و حکومت و قدرت او محدود نیست. 6. حفاظت از عالم هستی برای او سنگین نیست، و کسی که هستی را حفاظت می‌کند، ما را هم می‌تواند حفظ کند؛ از این‌رو توصیه شده که در موقع ترس و بروز خطر این آیه خوانده شود. تعداد آیات: با توجّه به تفاسیر و کتب مختلف و وجود قرائن و شواهد، روشن می‌شود آیةالکرسی منحصر در یک آیه است و فقط شامل آیه 255 سوره بقره است. قرائن و شواهد عبارتند از: 1. با مراجعه به کتب تفسیر در می‌یابیم مفسران فقط همین آیه را به عنوان آیةالکرسی مورد بررسی و تفسیر قرار داده و متعرض آیه‌های بعد نشده اند. 2. شأن نزول آیه‌های بعدی با شأن نزول این آیه متفاوت است، علاوه بر این‌که برخلاف پیام و محتوای این‌ آیه که بیان توحید خالص و صفات کمالیه خداوند است، آیه‌های بعدی پیام و محتوای مستقل و جداگانه دیگری را دنبال می‌کنند، و این مسئله موجب تفکیک این آیه از آیات بعدی می‌شود. 3. با توجّه به روایاتی که در این باره از معصومین علیهم السّلام آمده میان عالمان شیعه انحصار آیة‌الکرسی به همین یک آیه اشتهار یافته از این‌رو علامه مجلسی فرمود: الف) ... و المشهور انّ آیة الکرسی الی "العلی العظیم"...[2]. ب) ... والأشهر فی آیة الکرسی الی "العلی العظیم"...[3]. ج) هم‌چنین در روایتی که از حضرت امیرمؤمنان علی علیه السّلام در باب فضیلت آیةالکرسی بیان شده[4] آن حضرت آیةالکرسی را از جمله "اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ" شروع و با جمله "الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ" ختم کرده‌اند، که فقط همین یک آیه را شامل می‌شود. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج 2، سوره بقره آیه الکرسی. 2. تفسیر مجمع‌البیان، ج 3، سوره بقره آیه الکرسی. 3. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج 2، سوره بقره آیه الکرسی. 4. کنزالدقائق، ج 2، سوره بقره آیه الکرسی. 5. تفسیر نور، ج 1، سوره بقره آیه الکرسی. 6. نورالثقلین، سوره بقره آیه الکرسی. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . بقره/255. [2] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج86، ص 4، روایت 3، باب 38. [3] . همان ، ج 87، ص 99، روایت 17، باب 4. [4] . طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ج 2، ص 515.
عنوان سوال:

آیا آیةالکرسی آیات 255 تا 257 می‌باشد و یا تنها آیه 255 است همچنین این آیه در چه اهمیتی بر خوردار است؟


پاسخ:

