ولایت
سزاوارتر بودن برای سرپرستی مسلمانان را ولایت می گویند که در علم کلام بررسی می‌شود.که در مباحثی همچون مباحث امامت، غدیر خم؛ امام مطرح است.
بحث ولایت از چه زمانی در اسلام مطرح شد؟
(روز غدیر سرآغاز اتّفاقات بسیار مهم و شگرفی در عالم اسلام بود. هم در تئوری های کلامی مسلمانان تأثیرات عظیم نهاد و هم در سرنوشت اجتماعی آنان مؤثّر افتاد و نهایتاً بدل به عنصری شد که عظیم ترین و ماندگارترین شکاف را در میان مسلمانان پدید آورد و به تنهایی مولد مفهوم بسیار فربهی به نام (ولایت) شد. حادثه غدیر هم از نظر کلامی و هم از جهت سیاسی تأثیر ماندگاری در امّت پیامبر(صلی الله علیه وآله) بر جای نهاد، سرّ آن این بود که مسلمانان در تفسیر حادثه غدیر به اختلاف افتادند و دست کم دو تفسیر اساسی و مهم از این حادثه به دست دادند که همچنان تا امروز پا برجا مانده است و هیچ یک میدان را به نفع دیگری خالی نکرده است)(1). روز غدیر یکی از روزهائی است که بحث ولایت در آن روز مطرح گردید نه تنها روز آن. و البته یکی از برجسته ترین روزهای آن است. در سال دهم هجری در حجّة الوداع حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به هنگام بازگشت به مدینه در روز هجدهم ذیحجّه حضرت علی(علیه السلام) را به عنوان (ولیّ) به مردم معرّفی کردند و حدیث معروف و متواتر غدیر و حدیث ثقلین را که متعلّق به آن روز است، بیان فرمودند. ولی بحث ولایت حضرت امیر(علیه السلام)و ولایت به طور کلّی و مبانی آن چیزی نیست که از آن روز شروع شده باشد و فقط منحصر به آن روز باشد که آقای سروش می گویند: (به تنهایی مولّد مفهوم بسیار فربهی به نام (ولایت) شد) بلکه از آغاز بعثت حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)تا زمان رحلت ایشان می بینیم و در تاریخ هم هست که ایشان در جاهای متفاوت و برحسب شرائط مختلف حضرت علی(علیه السلام) را به عنوان جانشین خود و بعنوان ولیّ خدا معرّفی کرده اند از زمانی که حضرت کوچک بودند در قضیّه یوم الدار تا زمان رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)که حضرت قلم و دوات خواستند و از داستان تبلیغ سوره توبه گرفته تا صدقه در رکوع و... حضرت بارها این وظیفه را که از جانب خداوند معیّن شده بود انجام دادند که آیات آن در قرآن و روایات آن در مجامع روائی و تفاسیر شیعه و سنّی موجود است. همه اینها نشان می دهد که قصه از روز غدیر آغاز نشده بلکه از همان آغاز بعثت (طرح ولایت) مطرح بوده چنانکه بحث ولایت نبی هم و ولایت خدا هم. در طول جریان بعثت از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایات متعدد و متواتری را فریقین(شیعه و سنّی) نقل کرده اند که در آن حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) خلفاء بعد از خود را معرّفی می کنند که مضمون آنها تقریباً یکی است که: (یکون من بعدی اثنا عشر امیراً کلهم من قریش)(2). تفاوت این روایات به اجمال و تفصیل آنهاست والاّ محتوای تمامی آنها با توجّه به کثرتشان یکی است. در بعضی حضرت به طور کلّی می فرمایند: دوازده امیر و در بعضی به تفصیل نام دوازده نفر را می برند. این روایت در زمان حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) و بعد از ایشان معروف بود به همین جهت دسیسه چینان با اینکه خواستند، نتوانستند در آن ها دست ببرند و آنها را تحریف کنند. بعدها اموی ها و عبّاسی ها سعی کردند که این روایت را بر خلفاء خود منطبق کنند امّا موفق نشدند(3). به هر حال چنانکه می بینید قصه ولایت و خلافت از غدیر نبود که آغاز شد بلکه در زمان حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) مطرح بوده. و ایشان خود در صدد طرح و تثبیت ولایت بودند. پی نوشت: 1 - کتاب بسط تجربه نبوی، صص 243 - 244. 2 - منتخب الاثر، لطف الله صافی، ایشان روایات را دسته بندی و مشخص کرده اند و روایاتی را که به تفصیل همه دوازده نفر یا بعضی را گفته اند جداگانه آورده اند. جویندگان می توانند به کتاب ایشان و دیگر کتب معتبر در این زمینه مراجعه نمایند. 3 - همان. www.eporsesh.com
(روز غدیر سرآغاز اتّفاقات بسیار مهم و شگرفی در عالم اسلام بود. هم در تئوری های کلامی مسلمانان تأثیرات عظیم نهاد و هم در سرنوشت اجتماعی آنان مؤثّر افتاد و نهایتاً بدل به عنصری شد که عظیم ترین و ماندگارترین شکاف را در میان مسلمانان پدید آورد و به تنهایی مولد مفهوم بسیار فربهی به نام (ولایت) شد. حادثه غدیر هم از نظر کلامی و هم از جهت سیاسی تأثیر ماندگاری در امّت پیامبر(صلی الله علیه وآله) بر جای نهاد، سرّ آن این بود که مسلمانان در تفسیر حادثه غدیر به اختلاف افتادند و دست کم دو تفسیر اساسی و مهم از این حادثه به دست دادند که همچنان تا امروز پا برجا مانده است و هیچ یک میدان را به نفع دیگری خالی نکرده است)(1). روز غدیر یکی از روزهائی است که بحث ولایت در آن روز مطرح گردید نه تنها روز آن. و البته یکی از برجسته ترین روزهای آن است. در سال دهم هجری در حجّة الوداع حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به هنگام بازگشت به مدینه در روز هجدهم ذیحجّه حضرت علی(علیه السلام) را به عنوان (ولیّ) به مردم معرّفی کردند و حدیث معروف و متواتر غدیر و حدیث ثقلین را که متعلّق به آن روز است، بیان فرمودند. ولی بحث ولایت حضرت امیر(علیه السلام)و ولایت به طور کلّی و مبانی آن چیزی نیست که از آن روز شروع شده باشد و فقط منحصر به آن روز باشد که آقای سروش می گویند: (به تنهایی مولّد مفهوم بسیار فربهی به نام (ولایت) شد) بلکه از آغاز بعثت حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)تا زمان رحلت ایشان می بینیم و در تاریخ هم هست که ایشان در جاهای متفاوت و برحسب شرائط مختلف حضرت علی(علیه السلام) را به عنوان جانشین خود و بعنوان ولیّ خدا معرّفی کرده اند از زمانی که حضرت کوچک بودند در قضیّه یوم الدار تا زمان رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)که حضرت قلم و دوات خواستند و از داستان تبلیغ سوره توبه گرفته تا صدقه در رکوع و... حضرت بارها این وظیفه را که از جانب خداوند معیّن شده بود انجام دادند که آیات آن در قرآن و روایات آن در مجامع روائی و تفاسیر شیعه و سنّی موجود است. همه اینها نشان می دهد که قصه از روز غدیر آغاز نشده بلکه از همان آغاز بعثت (طرح ولایت) مطرح بوده چنانکه بحث ولایت نبی هم و ولایت خدا هم. در طول جریان بعثت از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایات متعدد و متواتری را فریقین(شیعه و سنّی) نقل کرده اند که در آن حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) خلفاء بعد از خود را معرّفی می کنند که مضمون آنها تقریباً یکی است که: (یکون من بعدی اثنا عشر