ایران
هر چند وضعیت اقتصادی ایران در ابتدای جنگ و در سال 1360 نابسامان بود اما در سال 1361 به علت افزایش قیمت نفت و افزایش صادرات این کالا، اوضاع اقتصادی و درآمد ارزی ایران نسبت به سال‌های قبل بهبود یافت و دولت انقلابی ایران توانست به تدریج اوضاع اقتصادی کشور را سامان بخشد.
باز پس دادن برخی از وام‌ها و بدهی‌های گذشته آغاز گردید، بازار مصرف تا حدودی مجددا اشباع شد و کارخانه‌های دولتی و غیر دولتی با ارز دولتی شروع به کار کردند. اما به تدریج با گسترش جنگ، آزادسازی مناطق اشغالی و به هم خوردن توان نظامی به نفع ایران، کشورهای غربی و منطقه برای جلوگیری از پیروزی ایران، فشارهای اقتصادی علیه ایران را تشدید کردند و هم زمان با تجهیز عراق برای حمله به مراکز اقتصادی، پایانه‌های نفتی و نفتکش‌های حامل نفت ایران، توان اقتصادی ایران را تضعیف کردند.
در پی کاهش صادرات نفتی ایران و افزایش هزینه‌های جنگی، اوضاع اقتصادی ایران روز به روز نابسامان‌تر می‌شد. وضعیت نامناسب اقتصادی در سال‌های 1364 و 1365 و کاهش بهای نفت، عدم توازن سال‌های گذشته را تشدید کرد و عواملی همچون جنگ قیمت‌ها، جنگ نفتکش‌ها و بمباران شدید مراکز صنعتی و اقتصادی ایران به وسیله عراق، موقعیت بسیار دشواری را برای ایران به وجود آورد. قیمت نفت در تیر 1365 به زیر ده دلار رسید. کاهش قیمت نفت سبب کاهش درآمدهای ارزی دولت شد. درآمد ملی در سال 1365 به 9 /2907 میلیارد ریال رسید که حدود 4 / 11 درصد نسبت به رقم مشابه سال قبل کاهش نشان می‌داد. این کاهش درآمد، کسری بودجه را هر ساله افزایش می‌داد و دولت مجبور بود کسری مزبور را با استقراض از سیستم بانکی تأمین نماید که خود افزایش تورم را به دنبال داشت و مانع از هرگونه تصمیم‌گیری و سیاست گذاری شایسته جهت سالم‌سازی اقتصاد کشور می‌گردید.
براساس بر آورد دبیرخانه اوپک، درآمد نفت ایران در 6 ماهه اول سال 1986 )دی 1364 تا تیر 1365( حدود 9 / 2 میلیارد دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل به بیش از نصف تقلیل یافت. از طرف دیگر نظام غلط توزیع، عامل اصلی و واقعی تورم‌زایی و مشکلات ناشی از آن بوده است و سهم نامناسبی از فعالیت‌های بخش خدمات مربوط به خدمات غیر مولد و واسطه‌ای بود.
در هر حال، وضعیت اقتصادی ایران در روزهای پایانی جنگ به گونه‌ای بود که حضرت امام یکی از دلایل پذیرش قطعنامه را وضعیت بسیار بد اقتصادی که مسئولان اقتصادی کشور گزارش داده‌اند، ذکر می‌کنند.
عراق
عراق در آغاز جنگ وضعیت اقتصادی مناسبی داشت و دارای 30 میلیارد دلار ذخیره ارزی بود، اما در دوران جنگ به دلیل آسیب پذیری مراکز اقتصادی عراق و همچنین کاهش تولید و صدور نفت، درآمدهای این کشور کاهش یافت. کاهش درآمد دولت، هر چند بر اقتصاد عراق تأثیر منفی گذاشت و در مجموع بودجه دولت را در بخش‌های مختلف به ویژه در بخش نظامی تحت‌الشعاع قرار داد، اما باعث نشد که وضعیت اقتصادی این کشور از حالت عادی خارج شود و وضعیت نابسامانی به خود بگیرد؛ چون که عراق در دوران جنگ از کمک‌های اقتصادی و نظامی فراوانی برخوردار بود. ده‌ها میلیارد دلار کمک‌های اقتصادی کشورهای حوزه خلیج فارس در اختیار عراق قرار می‌گرفت. کاهش صادرات نفت عراق به میزان نیم میلیون بشکه نفت در روز را عربستان و کویت جبران می‌کردند و نیز دریافت میلیاردها دلار وام از کشورهای دیگر، در سرپا نگهداشتن اقتصاد عراق نقش مهمی داشت. مجموعه این عوامل از نابسمانی اقصتاد عراق در طول جنگ جلوگیری نمود به طوری که عراق در پایان جنگ نسبت به ایران از وضعیت اقتصادی بهتری برخوردار بود.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
