قبلا در مباحث مشترک برزخ و قیامت، (در سؤال اول از چهارمین فصل بخش اول) پاسخ کافی و گسترده‌ای به این سؤال داده شد. در این جا فقط یادآوری می‌کنیم که این گونه سؤالات، بیش‌تر ناشی از این تصور است که عالم برزخ فقط به خاطر انسان خلق شده است، در حالی که عالم برزخ یکی از مراتب هستی است که بدون آن، پیدایش عالم طبیعت - در قوس نزول - و نیز بازگشت موجودات عالم طبیعت به سوی خدا - در قوس صعود - ممکن نیست. و همان فلسفه‌ای که برای پیدایش کل هستی مطرح است؛ در مورد این مرتبه از مراتب هستی نیز مطرح می‌شود.
شیخ اشراق نیز که اول بار عالم برزخ را اثبات عقلی کرد، بر اساس همین مطلب بود؛ یعنی وی قاعده‌ی فلسفی‌ای به نام )امکان اشرف( (برای بحث کاملی در باب این قاعده، ر.ک: ابراهیمی دینانی، قواعد کلی در فلسفه‌ی اسلامی) ابداع کرد که مطابق آن اثبات می‌شود؛ اگر بین دو مرتبه از مراتب هستی، مرتبه‌ی سومی متصور باشد، آن مرتبه بالضروره موجود است؛ و گرنه فیض وجود،
از مرتبه‌ی مافوق به مرتبه‌ی مادون نمی‌رسید. به هر حال، چون توضیح بیش‌تر این مباحث فلسفی، خارج از مجال این کتاب است، به همین مقدار بسنده می‌کنیم.