امیراً کلهم من قریش)(2). تفاوت این روایات به اجمال و تفصیل آنهاست والاّ محتوای تمامی آنها با توجّه به کثرتشان یکی است. در بعضی حضرت به طور کلّی می فرمایند: دوازده امیر و در بعضی به تفصیل نام دوازده نفر را می برند. این روایت در زمان حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) و بعد از ایشان معروف بود به همین جهت دسیسه چینان با اینکه خواستند، نتوانستند در آن ها دست ببرند و آنها را تحریف کنند. بعدها اموی ها و عبّاسی ها سعی کردند که این روایت را بر خلفاء خود منطبق کنند امّا موفق نشدند(3). به هر حال چنانکه می بینید قصه ولایت و خلافت از غدیر نبود که آغاز شد بلکه در زمان حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) مطرح بوده. و ایشان خود در صدد طرح و تثبیت ولایت بودند. پی نوشت: 1 - کتاب بسط تجربه نبوی، صص 243 - 244. 2 - منتخب الاثر، لطف الله صافی، ایشان روایات را دسته بندی و مشخص کرده اند و روایاتی را که به تفصیل همه دوازده نفر یا بعضی را گفته اند جداگانه آورده اند. جویندگان می توانند به کتاب ایشان و دیگر کتب معتبر در این زمینه مراجعه نمایند. 3 - همان. www.eporsesh.com
پاسخ:
(روز غدیر سرآغاز اتّفاقات بسیار مهم و شگرفی در عالم اسلام بود. هم در تئوری های کلامی مسلمانان تأثیرات عظیم نهاد و هم در سرنوشت اجتماعی آنان مؤثّر افتاد و نهایتاً بدل به عنصری شد که عظیم ترین و ماندگارترین شکاف را در میان مسلمانان پدید آورد و به تنهایی مولد مفهوم بسیار فربهی به نام (ولایت) شد. حادثه غدیر هم از نظر کلامی و هم از جهت سیاسی تأثیر ماندگاری در امّت پیامبر(صلی الله علیه وآله) بر جای نهاد، سرّ آن این بود که مسلمانان در تفسیر حادثه غدیر به اختلاف افتادند و دست کم دو تفسیر اساسی و مهم از این حادثه به دست دادند که همچنان تا امروز پا برجا مانده است و هیچ یک میدان را به نفع دیگری خالی نکرده است)(1).
روز غدیر یکی از روزهائی است که بحث ولایت در آن روز مطرح گردید نه تنها روز آن. و البته یکی از برجسته ترین روزهای آن است. در سال دهم هجری در حجّة الوداع حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) به هنگام بازگشت به مدینه در روز هجدهم ذیحجّه حضرت علی(علیه السلام) را به عنوان (ولیّ) به مردم معرّفی کردند و حدیث معروف و متواتر غدیر و حدیث ثقلین را که متعلّق به آن روز است، بیان فرمودند. ولی بحث ولایت حضرت امیر(علیه السلام)و ولایت به طور کلّی و مبانی آن چیزی نیست که از آن روز شروع شده باشد و فقط منحصر به آن روز باشد که آقای سروش می گویند: (به تنهایی مولّد مفهوم بسیار فربهی به نام (ولایت) شد) بلکه از آغاز بعثت حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)تا زمان رحلت ایشان می بینیم و در تاریخ هم هست که ایشان در جاهای متفاوت و برحسب شرائط مختلف حضرت علی(علیه السلام) را به عنوان جانشین خود و بعنوان ولیّ خدا معرّفی کرده اند از زمانی که حضرت کوچک بودند در قضیّه یوم الدار تا زمان رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه وآله)که حضرت قلم و دوات خواستند و از داستان تبلیغ سوره توبه گرفته تا صدقه در رکوع و... حضرت بارها این وظیفه را که از جانب خداوند معیّن شده بود انجام دادند که آیات آن در قرآن و روایات آن در مجامع روائی و تفاسیر شیعه و سنّی موجود است.