خداوند متعال در آیه 255 سوره بقره می‌فرماید:
"اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْ‌ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ".
هیچ معبودی نیست جز خداوند یگانة زنده که قائم به ذات خویش است، و موجودات قائم به او هستند؛ هیچ‌گاه خواب سبک و سنگین او را فرا نمی‌گیرد؛ (و لحظه‌ای از تدبیر جهان غافل نمی‌ماند)؛ آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است از آن او است. کیست که در نزد او، جز به فرمان او شفاعت کند؟ (بنابراین، شفاعت شفاعت‌کنندگان برای آنها که شایستة شفاعتند، از مالکیت مطلقه او نمی‌کاهد) آنچه را در پیش روی آنها (بندگان) و پشت سرشان است، می‌داند (و گذشته و آینده، در پیشگاه علم او یکسان است) و کسی از علم او آگاه نمی‌گردد، جز به مقداری که او بخواهد، (او است که به همه چیز آگاه است و علم و دانش محدود دیگران پرتوئی از علم بی‌پایان و نامحدود او است)، تخت (حکومت) او آسمان‌ها و زمین را در برگرفته و نگاهداری آن دو او را خسته نمی‌کند، بلندی و مقام و عظمت، مخصوص او است[1].
فضیلت آیةالکرسی:
این آیه در اخبار و روایات به (آیة‌الکرسی) شهرت دارد و پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلّم و ائمه معصومین علیهم السّلام اهمیت خاصی به این آیه داده‌اند که با مراجعه به روایات و فرمایش های ایشان می‌توان به این مطلب پی برد؛ نمونه‌هایی از فرمایش معصومان صلی الله علیه و آله و سلّم عبارتند از:
1. رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: آیةالکرسی از گنجی زیر عرش به من بخشیده شده و پیش از من به هیچ پیامبری داده نشده است، و حضرت علی علیه السّلام فرموده از وقتی که این سخن را از پیامبر شنیدم، شبی بر من نگذشت که این آیه را نخوانم.
2. از امیرمؤمنان علی علیه السّلام روایت شده که فرمودند: "از آیة الکرسی غافل نشوید زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم فرمود: با فضیلت‌ترین سخن‌ها سخن قرآن است و با فضیلت‌ترین سورة قرآن بقره و با فضیلت‌ترین آیات سوره بقره آیة‌الکرسی است".
و در حدیث دیگری از آن جناب آمده: اگر بدانید این آیه چه اندازه اهمیت دارد در هیچ حالی آن را ترک نمی‌کنید.
3. از امام صادق علیه السّلام روایت شده ابوذر از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم سؤال کرد عظیم‌ترین آیاتی که بر شما نازل گشته کدام است؟ حضرت فرمود: آیة‌الکرسی.
و یا در حدیث دیگری از ائمه معصومین علیهم السّلام نقل شده که هر کس بعد از هر نماز، آیةالکرسی را بخواند خداوند خودش قبض روح او را بر عهده می‌گیرد و مثل کسی است که به همراه پیامبران جهاد کرده و به شهادت رسیده باشد.
البتّه روایات از طریق شیعه و اهل تسنن در اهمیت آیةالکرسی زیاد است و این اهمیتی که نسبت به این آیه با تعبیرات گوناگون دارد شده است به جهت محتویات مهم و برجسته آن است همانطور که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم اشاره به این مطلب می‌فرماید: هیچ آیه‌ای نازل نشده که از این آیه والاتر باشد و این آیه جامع صفات کمالیه الهی است.
علت نام‌گذاری:
به مناسبت وجود کلمة کرسی در آیه، رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم نام آیه را (آیة‌الکرسی) گذاشت، و نامیدن به این نام از همان صدر اسلام مشهور و به همین نام بر زبان مبارک پیامبر اسلام جاری بوده است؛ همانطور که این نام‌گذاری در روایات وارده از آن حضرت و از ائمه علیهم السّلام و صحابه به چشم می‌خورد، و این برای اعتنا و احترام زیادی بوده که نسبت به این آیه داشتند، البتّه این احترام بدون جهت نبوده بلکه به خاطر معارف دقیق و لطیفی است که در این ایه آمده و آن عبارت است از توحید خالصی که جمله "اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ" بر آن دلالت دارد، از این‌رو در این آیه 16 مرتبه نام خداوند و صفات او مطرح شده است، به همین سبب آیةالکرسی را شعار و پیام توحید دانسته‌اند هر چند در قرآن کریم بارها شعار توحید با بیانات گوناگون آمده است مثل: "لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ لا إِلهَ إِلاَّ انت لا إِلهَ إِلاَّ أنا". ولی در هیچ کدام آنها مثل آیةالکرسی در کنار شعار توحید، صفات خداوند مطرح نشده است.
پیام‌ها و نکته‌ها:
با توجّه به این مطلب که هر کدام از آیه‌های قرآن کریم دارای مطالب و پیام‌های ارزشمندی برای تعلیم و راهنمایی بشر است، این آیه نیز با محتوا و مضامین عالیه‌ای که در بردارد، پیام‌های باارزشی است؛ به برای نمونه به چند مورد اشاره می‌شود:
1. هیچ معبودی جز او ارزش معبود شدن ندارد. 2. حیات واقعی و ابدی و سرچشمه همه حیات‌های دیگر از او است و همه چیز به او بستگی دارد. 3. او مالک هر آنچه که در آسمان‌ها و زمین، است می‌باشد و هیچ عاملی، نمی‌تواند قیومیّت او را خدشه‌دار کند. 4. کسی بدون اجازه او حق شفاعت در درگاه او را ندارد. 5. او از همه چیز آگاه است و بر همه چیز احاطه دارد و حکومت و قدرت او محدود نیست. 6. حفاظت از عالم هستی برای او سنگین نیست، و کسی که هستی را حفاظت می‌کند، ما را هم می‌تواند حفظ کند؛ از این‌رو توصیه شده که در موقع ترس و بروز خطر این آیه خوانده شود.
تعداد آیات:
با توجّه به تفاسیر و کتب مختلف و وجود قرائن و شواهد، روشن می‌شود آیةالکرسی منحصر در یک آیه است و فقط شامل آیه 255 سوره بقره است. قرائن و شواهد عبارتند از:
1. با مراجعه به کتب تفسیر در می‌یابیم مفسران فقط همین آیه را به عنوان آیةالکرسی مورد بررسی و تفسیر قرار داده و متعرض آیه‌های بعد نشده اند.
2. شأن نزول آیه‌های بعدی با شأن نزول این آیه متفاوت است، علاوه بر این‌که برخلاف پیام و محتوای این‌ آیه که بیان توحید خالص و صفات کمالیه خداوند است، آیه‌های بعدی پیام و محتوای مستقل و جداگانه دیگری را دنبال می‌کنند، و این مسئله موجب تفکیک این آیه از آیات بعدی می‌شود.
3. با توجّه به روایاتی که در این باره از معصومین علیهم السّلام آمده میان عالمان شیعه انحصار آیة‌الکرسی به همین یک آیه اشتهار یافته از این‌رو علامه مجلسی فرمود:
الف) ... و المشهور انّ آیة الکرسی الی "العلی العظیم"...[2].
ب) ... والأشهر فی آیة الکرسی الی "العلی العظیم"...[3].
ج) هم‌چنین در روایتی که از حضرت امیرمؤمنان علی علیه السّلام در باب فضیلت آیةالکرسی بیان شده[4] آن حضرت آیةالکرسی را از جمله "اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ" شروع و با جمله "الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ" ختم کرده‌اند، که فقط همین یک آیه را شامل می‌شود.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، ج 2، سوره بقره آیه الکرسی.
2. تفسیر مجمع‌البیان، ج 3، سوره بقره آیه الکرسی.
3. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج 2، سوره بقره آیه الکرسی.
4. کنزالدقائق، ج 2، سوره بقره آیه الکرسی.
5. تفسیر نور، ج 1، سوره بقره آیه الکرسی.
6. نورالثقلین، سوره بقره آیه الکرسی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . بقره/255.
[2] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج86، ص 4، روایت 3، باب 38.
[3] . همان ، ج 87، ص 99، روایت 17، باب 4.
[4] . طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ج 2، ص 515.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین