امام مهدی علیه السلام در کجا زندگی می‌کند؟

از پرسش‌های مطرح شده در زمینه‌ی امام مهدی علیه السلام و غیبت ایشان این است که حضرتش در کجا زندگی می‌کند؟

پیش از پاسخ به این سؤال، لازم است این پرسش مطرح شود که خضر علیه السلام و سایر بزرگانی که مسلمانان بر اساس روایات، به تداوم حیات آنان ایمان دارند، در کجا زندگی می‌کنند؟

در برخی کتاب‌های شیعه آمده است:
امام زمان علیه السلام در محلی به نام جزیره خضراء، زندگی می‌کند و از ظاهر سخنان برخی از بزرگان علمای شیعه چنین برمی‌آید که با عقیده‌ی مذکور، موافق هستند، والله عالم.

ادّعای واهی ابن تیمیه و ابن خلدون

در کلامی که از ابن تیمیه نقل شده، لوده گویی‌ها و اهانت‌های وی پیرامون این محور می‌چرخید که شیعیان معتقدند امام زمان علیه السلام در سردابی واقع در شهر سامرّا از دیدگان، پنهان شده است. او می‌نویسد: (از دیگر حماقت‌های شیعه این‌که آنان برای مهدی منتظَر، جایگاه‌ها و اماکنی چند را قرار داده و در آن‌ها به انتظار او می‌نشینند. سرداب سامرّا که به زعم شیعیان، محل غیبت مهدی منتظَر است از جمله این اماکن به شمار می‌رود.
آنان گاهی چارپایی هم چون قاطر، اسب و... را در محوطه‌ی این سرداب می‌گذارند تا منتظَر به هنگام ظهور بر آن سوار شود. در آغاز و پایان روز و دیگر اوقات، شخصی را مأمور می‌کنند که در مقابل سرداب بایستد و از مهدی منتظَر، چنین درخواست ظهور کند: ای مولای ما! ظهور کن، ای مولای ما! ظهور کن.
شیعیان در این اماکن سلاح برمی‌کشند، در حالی که کسی در آن جا نیست تا با آنان بجنگند.)
ابن خلدون مغربی نیز همین حرف‌ها را تکرار می کند و می‌نویسد:
(شیعیان خیال می‌کنند که دوازدهمین امام آن‌ها یعنی محمّد بن حسن عسکری که او را مهدی لقب داده‌اند پس از آن که همراه مادرش بازداشت شد وارد سردابی واقع در خانه‌ی پدری خود در حلّه شده و در آن جا رخ در نقاب غیبت کشیده است. او همان فردی است که در آخرالزمان ظهور می‌کند و زمین را آکنده از عدل و داد می‌سازد.
این باور شیعیان به حدیثی اشاره دارد که در کتاب ترمذی پیرامون مهدی آمده است. آنان تا همین لحظه، در انتظار ظهور مهدی هستند و از همین جهت او را منتظَر نام نهاده‌اند.
شیعیان هر شب پس از نماز مغرب کنارِ درِ این سرداب می‌ایستند، مَرکبی را آماده می‌کنند، نام مهدی را فریاد می‌زنند و از او می‌خواهند ظهور نماید، آنان با گسترش تاریکی هوا، متفرق شده و همین کار را به صورت پیوسته در شب‌های بعد نیز انجام می‌دهند تا به عهد خود مبنی بر انتظار مهدی عمل کنند...).(1)
این دست سخنان، از جمله دروغ‌ها و افتراهایی است که علیه شیعه‌ی مظلوم، به کار گرفته می‌شود تا جایی که یکی از دشمنان اهل بیت، قصیده‌ای را در همین زمینه، ساخته و پرداخته و آن را چنین آغاز کرده است:
أما آن للسّرداب أن یلد الّذی...؛
آیا گاه آن نرسیده است که سرداب، کسی را بزاید که... .

پاسخ عالمان شیعی

ای کاش این افراد لااقل به یک حدیث یا یک سخن از علمای شیعه استناد می‌کردند و به وسیله‌ی آن، برخی ادّعاها و تهمت‌های خود را به اثبات می‌رساندند.
بزرگان متأخّر و متقدّم شیعه با قاطعیت تمام، این تهمت‌ها را رد کرده‌اند که در ذیل به برخی سخنان آن ها اشاره می‌رود:

شیخ اربلی رحمه الله می‌نویسد:
(کسانی که به وجود امام عصر علیه السلام اعتقاد دارند ادّعا نمی‌کنند که ایشان در درون سرداب، زندگی می‌کند، بلکه بر این باورند که امام عصر علیه السلام زنده است و به اقامت و جا به جایی در مناطق مختلف زمین، می‌پردازد...).(2)

شیخ نوری طبرسی رحمه الله می‌نویسد:
(ما هر چقدر تحقیق و تفحص کردیم، اثری از صدق ادّعاهای اینان نیافتیم و بالاتر این که در احادیث نیز هیچ نامی از سرداب به میان نیامده است).(3)

سید صدر رحمه الله می‌نویسد:
(برخی گفته‌های تعدادی از عوام شیعه که بسیاری از خواص اهل سنّت، آن را به ما نسبت می‌دهند، من هیچ سند و مدرکی دالّ بر اثبات این گفته‌ها پیدا نکردم).(4)

