اگر اهداف ظهور امام زمان، بدون ظهور حاصل شوند، آیا خواندن دعای فرج دلیلی دارد؟

شرح پرسش:
اگر هدف از ظهور امام زمان (عج) اصلاح جامعه و مهیا ساختن زمینه برای رسیدن به خداست، اگر این اهداف بدون ظهور حاصل شوند، آیا جایی برای خواندن دعای فرج می‌ماند و نیازی به وجود امام زمان (عج) هست یا خیر؟

پاسخ:
یکی از ادله ضرورت وجود امام (لطف) است و لطف چیزی جز هر آنچه موجب تقرب عبد به سوی خدا و دوری او از معصیت الهی نمی‌باشد و این امر در (امامت) حاصل می‌شود. خداوند انسان را از روی فیض و رحمت خود آفرید و اراده او بر این تعلق گرفت که این نوع انسان به مدارج سعادت و کمالات نهایی خود برسد و این ممکن نیست مگر به واسطه وجود یک هادی و قائدی که او بشر را به صلاح و سعادت راهنمایی کند و با فرض این که دین محمدی خاتم ادیان است و پیامبر اکرم خاتم النبیین است لذا پس از او نوبت به امامت ائمه هدی می‌رسد.[1]
حال سؤال اینجاست که جامعه‌ای را فرض کنیم که همگی معصوم هستند و هیچ خطا و گناهی از افراد جامعه سر نمی‌زند، آیا باز هم ضرورت وجود امام الزامی است؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت ضرورت وجود امام در گرو خطاپذیری نوع بشر است و اگر این چنین جامعه‌ای را فرض کنیم دیگر نیازی به امام نیست ولکن نوع بشر به گونه‌ای خلق شده که این چنین جامعه‌ای ابداً محقق نمی‌شود. انسان‌ها به واسطه داشتن غرایز سرکش و مرزنشناس همیشه درصدد ارضای امیال و مشتهیات درونی خود هستند. و برای این که به امیال درونی خود برسد غالباً از حد خود گذشته و به حقوق دیگران تجاوز می‌کند و این خود باعث می‌شود تا باب ظلم و تجاوز در جامعه بشری همیشه باز شود و چون این وضعیت آمیخته با سرشت آدمی است و اگر او به تربیت نفس و به اصلاح درون نپردازد، همیشه جامعه گرفتار فساد و ظلم خواهد بود. لذاست که انسان اجتماعی همیشه نیازمند رهبری آسمانی است تا او را به سمت حق و حقیقت راهنمایی کند. از طرف دیگر انسان در زندگی فردی خود نیز نیازمند امامی معصوم می‌باشد چرا که هدف خلقت در این است که انسان با استعدادهایی که در وجود خود دارد به فعلیت برسد و کمالات انسانی را دارا شود و این در گرو هدایته‌ای معصومین امکان پذیر است.[2]
حال اگر همین پرسش مطرح شده را اختصاص بدهیم به مسئله غیبت و ظهور امام زمان (عج) جواب این چنین خواهد بود:
اوّلاً این چنین فرضی را که پرسشگر محترم مطرح کرده‌اند، فرض دست نایافتنی و هیچ وقت محقق نمی‌شود چرا که با وجود غرایز و امیال درونی از یک طرف و شیاطین جن و انس از طرف دیگر هیچ وقت انسان‌ها به طور عموم نمی‌توانند بدون نیاز به امام به یک صلاح و رستگاری برسند چون بنی نوع آدم همیشه گرفتار این وضعیت درون و وساوس شیطانی بوده است. به علاوه این که پیرامون وضعیت جوامع بشری در زمان غیبت روایات به خصوص داریم که به حدّ تواتر هم رسیده که همگی این معنی را افاده می‌کنند که اجتماعات بشری گرفتار فساد می‌شوند و نیمی از جمله نشانه‌های قطعی ظهور امام زمان (عج) فساد بیش از حد جوامع بشری است که البته این خود معلول محرومیت بشریت از وجود امام ظاهر است. پس معلوم می‌شود وضعیت اجتماعات انسانی در آخرالزمان به گونه‌ای خاص به سمت فساد و گمراهی پیش می‌رود به گونه‌ای که هیچ راهی برای متوقف کردن کامل آن و اصلاح کلی آن وجود ندارد الا ظهور انسان کاملی که مژده آن را تمام انبیاء و اولیاء به بشر داده‌اند.

پس نتیجه بحث این شد که وجود امام ضروری است به قاعده لطف، هیچ وقت بشر بی نیاز از امام نخواهد بود و تا موقعی که در سرشت انسان‌ها غرایز و امیال درونی وجود دارد و آن‌ها دارای قوه اختیار هستند، بشر نیازمند به امامی معصوم است که او را در مسیر حقیقت راهنمایی کند. لذاست که با وضع موجود هیچ گاه جامعه‌ای که به صلاح کامل برسد محقق نمی‌شود الا به ظهور آن منجی یگانه و اوست که با قدرت الهی تمام بشریت را با ظهور خود و انقلاب جهانی خود به فلاح و رستگاری سوق می‌دهد.

در آخر به عنوان حسن ختام حدیثی از حضرت ولی عصر (عج) نقل می‌کنیم که در توقیع شریف آن حضرت آمده است:
(اکثروا الدّعاء بتعجیل الفرج فانّ ذلک فرجکم، برای تعجیل در امر فرج بسیار دعا کنید که فرج شما نیز در همین است.)[3]

برای مطالعه بیشتر به کتب ذیل مراجعه گردد:
1. انیس الموحدین، ملا محمد مهدی نراقی.
2. انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه، آیت الله حسن زاده آملی.
3. ادب فنای مقربان، ج 1، آیت الله جوادی آملی.


پی‌نوشت‌ها:
[1]. کشف المراد، علامه حلی، مؤسسة نشر اسلامی، چاپ 9، سال 1422، ص 492 490 و قواعد المرام، میثم بحرانی، ص 177 (مطبعة الصدر، چاپ دوم)، 1406.
[2]. آموزش عقاید، آیت الله مصباح یزدی، ص 303 304 (شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، 1380).
[3]. احتجاج، ج 2، ص 545
( اندیشه قم )