صنیع الدوله که بود و چه نقشی در مشروطه داشت؟

از شخصیت های غرب گرایی که در دو عرصه ی فکری و سیاسی فعالیت می کرد، صنیع الدوله، داماد مظفرالدین شاه بود. او پسر بزرگ مخبرالدوله بود که در سال 1273 ق. به دنیا آمد و به سال 1288 ق. برای تحصیل به مدرسه ی دارالفنون رفت و به سال 1293 ق. برای ادامه ی تحصیل به آلمان مهاجرت کرد و پس از أخذ مدرک معدن شناسی در سال 1308 ق. به تهران بازگشت و بعد از مدتی کار در عرصه ی صنعت، به وزارت خزانه رسید.[1]
از شواهد به دست می آید که مشروطه خواهی او بیش از هر چیز مربوط به ارتباط با استادان آلمانی و فضای حاکم بر دارالفنون و کشور آلمان بوده است. وی جزء مستشاران مظفرالدین شاه به شمار می آمد[2] و به طور طبیعی در ترغیب شاه به پذیرش حکومت قانون و پارلمان نقش داشت و، در حقیقت، رابط میان دربار و متحصّنان در سفارت انگلیس بود، به طوری که نوشته اند:
موقعی که مردم به سفارت انگلیس پناهنده شدند، نمایندگانی به طور محرمانه به منظور استمداد فکری نزد صنیع الدوله فرستادند.[3]
پس از عزل عین الدوله و تثبیت فرمان مشروطیت، صنیع الدوله به اتفاق محتشم السلطنه و مخبرالسلطنه از سوی مشیرالدوله مأمور نوشتن نظام نامه ی انتخابات شدند. وی ریاست این کمیته را بر عهده داشت و در انتخابات دوره ی اول از سوی اعیان و ملاّکین وارد مجلس شد و به اتفاق آرای نمایندگان دوره ی اول مجلس، به ریاست مجلس برگزیده شد[4]. وی از کسانی بود که بر وکلا تأثیر فکری داشت و در تبیین حکومت مشروطه برای مردم نقش درخوری آفرید.[5]
پی نوشتها:
[1]. ر.ک: صفایی، رهبران مشروطه، ج 1، ص 362 365.
[2]. همان.
[3]. حسن معاصر، تاریخ استقرار مشروطیت در ایران، ص 146.
[4]. همان، ص 146.
[5]. ر.ک: ابراهیم صفایی، رهبران مشروطه، ج 1، ص 371.
منبع: از عدالت خانه تا مشروطه ی غربی، جواد سلیمانی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1384).