آیا انسان آزاد است یا مجبور ؟ مرز آزادی تا کجاست ؟

خداوند ، انسان را آزاد آفریده است و به او اختیار داده تا کارهایش را انتخاب کند . گرچه بعضی گفته اند : انسان در کارهایش مجبور است و گمان می کند که آزاد است ، اما دلایل بسیاری بر اختیار انسان وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم :
الف ) هر انسانی در کارهای خود گاهی دچار تردید و شک می شود که آیا انجام دهد یا ندهد ؟ همین شک ، دلیل بر آزادی اوست که می تواند کاری را انجام دهد و می تواند انجام ندهد .
ب ) گاهی انسان ها به کار یکدیگر انتقاد دارند . انتقاد نیز دلیل آن است که کسی که کار را انجام داده ، می توانسته انجام ندهد .
ج ) هر انسانی در عمر خود بارها از گفتار و رفتار خود پشیمان شده است و همین پشیمانی دلیل آن است که می توانسته انجام ندهد و لذا با خود می گوید : ای کاش انجام نمی دادم !
د ) همه مردم فرزندان خود را تربیت می کنند و یا به معلم و مربی می سپارند و این دلیل آن است که فرزند انسان می تواند مسیر کج را رها و به راه حق برود .
بنابراین شک ،انتقاد ، پشیمانی و تربیت ، دلیل آزادی انسان است . علاوه بر آنکه آزادی خواسته تمام انسان ها بلکه حیوانات است . شما اگر گربه ای را در قفس کنید ، هر نوع غذا برای او در قفس قرار دهید ، باز ناراحت است و ترجیح می دهد در کوچه و خیابان ساده ترین غذا را بخورد اما در قفس نباشد .
در بهشت نیز اگر آزادی نباشد ، مؤمن رنج می برد و لذا مؤمنان هنگامی که وارد بهشت می شوند ، خدا را به خاطر آزادی در بهشت سپاس می گویند : ( ألحمدٌ لله الذی نَتَبَوء من الجنه حیث نشاء ) (1)
با این همه ، انسان بنده خداست و باید به دستورات او عمل کند و اگر آزادی مرز نداشته باشد و انسان اختیار خود را به نفس و تمایلات شخصی یا تمایلات دیگران بدهد او را به دره هلاکت سقوط خواهد داد .
آزادی باید در چارچوب فرامین خدا و عقل باشد تا سبب سلب آزادی دیگران نشود .
پی نوشت:
1- سوره زمر ، آیه 74.
منبع: پرسش های مهم پاسخ های کوتاه، حجت الاسلام محسن قرائتی