میزان
وسیله سنجش و وزن کردن اشیاء را میزان گویند. میزان هر شیء متناسب با خود آن شیء می‌باشد.
حجم مطالب تاریخی قرآن چه میزان است؟
مقدمه: قرآن کتابی مشحون از برنامه‌ها، درس‌ها و عبرت‌های زندگی‌ساز است که هر کس به قدر ظرفیت وجود خویش و آمادگی روحی‌اش از آن بهره می‌گیرد.هرودوت مبدع و پدر تاریخ، تاریخ را به معنای مطالعه و یا بررسی روزگاران گذشته می‌داند.[1] ابن خلدون مورخ بزرگ تاریخ را دانشی سرچشمه گرفته از حکمت و بیانگر سرگذشت ملتها و سیرت پیامبران، و سیاست پادشاهان می‌داند[2] شهید مطهری تاریخ را یکی از منابع معرفت انسانی دانسته علم تاریخ را به دو بخش نقلی و عملی تقسیم می‌کند و قوائد استنباطی تاریخ علمی را به حال و آینده قابل تعمیم می‌خواند.[3] اقبال لاهوری در تحقیقات خود در باب تاریخ در کتاب خدا می‌گوید اگر فکر کنیم که در قرآن هیچ نطفه و مایه‌ای از یک نظریه تاریخی وجود ندارد مرتکب خطاهای بزرگی شدیم حق این است که ظاهراً روح و جوهر کتاب مقدمه ابن خلدون بیشتر مبتنی بر الهامی که از قرآن گرفته است حتی درباره خصلت و شخصیت سخن می‌گوید مأخوذ از قرآن است مانند صفات و خصایل قوم عرب، سوره توبه / آیه 99 و 98 نگاه قرآن به تاریخ تک بعدی نیست بلکه قرآن به تاریخ در ابعاد مختلف سیاسی (داستان موسی و فرعون) اجتماعی (عمل کرد قوم عاد و ثمود) اخلاقی (صالح پیامبر) نظامی (داود علیه السلام ) معرفی اُسوه (ابراهیم و پیامبر صلی الله علیه و آله ) در بعد عفت و پاکدامنی (یوسف علیه السلام )... می باشد.[4] حجم مطالب تاریخی قرآن: با یک نگاه گذرا به آیات و موضوعات قرآن میشود فهمید حدود سه پنجم قرآن درباره تاریخ است و حدوداً چهار هزار آیه از کل آیات، مربوط به تاریخ است توجه ویژه قرآن به تاریخ قرآن واضح علم تاریخ و جامعه‌شناسی است و قریب به 13 بار فرمان داد و دستور سیروا فی الأرض... نشانه اهمیت تاریخ ایت که در تعبیری میشود سیروا فی التاریخ گفت البته قرآن با روش خاص خودش وارد تاریخ شده اول گزارش داده و بعد نتیجه‌گیری کرده و بعد تحلیلی به عمل آورده است لذا نتیجه‌گیری در تاریخ بسیار مهم است برای همین تاریخ پیامبران، پادشاهان، اقوام و ملتها فلسفه تاریخ و انسان‌های مختلف و... را مد نظر گرفته است.[5] به عبارت دیگر از مجموع 6666 آیه قرآن 4 / 1 آن را به طرح مسائل تاریخی و سیاسی سنن و ضوابط حاکم بر جامعه و تاریخ پرداخته است[6] به دیگر سخن حجم مطالب تاریخی در قرآن را میشود از واژه‌های[7] مانند قصص یعنی پی گرفتن و دنبال کردن که 26 بار آمده است (قصه یکی از شیوه‌هایی نگاه قرآن به تاریخ است هنر قرآن استفاده از قصه که حجم زیادی از آیات را شامل میشود) لقد کان فی قصصهم عبرةٌ... سوره یوسف / 12 2 . حدیث یعنی حرف نو که 10 بار آمده 3 . نبأ 12 مورد به معنای خبر 4 . عبرت که نتیجه تاریخ است (عبرت و تعبیر به معنای عبور از صحنه‌ای به صحنه‌ای دیگر، عبرت عبور از دیدنی‌ها و شنیدنی‌ها به نادیدنی‌ها و ناشنیدنی‌ها است 5 . اساطیر که 9 بار به معنای یک سلسله روایات که به عنوان سنن حفظ و نقل شده است 6 . بیان ضرب المثل و تمثیل که این تنوع و دگرگونی‌های بیانی قرآن است.[8] حجم مطالب تاریخی در قرآن از نگاه دیگر، دو گونه نظر به تاریخ در قرآن دیده میشود 1 . نظر به مجموع تاریخ (یعنی قرآن هرگز یک فلسفه علمی برای مجموع تاریخ ارائه نداده بلکه تنها به توصیف و پیشگویی پرداخته است) 2 . نظر به اجرای تاریخ (یعنی اظهارات قرآن کاملاً روشن و دلنشین است تعمیم‌های استقرایی با نتیجه‌گیری‌های مشخص و با برد محدود و معین در قرآن یافت میشود. لذا جمعی از آیات قرآن یادآور سرنوشت ملت‌های گذشته و تاریخ آنان و تجربه‌هایی که داشته‌اند در انذار افراد موجود و آیندگان بسیار مؤثر است. این خط و مشی قرآنی (استفاده از تاریخ) را مصلحان بزرگ و انسان‌های متعالی در تجربه‌های انسانی تاریخ دقت می‌کنند و در بهره‌گیری از آن می‌کوشند که امام علی علیه السلام خطاب به فرزندش امام حسن علیه السلام می‌فرمود: (من در سرگذشتگان چنان مطالعه کرده‌ام و به آنها آگاهم که گویا با آنان زیسته‌ام و به اندازه آنها عمر کرده‌ام)[9] به خاطر همین خدا به پیامبرش فرمان می‌دهد در راه اعتلای کلمه توحید و رستگاری و هدایت بندگان از تاریخ استفاده کند و روزهای مقدس خداوند (ایام الله) را به یادشان آورد. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. عزت الله رادمنش، مکتب‌های تاریخی و تجددگرایی تاریخ، 1379، ص 174 146، بحث مکتب تاریخی قرآن. 2. امام علی علیه السلام در قرآن اخبار پیشینیان است و حکم آنچه میان شما می‌گذرد[10] -------------------------------------------------------------------------------- [1] . هنری لوکاس، تاریخ تمدن، چ اول، 54، ج اول، ص 7. [2] . ابن خلدون، عبدالرحمن، مقدمه ابن خلدون، العبر... ، ج اول، ص 9 . 4. [3] . مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ، تهران، صدرا، چاپ سوم، 67، ص 352. [4] . حجتی، تاریخ قرآن، چ دوم، 68، ص 137. [5] . رادمنش، عزت الله، قرآن، جامعه‌شناسی اتوپیا، تهران، سپهر، 1361، ص 169 113. [6] . مطهری، مرتضی، شناخت قرآن، تهران، صدرا، چاپ پنجم، 74، ص 50. [7] . برداشت‌هایی درباره فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن، ص 52. [8] . کرمی، علی، ظهور و سقوط تمدن‌ها از دیدگاه قرآن، قم، نشر مرتضی، 1370، ص 2 71. [9] . نهج‌البلاغه، نامه 31. [10] . تفسیر عیاشی، ج 1، ص 3.
