آیا انسان پس از مرگ همان احساس نفرت یا دوست داشتنی که در زمان حیات نسبت به سایرین دارد را دارا است یا خیر تغییر می کند؟

به گفته برخی دانشمندان هر کس در دنیا باطن خویش را به نور بصیرت بنگرد آن را بالقوّه پر از انواع موذی و درنده، مانند شهوت، غضب، مکر، حسد، حقد، کبر، ریا و خودخواهی خواهد دید، که اگر لحظه‌ای از آنها غفلت ورزد هر آن او را می‌درند و نیش می‌زنند، جز این که بیشتر مردم نمی‌توانند آنها را ببینند؛ زیرا به امور دنیا و دست آوردهای حواسّ ظاهری سرگرم هستند. اما وقتی او را در قبر گذارند پرده‌های غفلت کنار می‌رود و همه آن صفات مذموم را به شکلهای اصلی خواهد دید؛ زیرا هر یک از صفات مزبور صورتی مناسب خود دارد؛ چنان‌که کبر و تکبّر به شکل پلنگ نمودار می‌شود. از این رو عقرب‌ها و مارهایی را مشاهده می‌کند که در کمین او نشسته‌اند. اینها در واقع همان صفات و ملکات نفسانی او هستند که در آخرت به شکل عذاب قبر برای او ظاهر می‌شوند. همچنین ملکات پسندیده و صفات حمیده برای انسان پرهیزکار باغی از باغ‌های بهشت پدید می‌آورند؛ چنانکه آیات و اخبار فراوانی بر این دو قسم دلالت دارد؛ مانند: (إنّ الْذین یأکلون أموال الیتامی ظلماً إنّما یأکلون فی بطونهم ناراً) نساء/10 و در حدیث آمده است: (إنّما هی أعمالکم تردّ إلیکم) (علم الیقین 2/1078) و (الجنّة قیعان و إنّ غراسها سبحان الله و بحمده) (همان/1079)؛ [بهشت سرزمینی است که نهال‌های آن که به دست بشر غرس می‌شود (سبحان الله) است].
پیامبر(ص) به قیس فرمود: (لا بدلک یا قیس من قرین یدفن معک و هو حیّ و تدفن معه و أنت میّت؛ فإن کان کریما أکرمک، و إن کان لئیما أسلمک. ثم لا یحشر إلاّ معک و لا تبعث إلاّ معه، و لا تسئل إلاّ عنه، فلا تجعله إلاّ صالحاً، فإنّه إن صلح آنست به، و إن فسد لا تستوحش إلاّ منه و هو فعلک) (بحار 7/228)؛ [ای قیس به ناچار همراهی خواهی داشت که با تو دفن می‌شود. او زنده است و تو در حالی که مرده‌ای با او دفن خواهی شد. اگر نیک و گرامی باشد مایه احترام تو خواهد شد و اگر پست و نفرت‌آور باشد به تو بدی می‌کند. سپس محشور نمی‌شود جز با تو و برانگیخته نخواهی شد جز با او. از تو نمی‌پرسند جز درباره او. تو شایسته و نیک آن را به جا آور؛ زیرا اگر او شایسته شد، تو با او مأنوس خواهی شد و اگر فاسد و تباه باشد از او وحشت خواهی داشت و او جز کردار تو چیزی نیست.
www.morsalat.com