آیا غیرمسلمان ها اگر کار نیک بکنند، اثر ندارد؟

در برابر این پرسش سه رویکرد وجود دارد:
یک. انحصارگرایی سخت گیرانه
بر اساس این گمانه در میان همه اهل زمین تنها پیروان دین و مذهب و فرقه واحدی اهل نجات و رستگاریاند. به عنوان مثال تنها مسلمان شیعه دوازده امامی پایبند به همه اصول مذهب و احکام شریعت امکان رستگاری دارد و دیگران همه نارستگارانند. چنین نگرشی نه مبنای خردپذیری دارد و نه با منطق اسلام تلائم دارد. از نظر عقلی این گمانه مغایر با اصل غلبه خیر بر شرّ است و از نظر دینی با غلبه رحمت خدا و هدف اساسی خلقت انسان و ملاک ها و معیارهای رستگاری و نارستگاری ناسازگاری دارد.1
دو. تکثرگرایی نجات
براساس این گمانه، همه پیروان ادیان اهل نجات و رستگاریاند. به عبارت دیگر شرط نیک فرجامی فقط دین داری است و بس، اما اینکه کدامین دین را برگزینیم هیچ نقشی در این زمینه ندارد. این گمانه مبتنی بر پلورالیسم دینی است که بطلان و ناراستی آن از نظر عقل و دین در جای خود ثابت شده است.2
سه. قرآن و نجات گرایی اعتدالی
قرآن در باب نجات نه سخت گیری انحصارگرایانه را برمیتابد و نه کثرت گرایی حق و باطل یکسان انگار را. در نگاه قرآن کفر و انحراف از دین حق دوگونه است:
1. کفر عناد و لجاجت (جحود)؛ کسی که دارای چنین کفری است از نظر اسلام قطعاً مستحق عقوبت است.
2. کفر جهالت و نادانی؛ چنین کفری اگر ناشی از تقصیر و کوتاهی عمدی شخص نباشد، بلکه صاحب آن از سویدای دل جویای حقیقت و پیرو آن در حدّی که با آن آشناست باشد و با قلب سلیم و تسلیم قلبی در برابر حق، خدا را ملاقات کند؛ خداوند او را معذّب نمیسازد؛ چرا که عذاب خدا تابع حجّت هایی است که بر بندگان تمام کرده و واکنش های منفی آگاهانه و حق ستیزانه آنها در برابر حجج الهی.
قرآن ضمن آنکه تنها دین حق و صراط نجات را آیین اسلام میداند، به نکات مهمی در کنار این مسئله پیرامون شرایط نجات و رستگاری اشاره میکند از جمله:
الف. درباره قیامت میفرماید:
(یوْمَ لا یَنْفَعُ مَالٌ وَ لا بَنُونَ. اِلاّ مَنْ أَتَی اللَّه بِقَلْبٍ سَلِیم)3؛
(روزی که مال و پسران سود نبخشد جز اینکه کسی با قلب سلیم نزد خدا بیاید. قلب سلیم نیز قلب تسلیم در برابر خدا و حقیقت است).
ب. از طرف دیگر قرآن میفرماید:
(وَ مَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّی نَبْعَثَ رَسُولاً)4؛
(ما چنین نیستیم که رسول نفرستاده (بدون اتمام حجّت) کسی را عذاب کنیم).
ج. در جاهای دیگر قرآن یادآور شده است که:
(اِنَّ اللَّهَ لا یُضَیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنینَ)5؛
(خدا هرگز پاداش نیکوکاران را تباه نمیسازد).
از آنچه گذشت روشن می شود که سعادت اخروی در گرو عوامل متعددی است از جمله:
- حسن فعلی یا گزینش راه درست،
- حسن فاعلی یعنی سلامت و پاکی درون و تسلیم امر حق بودن،
- برقراری حجّت الهی و چگونگی برخورد و واکنش های انسان در برابر آن.
انگاره فوق خرد پذیرترین انگاره است؛ در این انگاره از سویی مسئولیت انسان در جستجو و گزینش راه حق محفوظ است و از دیگر سو هیچ انسانی صرفاً به جهت عدم دستیابی غیرارادی به راه حق و حقیقت مورد عذاب و شقاوت قرار نمیگیرد.6
بنابراین کسانی که پس از آگاهی از حق و آشکار شدن چهره اسلام، بر شرایع گذشته به ویژه با تحریفاتی که در آنها رخ داده باقی بمانند، از آنان پذیرفته نیست و از زیانکاران خواهند بود:
(وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الاْسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الاْخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِینَ)7؛
(و هر کس جز اسلام، دینی [دیگر ]جوید، هرگز از وی پذیرفته نشود، و در آخرت از زیانکاران است).
مگر در مورد جاهلان قاصر که حکم آنان با خداست و به تناسب حسن فاعلی و حسن فعلیشان امید به لطف و عنایت الهی در مورد آنان وجود دارد.
پی نوشت:
1. جهت آگاهی بیشتر بنگرید: شهید مطهری، مجموعه آثار، ج 1، صص 288 - 285، تهران: صدرا.
2. همان، صص 285 - 280.
3. شعرا 26، آیات 88 - 89.
4. اسرا 17، آیه 15.
5. توبه 9، آیه 120.
6. جهت آگاهی بیشتر بنگرید:
الف. شهید مطهری، مجموعه آثار، ج 1، صص 292 - 289 و 326 - 295؛ ج 5، صص 61 - 56؛
ب. علامه طباطبایی، المیزان، ج 5، صص 61 - 56.
7. آل عمران3، آیه 85.
منبع: www.porseman.org