مقدمه: قرآن کتابی مشحون از برنامه‌ها، درس‌ها و عبرت‌های زندگی‌ساز است که هر کس به قدر ظرفیت وجود خویش و آمادگی روحی‌اش از آن بهره می‌گیرد.هرودوت مبدع و پدر تاریخ، تاریخ را به معنای مطالعه و یا بررسی روزگاران گذشته می‌داند.[1] ابن خلدون مورخ بزرگ تاریخ را دانشی سرچشمه گرفته از حکمت و بیانگر سرگذشت ملتها و سیرت پیامبران، و سیاست پادشاهان می‌داند[2] شهید مطهری تاریخ را یکی از منابع معرفت انسانی دانسته علم تاریخ را به دو بخش نقلی و عملی تقسیم می‌کند و قوائد استنباطی تاریخ علمی را به حال و آینده قابل تعمیم می‌خواند.[3] اقبال لاهوری در تحقیقات خود در باب تاریخ در کتاب خدا می‌گوید اگر فکر کنیم که در قرآن هیچ نطفه و مایه‌ای از یک نظریه تاریخی وجود ندارد مرتکب خطاهای بزرگی شدیم حق این است که ظاهراً روح و جوهر کتاب مقدمه ابن خلدون بیشتر مبتنی بر الهامی که از قرآن گرفته است حتی درباره خصلت و شخصیت سخن می‌گوید مأخوذ از قرآن است مانند صفات و خصایل قوم عرب، سوره توبه / آیه 99 و 98 نگاه قرآن به تاریخ تک بعدی نیست بلکه قرآن به تاریخ در ابعاد مختلف سیاسی (داستان موسی و فرعون) اجتماعی (عمل کرد قوم عاد و ثمود) اخلاقی (صالح پیامبر) نظامی (داود علیه السلام ) معرفی اُسوه (ابراهیم و پیامبر صلی الله علیه و آله ) در بعد عفت و پاکدامنی (یوسف علیه السلام )... می باشد.[4] حجم مطالب تاریخی قرآن: با یک نگاه گذرا به آیات و موضوعات قرآن میشود فهمید حدود سه پنجم قرآن درباره تاریخ است و حدوداً چهار هزار آیه از کل آیات، مربوط به تاریخ است توجه ویژه قرآن به تاریخ قرآن واضح علم تاریخ و جامعه‌شناسی است و قریب به 13 بار فرمان داد و دستور سیروا فی الأرض... نشانه اهمیت تاریخ ایت که در تعبیری میشود سیروا فی التاریخ گفت البته قرآن با روش خاص خودش وارد تاریخ شده اول گزارش داده و بعد نتیجه‌گیری کرده و بعد تحلیلی به عمل آورده است لذا نتیجه‌گیری در تاریخ بسیار مهم است برای همین تاریخ پیامبران، پادشاهان، اقوام و ملتها فلسفه تاریخ و انسان‌های مختلف و... را مد نظر گرفته است.[5] به عبارت دیگر از مجموع 6666 آیه قرآن 4 / 1 آن را به طرح مسائل تاریخی و سیاسی سنن و ضوابط حاکم بر جامعه و تاریخ پرداخته است[6] به دیگر سخن حجم مطالب تاریخی در قرآن را میشود از واژه‌های[7] مانند قصص یعنی پی گرفتن و دنبال کردن که 26 بار آمده است (قصه یکی از شیوه‌هایی نگاه قرآن به تاریخ است هنر قرآن استفاده از قصه که حجم زیادی از آیات را شامل میشود) لقد کان فی قصصهم عبرةٌ... سوره یوسف / 12 2 . حدیث یعنی حرف نو که 10 بار آمده 3 . نبأ 12 مورد به معنای خبر 4 . عبرت که نتیجه تاریخ است (عبرت و تعبیر به معنای عبور از صحنه‌ای به صحنه‌ای دیگر، عبرت عبور از دیدنی‌ها و شنیدنی‌ها به نادیدنی‌ها و ناشنیدنی‌ها است 5 . اساطیر که 9 بار به معنای یک سلسله روایات که به عنوان سنن حفظ و نقل شده است 6 . بیان ضرب المثل و تمثیل که این تنوع و دگرگونی‌های بیانی قرآن است.