علاّمه شیخ عبدالحسین امینی رحمه الله در این باره می‌نویسد:
(تهمت سرداب از همه‌ی تهمت های دیگر، اهانت بارتر است و هر چند پیش از او، برخی دیگر از علمای اهل سنّت نیز این تهمت را مطرح کرده‌اند، اما او بر شدّت تهمت افزوده و خران را نیز به اسبان اضافه نموده است.
وی ادّعا می کند که شیعیان همه شب، این مراسم را انجام می‌دهند و بیش از هزار سال است که بر آن پای می‌فشرند؛ در حالی که شیعیان به غایب بودن امام در سرداب، اعتقادی ندارند، نه خود، ایشان را در سرداب، مخفی کرده‌اند و نه خود حضرت از آن جا ظهور می‌کند، بلکه اعتقاد برآمده از روایات شیعی این است که حضرت امام مهدی علیه السلام در مکه مکرمه و در برابر خانه‌ی خدا ظهور خواهند کرد.
هیچ کس مدّعی نیست که سرداب، محل غایب بودن آن نور الهی به شمار می‌رود، بلکه سرداب مذکور، همان زیرزمین خانه‌ی ائمه در سامرّاست که به رسم آن روزگار برای در امان ماندن از گرمای شدید هوا، ساخته شده است.
سرداب مذکور تنها از آن جهت این همه ارج و منزلت یافته که به پیشوایان دین، تعلّق دارد و همانند سایر اتاق‌های این خانه ی مبارک، محل سکونت سه تن از ائمه‌ی شیعه بوده است. دیگر خانه‌ها نیز که متعلق به این پیشوایان و در صدر آنان متعلق به رسول خدا صلی الله علیه و آله باشد، در هر نقطه‌ای که باشد، مورد احترام شیعیان می‌باشند. زیرا خداوند چنین اجازه داده و فرموده است:
(فی بُیُوت أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فیهَا اسْمُهُ)(5)؛ در خانه‌هایی که خدا رخصت داده که [قدر و منزلت] آن‌ها رفعت یابد و نامش در آن‌ها یاد شود.)
ای کاش این دروغ بافان به نتیجه‌ی واحدی در مورد دروغ سرداب، دست می‌یافتند تا نشانه‌های جعل و افترا در کلامشان ظاهر نمی‌شد و در دام رسوایی گرفتار نمی‌آمدند.
برای مثال ابن بطوطه در سفرنامه‌ی خود می‌نویسد: سردابی که بدان اشاره رفت در حلّه قرار دارد.(6)
قرمانی در أخبار الدول می‌نویسد: این سرداب در بغداد قرار دارد.
برخی دیگر نوشته‌اند: این سرداب در سامرّا قرار دارد.
قمیصی نیز که در دوران پس از افراد مذکور می زیست از محل قرار گرفتن سرداب، چیزی نمی‌دانست و تنها برای پوشاندن عیب خود، از واژه ی سرداب، استفاده می‌کرد... .
بنابراین، مشخص می‌شود که سویدی و دیگران برای اثبات ادّعای خود نتوانسته‌اند از اخبار و روایات و یا سخنان حتی یکی از علما، سندی برای گفته های خود بیابند، همان گونه که بزرگان حدیث شناس اهل سنّت و افرادی که به روایات و منابع روایی احاطه کامل دارند، نتوانسته اند سندی بیابند).(7)

سرداب سامرّا، بقعه‌ی مبارک

به نظر ما بلکه به عکس، بسیاری از علمای اهل سنّت همانند قاضی القضاة ابن خلّکان(8) و حافظ گنجی این مسأله را مسلّم دانسته‌اند، و از آن دفاع نموده و با ذکر برخی شواهد، صحّت آن را مورد تأکید قرار داده‌اند.(9)

خاطر نشان می شود که سخنان علمای شیعه که بدان اشاره رفت با تکریم سرداب شهر سامرّا واقع در جوار مرقد امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام هیچ تعارضی ندارد. چرا که این سرداب، بقعه‌ی مبارکی است که منزل اهل بیت پاک بوده و از همین روست که مؤمنان به زیارت آن می‌شتابند.

پی‌نوشت‌ها:
1- مقدمه ابن خلدون: 352.
2- کشف الغمة فی معرفة الأئمة: 3 / 283.
3- کشف الأستار عن وجه الإمام الغائب عن الأبصار: 212.
4- المهدی علیه السلام: 155.
5- سوره‌ی نور: آیه ی 36.
6- سفرنامه‌ی ابن بطوطه: 2 / 198.
7- الغدیر فی الکتاب والسنة والأدب: 3 / 308.
8- وفیات الأعیان: 1 / 372.
9- البیان فی أخبار صاحب الزمان: (چاپ شده به همراه کفایة الطالب).

منبع:موعود آسمانی (پژوهشی در امامت حضرت امام مهدی علیه السلام از دیدگاه مسلمانان)، آیت الله سیّدعلی حسینی میلانی، قم: الحقایق، چاپ اول (1390)