اقتصاد ایران و عراق در طول جنگ خسارات فراوانی دید. میلیاردها دلار صرف هزینه‌های نظامی شد، بسیاری از کارخانه‌ها آسیب جدی دیدند.
وضعیت اقتصادی ایران در اواخر جنگ به شدت وخیم گزارش شده است. با کاهش صادرات نفت خام در سال 1367 ارزش افزوده بخش نفت نسبت به سال قبل 3 / 2 درصد کاهش یافت و بخش صنعت نیز به دلیل مشکلات اولیه و ضربات ناشی از حملات نظامی عراق، با ده درصد کاهش نسبت به سال قبل مواجه بود و در مجموع درآمد ملی در سال 1367 حدود 5 / 4 درصد نسبت به رقم مشابه سال قبل کاهش یافت و نرخ رشد تولید ناخالص ملی (GNP) هشت و هشت دهم (8 / 8) - درصد سیری منفی را نشان می‌داد.
با حمله عراق به جزیره خارک در بهار 1367، که فاصله زیادی با پایگاه‌های هوایی عراق داشت و بمباران چهار سوپر تانکر عظیم ایران در آن منطقه، مهم‌ترین بخش اقتصادی کشور نیز امنیت خود را از دست داد و برای تداوم تأمین هزینه‌های گوناگون جنگی و عمومی کشور، آینده‌ای سخت و مبهم پیش روی دولتمردان ایران قرار گرفت؛ تا آنجا که در محافل گوناگون شنیده شد که بسیاری از نیازهای عمومی کشور فقط به اندازه چند هفته یا چند ماه موجود است.
همکاری آمریکا و عربستان سعودی برای کاهش قیمت نفت، منجر به کاهش قیمت نفت به 9 دلار در ژوئیه 1986 شد. این اقدام همراه با کاهش حدود 30 درصد ارزش دلار، درآمد ایران را در نیمسال اول 1986 به 59 درصد نیمسال مشابه سال قبل کاهش داد. از آن پس کارخانجات بسیاری به علت کمبود مواد خام، تعطیل و دست کم 25 درصد نیروی کار بیکار شدند. از آغاز همان سال دولت حدود 10 تا 20 درصد ذخایر ارزی 6 میلیارد دلاری خود را مصرف کرده بود و دیگر عملا برای ایران امکان ادامه جنگ وجود نداشت.
حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی درباره وضع اقتصادی ایران در هنگام پایان جنگ چنین گفت: در جریان جنگ وضع اقتصادی ایران به زیر خط قرمز رسید. مجبور شدیم به عرض امام رساندیم، حضرت امام به ناچار قطعنامه 598 را قبول کرد.
وضعیت اقتصادی عراق نیز در پایان جنگ به دلیل خسارات فراوان جنگ، مناسب نبود. عراق با بیش از 30 میلیارد دلار ذخیره ارزی در سال آغاز جنگ، در پایان جنگ 100 میلیارد دلار بدهی داشت اما وضعیت اقتصادی عراق به جهت دریافت وام‌ها و کمک‌های تسلیحاتی فراوان خارجی، مانند وضعیت اقتصادی ایران بحرانی نبود و در مجموع عراق در پایان جنگ، شرایط اقتصادی بهتری نسبت به ایران داشت. بنا بر گزارش‌های متعدد خبری، اغلب هزینه‌های جنگی عراق را کشورهای مرتجع عرب و طرفدار غرب )عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی( می‌پرداختند. این کمک‌ها به نقل از نیویورک تایمز، سالانه حدود ده میلیارد دلار بود و بنا به منبع معتبر دیگری، عربستان سعودی 60 درصد، کویت 30 درصد و دیگر کشورهای عرب شامل اردن و مصر ده درصد هزینه‌های جنگ عراق را می‌پرداختند.
دریافت کمک‌های خارجی اعم از تسلیحاتی و اقتصادی سبب شد که اقتصاد عراق آسیب کمتری در جنگ ببیند و به همین دلیل عراق در اواخر جنگ توانست با استفاده از کارشناسان نظامی کشورهای حامی از حالت دفاعی خارج و حالت تهاجمی به خود بگیرد و یک بار دیگر خاک ایران را مورد تهدید قرار دهد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