[8] حجم مطالب تاریخی در قرآن از نگاه دیگر، دو گونه نظر به تاریخ در قرآن دیده میشود 1 . نظر به مجموع تاریخ (یعنی قرآن هرگز یک فلسفه علمی برای مجموع تاریخ ارائه نداده بلکه تنها به توصیف و پیشگویی پرداخته است) 2 . نظر به اجرای تاریخ (یعنی اظهارات قرآن کاملاً روشن و دلنشین است تعمیم‌های استقرایی با نتیجه‌گیری‌های مشخص و با برد محدود و معین در قرآن یافت میشود. لذا جمعی از آیات قرآن یادآور سرنوشت ملت‌های گذشته و تاریخ آنان و تجربه‌هایی که داشته‌اند در انذار افراد موجود و آیندگان بسیار مؤثر است. این خط و مشی قرآنی (استفاده از تاریخ) را مصلحان بزرگ و انسان‌های متعالی در تجربه‌های انسانی تاریخ دقت می‌کنند و در بهره‌گیری از آن می‌کوشند که امام علی علیه السلام خطاب به فرزندش امام حسن علیه السلام می‌فرمود: (من در سرگذشتگان چنان مطالعه کرده‌ام و به آنها آگاهم که گویا با آنان زیسته‌ام و به اندازه آنها عمر کرده‌ام)[9] به خاطر همین خدا به پیامبرش فرمان می‌دهد در راه اعتلای کلمه توحید و رستگاری و هدایت بندگان از تاریخ استفاده کند و روزهای مقدس خداوند (ایام الله) را به یادشان آورد. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. عزت الله رادمنش، مکتب‌های تاریخی و تجددگرایی تاریخ، 1379، ص 174 146، بحث مکتب تاریخی قرآن. 2. امام علی علیه السلام در قرآن اخبار پیشینیان است و حکم آنچه میان شما می‌گذرد[10] -------------------------------------------------------------------------------- [1] . هنری لوکاس، تاریخ تمدن، چ اول، 54، ج اول، ص 7. [2] . ابن خلدون، عبدالرحمن، مقدمه ابن خلدون، العبر... ، ج اول، ص 9 . 4. [3] . مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ، تهران، صدرا، چاپ سوم، 67، ص 352. [4] . حجتی، تاریخ قرآن، چ دوم، 68، ص 137. [5] . رادمنش، عزت الله، قرآن، جامعه‌شناسی اتوپیا، تهران، سپهر، 1361، ص 169 113. [6] . مطهری، مرتضی، شناخت قرآن، تهران، صدرا، چاپ پنجم، 74، ص 50. [7] . برداشت‌هایی درباره فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن، ص 52. [8] . کرمی، علی، ظهور و سقوط تمدن‌ها از دیدگاه قرآن، قم، نشر مرتضی، 1370، ص 2 71. [9] . نهج‌البلاغه، نامه 31. [10] . تفسیر عیاشی، ج 1، ص 3.
پاسخ:
مقدمه: قرآن کتابی مشحون از برنامه‌ها، درس‌ها و عبرت‌های زندگی‌ساز است که هر کس به قدر ظرفیت وجود خویش و آمادگی روحی‌اش از آن بهره می‌گیرد.هرودوت مبدع و پدر تاریخ، تاریخ را به معنای مطالعه و یا بررسی روزگاران گذشته می‌داند.[1] ابن خلدون مورخ بزرگ تاریخ را دانشی سرچشمه گرفته از حکمت و بیانگر سرگذشت ملتها و سیرت پیامبران، و سیاست پادشاهان می‌داند[2] شهید مطهری تاریخ را یکی از منابع معرفت انسانی دانسته علم تاریخ را به دو بخش نقلی و عملی تقسیم می‌کند و قوائد استنباطی تاریخ علمی را به حال و آینده قابل تعمیم می‌خواند.[3] اقبال لاهوری در تحقیقات خود در باب تاریخ در کتاب خدا می‌گوید اگر فکر کنیم که در قرآن هیچ نطفه و مایه‌ای از یک نظریه تاریخی وجود ندارد مرتکب خطاهای بزرگی شدیم حق این است که ظاهراً روح و جوهر کتاب مقدمه ابن خلدون بیشتر مبتنی بر الهامی که از قرآن گرفته است حتی درباره خصلت و شخصیت سخن می‌گوید مأخوذ از قرآن است مانند صفات و خصایل قوم عرب، سوره توبه / آیه 99 و 98
نگاه قرآن به تاریخ تک بعدی نیست بلکه قرآن به تاریخ در ابعاد مختلف سیاسی (داستان موسی و فرعون) اجتماعی (عمل کرد قوم عاد و ثمود) اخلاقی (صالح پیامبر) نظامی (داود علیه السلام ) معرفی اُسوه (ابراهیم و پیامبر صلی الله علیه و آله ) در بعد عفت و پاکدامنی (یوسف علیه السلام )... می باشد.[4]
حجم مطالب تاریخی قرآن:
