جابر بن عبدالله انصاری چه مناظره‌هائی درباره شفاعت داشت؟

(طلق بن حبیب) می‌گوید:
من از کسانی بودم که سرسختانه شفاعت را تکذیب می‌کردم تا اینکه با جابر ملاقات نمودم، من برای او آیاتی را که در آنها عذاب دوزخ به صورت عذاب جاودانی یاد شده است، خواندم و نتیجه گرفتم که بنا به گفتة آیات باید اهل دوزخ در آتش، مخلد و جاودان باشند.
در این موقع جابر رو به من کرد و گفت: آیا تو تصور می‌کنی که به کتاب خدا و سنت پیامبر (ص) از من آشناتری‌؟ آیاتی را که خواندی و در آنها عذاب دوزخ به صورت یک عذاب جاودانی یاد شده، مربوط به مشرکان و بت پرستان است ولی شفاعت از آن کسانی است که دچار لغزش و گناه شده سپس کیفر اعمال خود را در دوزخ دیده‌اند و بعداً در اثر شفاعت از آنجا خارج شده‌اند.
سپس جابر به گوش خود اشاره کرد و گفت:
(ناشنوا باشد اگر آنچه می‌گویم شخصاً از پیامبر نشنیده باشم، من با این دو گوش خود از پیامبر شنیدم که فرمود: گروهی از گنهکاران پس از آنکه وارد آتش شدند، از آن بیرون می‌آیند)
از اینکه جابر آیات مربوط به دوزخیان را بر دو دسته تقسیم می‌کند، و آن دسته از آیات را که در آنها سخن از خلود در دوزخ به میان آمده مربوط به مشرکان و بت‌پرستان، و دستة دیگر را مربوط به مؤمنان گنهکار می‌داند، می‌توان موقعیت علمی جابر را در تفسیر آیات قرآن به دست آورد.
تنها این مورد نبود که جابر، مردم را با معارف قرآن آشنا کرده است، بلکه از کتب احادیث به روشنی استفاده می‌شود که وی در یک مجمع عمومی پیرامون شفاعت، با یکی از محدثان مناظره نموده او را محکوم ساخت، اینک مناظرة او:
(یزید فقیر) می‌گوید: من در کنار جابر نشسته بودم و او برای مردم از پیامبر گرامی حدیث نقل می‌کرد، او ضمن سخنان خود گفت: گروهی از دوزخیان از آتش آزاد می‌گردند.
من از این سخن سخت ناراحت شده رو به جابر کردم و گفتم: من از دیگران در شگفت نیستم بلکه از شما یاران محمد(ص) در شگفتم که تصور می‌کنید گروهی از دوزخیان از دوزخ خارج می‌شوند، در صورتی که این سخن با گفتار خدا سازگار نیست آنجا که می‌فرماید:
(آنان می‌خواهند از آتش بیرون بیایند ولی هرگز خارج نخواهند شد) مائده/37.
همینکه من این سخن را گفتم، حاضران به من پرخاش نمودند ولی جابر با کمال بردباری به آنان گفت: او را به حال خود بگذارید تا من او را روشن کنم، سپس گفت:
آیه‌ای که دربارة خلود در آتش دوزخ تلاوت کردی، مربوط به مشرکان و بت پرستان، و به طور کلی راجع به کافران است و دربارة آنان نازل شده است، آیه چنین است:
(انّ الّذین کفروا لو ان لهم ما فی الارض جمیعاً و مثله معه لیفتدوا به من عذاب یوم القیامة ما تقبّل منهم و لهم عذاب الیم یریدون ان یخرجوا من النّار و ما هم بخارجین منها و لهم عذاب مقیم) مائده/3637.
جابر پس از خواندن این دو آیه، رو به من کرد و گفت: قرآن تلاوت می‌کنی‌؟
گفتم: قرآن را حفظ کرده‌ام.
جابر در این هنگام مرا به یاد آیة دیگری انداخت که خداوند در آن به پیامبر نوید مقام بس پسندیده‌ای می‌دهد و می‌فرماید:
(ای پیامبر! بخشی از شب را با انجام دادن نوافل (نمازهای مستحبی) متهجد باش تا خداوند تو را به مقام پسندیده‌ای برساند) اسراء/79
آنگاه جابر افزود: این (مقام محمود) (مقام پسندیده) همان مقام شفاعت است که خداوند از آن سخن می‌گوید. این شفاعت شامل کسانی خواهد شد که خداوند آنان را به خاطر گناهانشان، در دوزخ بازداشت خواهد کرد و هرگز با آنان سخن نخواهد گفت و هر وقت بخواهد آنان را آزاد کند، آزاد می‌نماید.
(یزید فقیر) می‌گوید: پس از شنیدن بیانات جابر، دیگر شفاعت را انکار نکردم (حیاة الصحابة 3 / 471) .
در اینجا بی‌مناسبت نیست حدیثی را که از امیر مؤمنان (ع) دربارة شفاعت نقل شده و نظریة جابر را به روشنی تأیید می‌کند، نقل کنیم:
امیر مؤمنان (ع) از پیامبر گرامی نقل می‌کند که حضرت فرمود: من به قدری دربارة امت خود شفاعت می‌کنم که ندائی از طرف پروردگار می‌رسد که ای محمد (ص)! آیا راضی شدی؟ می‌گویم: بلی راضی شدم.
امیر مؤمنان (ع) پس از نقل این حدیث رو به مردم عراق کرد و گفت: ای مردم عراق! شما تصور می‌کنید امیدوار کننده‌ترین آیه در قرآن، آیه: (یا عبادی الّذین اسرفوا علی انفسهم لا تنقطوا من رحمة الله ان الله یغفر الذّنوب جمیعا انّه هو الغفور الرّحیم) زمر/53 است ولی ما خاندان پیامبر می‌گوئیم: امیدوار کننده‌ترین آیه در کتاب خدا، آیه (و لسوف یعطیک ربک فترضی) اضحی/50 است.
آنچه خدا به پیامبر می‌بخشد، همان مقام شفاعت است (حیاة الصحابة 3 / 47).
www.eporsesh.com