همه اینها نشان می دهد که قصه از روز غدیر آغاز نشده بلکه از همان آغاز بعثت (طرح ولایت) مطرح بوده چنانکه بحث ولایت نبی هم و ولایت خدا هم.
در طول جریان بعثت از حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) روایات متعدد و متواتری را فریقین(شیعه و سنّی) نقل کرده اند که در آن حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) خلفاء بعد از خود را معرّفی می کنند که مضمون آنها تقریباً یکی است که: (یکون من بعدی اثنا عشر امیراً کلهم من قریش)(2). تفاوت این روایات به اجمال و تفصیل آنهاست والاّ محتوای تمامی آنها با توجّه به کثرتشان یکی است. در بعضی حضرت به طور کلّی می فرمایند: دوازده امیر و در بعضی به تفصیل نام دوازده نفر را می برند.
این روایت در زمان حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) و بعد از ایشان معروف بود به همین جهت دسیسه چینان با اینکه خواستند، نتوانستند در آن ها دست ببرند و آنها را تحریف کنند. بعدها اموی ها و عبّاسی ها سعی کردند که این روایت را بر خلفاء خود منطبق کنند امّا موفق نشدند(3). به هر حال چنانکه می بینید قصه ولایت و خلافت از غدیر نبود که آغاز شد بلکه در زمان حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) مطرح بوده. و ایشان خود در صدد طرح و تثبیت ولایت بودند.
پی نوشت:
1 - کتاب بسط تجربه نبوی، صص 243 - 244.
2 - منتخب الاثر، لطف الله صافی، ایشان روایات را دسته بندی و مشخص کرده اند و روایاتی را که به تفصیل همه دوازده نفر یا بعضی را گفته اند جداگانه آورده اند. جویندگان می توانند به کتاب ایشان و دیگر کتب معتبر در این زمینه مراجعه نمایند.
3 - همان.
www.eporsesh.com
- [سایر] با توجه به بحث «ولایت فقیه»، اختیارات حاکم مسلمانان تا چه اندازه ای گسترده است؟
- [سایر] ولایت فقیه یک بحث کلامی است یا فقهی؟
- [سایر] سلام در بحث اسلام رحمانی میتوان گفت که این شعار فقط در مقابل نهادهای حقوق بشری مطرح شده و صرفا مصرف خارجی دارد و مصرف داخلی ندارد؟یعنی ما در فضای بین المللی شعاری را مطرح کنیم برای عدم تخریب اسلام توسط داعش از طرفی بحث لیبرال کردن جامعه داخل و تناقض رفتاری بین کافر دشمن و کافر غیر دشمن نیز هست لطفا این مبحث رو برای بنده کالا تشریح کنید
- [سایر] نظریه آیت الله خویی در بحث ولایت فقیه چه بود؟
- [سایر] اصطلاح ولایت فقیه از ه زمانی مطرح شده است؟
- [سایر] بحث آخر الزمان و ظهور منجی در دین زرتشت به چه نحوی مطرح شده است؟
- [آیت الله اردبیلی] فرق بین گناه صغیره و کبیره که در بحث عدالت مطرح می‌شود، چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] منظور از سن تمییز که در بحث تکلیف پسران مطرح می‌باشد، چیست؟ آیا داشتن شهوت یا برانگیخته شدن شهوت در پسران مطرح می‌باشد؟
- [سایر] اوّلین بار بحث پلورالیسم دینی توسط چه کسانی در جامعه ی ما مطرح شد و انگیزه ی آنان از طرح این بحث چه بوده است؟[1]
- [سایر] آیا مقصود از «اعلم» در بحث ولایت فقیه، همان اعلمِ در مرجعیّت است؟