با یک نگاه گذرا به آیات و موضوعات قرآن میشود فهمید حدود سه پنجم قرآن درباره تاریخ است و حدوداً چهار هزار آیه از کل آیات، مربوط به تاریخ است توجه ویژه قرآن به تاریخ قرآن واضح علم تاریخ و جامعه‌شناسی است و قریب به 13 بار فرمان داد و دستور سیروا فی الأرض... نشانه اهمیت تاریخ ایت که در تعبیری میشود سیروا فی التاریخ گفت البته قرآن با روش خاص خودش وارد تاریخ شده اول گزارش داده و بعد نتیجه‌گیری کرده و بعد تحلیلی به عمل آورده است لذا نتیجه‌گیری در تاریخ بسیار مهم است برای همین تاریخ پیامبران، پادشاهان، اقوام و ملتها فلسفه تاریخ و انسان‌های مختلف و... را مد نظر گرفته است.[5] به عبارت دیگر از مجموع 6666 آیه قرآن 4 / 1 آن را به طرح مسائل تاریخی و سیاسی سنن و ضوابط حاکم بر جامعه و تاریخ پرداخته است[6] به دیگر سخن حجم مطالب تاریخی در قرآن را میشود از واژه‌های[7] مانند قصص یعنی پی گرفتن و دنبال کردن که 26 بار آمده است (قصه یکی از شیوه‌هایی نگاه قرآن به تاریخ است هنر قرآن استفاده از قصه که حجم زیادی از آیات را شامل میشود) لقد کان فی قصصهم عبرةٌ... سوره یوسف / 12
2 . حدیث یعنی حرف نو که 10 بار آمده 3 . نبأ 12 مورد به معنای خبر 4 . عبرت که نتیجه تاریخ است (عبرت و تعبیر به معنای عبور از صحنه‌ای به صحنه‌ای دیگر، عبرت عبور از دیدنی‌ها و شنیدنی‌ها به نادیدنی‌ها و ناشنیدنی‌ها است 5 . اساطیر که 9 بار به معنای یک سلسله روایات که به عنوان سنن حفظ و نقل شده است 6 . بیان ضرب المثل و تمثیل که این تنوع و دگرگونی‌های بیانی قرآن است.[8]
حجم مطالب تاریخی در قرآن از نگاه دیگر، دو گونه نظر به تاریخ در قرآن دیده میشود
1 . نظر به مجموع تاریخ (یعنی قرآن هرگز یک فلسفه علمی برای مجموع تاریخ ارائه نداده بلکه تنها به توصیف و پیشگویی پرداخته است) 2 . نظر به اجرای تاریخ (یعنی اظهارات قرآن کاملاً روشن و دلنشین است تعمیم‌های استقرایی با نتیجه‌گیری‌های مشخص و با برد محدود و معین در قرآن یافت میشود. لذا جمعی از آیات قرآن یادآور سرنوشت ملت‌های گذشته و تاریخ آنان و تجربه‌هایی که داشته‌اند در انذار افراد موجود و آیندگان بسیار مؤثر است. این خط و مشی قرآنی (استفاده از تاریخ) را مصلحان بزرگ و انسان‌های متعالی در تجربه‌های انسانی تاریخ دقت می‌کنند و در بهره‌گیری از آن می‌کوشند که امام علی علیه السلام خطاب به فرزندش امام حسن علیه السلام می‌فرمود: (من در سرگذشتگان چنان مطالعه کرده‌ام و به آنها آگاهم که گویا با آنان زیسته‌ام و به اندازه آنها عمر کرده‌ام)[9] به خاطر همین خدا به پیامبرش فرمان می‌دهد در راه اعتلای کلمه توحید و رستگاری و هدایت بندگان از تاریخ استفاده کند و روزهای مقدس خداوند (ایام الله) را به یادشان آورد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. عزت الله رادمنش، مکتب‌های تاریخی و تجددگرایی تاریخ، 1379، ص 174 146، بحث مکتب تاریخی قرآن.
2. امام علی علیه السلام در قرآن اخبار پیشینیان است و حکم آنچه میان شما می‌گذرد[10]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . هنری لوکاس، تاریخ تمدن، چ اول، 54، ج اول، ص 7.
[2] . ابن خلدون، عبدالرحمن، مقدمه ابن خلدون، العبر... ، ج اول، ص 9 . 4.
[3] . مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ، تهران، صدرا، چاپ سوم، 67، ص 352.
[4] . حجتی، تاریخ قرآن، چ دوم، 68، ص 137.
[5] . رادمنش، عزت الله، قرآن، جامعه‌شناسی اتوپیا، تهران، سپهر، 1361، ص 169 113.
[6] . مطهری، مرتضی، شناخت قرآن، تهران، صدرا، چاپ پنجم، 74، ص 50.
[7] . برداشت‌هایی درباره فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن، ص 52.
[8] . کرمی، علی، ظهور و سقوط تمدن‌ها از دیدگاه قرآن، قم، نشر مرتضی، 1370، ص 2 71.
[9] . نهج‌البلاغه، نامه 31.
[10] . تفسیر عیاشی، ج 1، ص 3.