- [آیت الله سبحانی] در بحث نجاسات گفته شد که کافر نجس است ولی اگر کافر شهادتین بگوید; یعنی بگوید: (أشْهَدُ أن لا إلهَ إلاّ الله و أشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُوُلُ اللهِ)، مسلمان می شود و بعد از مسلمان شدن، بدن و آب دهان و بینی و عرق او پاک است. و اگر موقع مسلمان شدن، عین نجاست بر بدن او بوده، باید برطرف کند و جای آن را آب بکشد. ولی اگر پیش از مسلمان شدن، عین نجاست برطرف شده باشد، لازم نیست جای آن را آب بکشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در بحث نجاسات گفتیم احتیاط واجب آن است که از کافر اجتناب شود حال اگر کافر شهادتین بگوید یعنی بگوید: (اشْهد انْ لا إله إلا الله و اشْهد ان محمداً رسول الله) مسلمان می شود و بدن او پاک می گردد، ولی اگر عین نجاست در بدن او باشد باید آن را برطرف کرده و جای آن را آب بکشد، ولی اگر قبل از اسلام آوردن عین نجاست برطرف شده باشد لازم نیست جای آن را آب بکشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] أَشْهَدُ أَنَّ عَلیّاً وَلِیُّ اللَّه) جزء اذان و اقامه نیست؛ البته ولایت امیر المؤمنین و ائمه معصومین علیهمالسلام از ارکان ایمان است و اسلام بدون آن ظاهری بیش نیست و قالبی از معنی تهیست و خوب است که پس از (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه)، به قصد تیمن و تبرّک، شهادت به ولایت و امامت بلافصل حضرت امیر المؤمنین و سایر معصومین علیهمالسلام به گونه‌ای که عرفاً از اجزاء اذان و اقامه به حساب نیاید؛ ذکر گردد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر کافر ذمّی زمینی را از مسلمان بخرد، باید خمس بدهد؛ البتّه در ماهیت حقوقی این خمس در کتب استدلالی بحث شده که آیا همانند دیگر موارد خمس بوده یا نوعی زکات و مربوط به عوائد و محصولات زمین است (نه خود زمین) یا مسأله به شکل دیگری است.
- [آیت الله وحید خراسانی] وصی باید عاقل باشد و احوط این است که بالغ نیز باشد ولی در صورت انضمام به بالغ که بعد از بلوغ با وصی دیگر در انجام امور شریک شود اشکال ندارد و وصی شخص مسلمان در صورتی که مستلزم ولایت بر مسلمان باشد مانند قیمومت بر اولاد صغارش باید مسلمان باشد و وصی باید در امور مربوط به غیر موصی مانند ادای حقوق واجبه و تصرف در مال صغار و مانند اینها مورد اطمینان باشد ولی در امور مربوط به موصی در غیر واجبات مانند این که وصیت کند که ثلثش را در خیرات صرف کند لازم نیست مورد اطمینان باشد
- [آیت الله اردبیلی] ولایت پدر و جدّ پدری بر شخص دیوانه و سفیه در صورتی است که دیوانگی و سفاهت او قبل از بلوغ پیدا شده باشد، پس اگر بعد از بلوغ عارض شود، ولایت آنان با حاکم شرع است.
- [آیت الله سیستانی] بچه نابالغ و دیوانه ولایت انجام کارهای میّت را ندارند ، و همچنین غائبی که نمی تواند شخصاً یا با مأمور کردن کسی دیگر متکفل انجام آن کارها شود ولایت ندارد .
- [آیت الله مکارم شیرازی] چهارم: نجس کردن مسجد حرام است و پاک کردن آن واجب است و شرح این مسأله در بحث احکام مسجد در مکان نمازگزار به خواست خدا خواهد آمد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] پنجم: بدن و لباس نمازگزار و محل سجده او باید پاک باشد، شرح این مسائل نیز در بحث لباس و مکان نمازگزار خواهد آمد.
- [آیت الله بروجردی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.