- [سایر] 1. روش تفسیر تاریخی قرآن و یا تفسیر قرآن با گرایش تاریخی چیست؟ چه منابعی در این زمینه مطلب دارند؟ و روششناسی تفسیر تاریخی چگونه است؟ 2. مجلات تخصصی قرآنی به زبان عربی و یا لاتین کداماند؟
- [سایر] چه شواهد تاریخی بر مصونیت قرآن وجود دارد ؟
- [سایر] مختصرترین تفسیر قرآن کریم از نظر جلد و صفحه و بیان مطالب، چه تفسیری است ؟
- [سایر] روش قرآن و نهج البلاغه در نقل و تحلیل حوادث تاریخی چگونه است؟
- [سایر] تفکّر و تدبّر در قرآن، چه میزان اهمیت دارد؟
- [سایر] معیار در میزان تقوا از دیدگاه قران چیست؟
- [سایر] قرآن ، میزان کمک به دیگران را چه مقدار می داند ؟
- [سایر] شبهه: مطالب علمی ثابت می‌کند که قرآن از طرف خدا نازل شده است؛ امّا معجزهی قرآن را ثابت نمیکند.
- [سایر] چرا برخی مطالب در قرآن به طور واضح بیان نشده است؟
- [سایر] چطور می توان حقانیت و صحت تمام مطالب قرآن را ثابت کرد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بخواهند دو چیزی را که از یک جنس بوده و معمولاً با وزن معامله میشود و وزن آنها معلوم است، به یکدیگر صلح کنند، احتیاط آن است که وزن یکی بیشتر از دیگری نباشد، ولی اگر وزن آنها معلوم نباشد، اگر چه احتمال دهند که وزن یکی بیشتر از دیگری است، صلح صحیح است و اگر بعداً هم معلوم شود که وزن یکی بیشتر از دیگری بوده، اشکالی برای معامله پدید نمیآورد، همچنین دو چیزی را که از یک جنس بوده و معمولاً با پیمانه معامله میشود، اگر با معلوم بودن حجم آنها بخواهند صلح کنند، بنا بر احتیاط حجم یکی بیشتر از دیگری نباشد، ولی اگر حجم آنها معلوم نیست، صلح آنها صحیح است، هر چند واقعاً حجم یکی از آنها بیشتر از دیگری بوده و بعداً هم معلوم گردد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در معامله نسیه باید مدت کاملاً معین باشد و اگر تاریخی برای آن معین نکنند معامله باطل است.
- [آیت الله سبحانی] لازم است خطبه ها به زبانی باشد که مستمعان آن را بفهمند و اگر دو نوع مستمع داشته باشد برخی از مطالب را به دو زبان تکرار کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . از مهم‌ترین مطالب اسلامی، توجه به وضع تعلیم و تربیت فرزندان و مراقبت در حسن ترقی و تکامل علمی و تربیتی آنها است.
- [امام خمینی] لازم نیست در قرار بیمه میزان خسارت تعیین شود پس اگر قرار بگذارند که هر مقدار خسارت وارد شد، جبران کنند صحیح است.
- [آیت الله جوادی آملی] .آب کُر, مقداری است که با دو راه می‌توان حداقل اندازه آن را معلوم کرد: یکم: از لحاظ حجم که با مساحتِ ظرف آن مشخص میشود; به این صورت که اگر در ظرفی که هر یک از درازا و پهنا و گودی آن, سه وجب و نیم باشد ریخته شود، آن ظرف را پر کند دوم: از لحاظ وزن، 384 کیلوگرم باشد.
- [آیت الله اردبیلی] داخل شدن کافر در مسجد اشکال دارد و اگر خواستند جهت شنیدن مطالب اسلامی داخل مسجد شوند، باید محلّی را در کنار مسجد تهیّه نمود که عنوان (مسجد) نداشته باشد.
- [آیت الله خوئی] کسی که چیزی را اجاره داده، تا آن چیز را تحویل ندهد حق ندارد اجار آن را مطالبه کند، و نیز اگر برای انجام عملی اجیر شده باشد، پیش از انجام عمل حق مطالب اجرت ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] لازم نیست در قرارداد بیمه میزان خسارت تعیین شود؛ پس اگر قرار بگذارند که هر مقدار خسارت وارد شد جبران کنند، صحیح است، ولی در عقد بیمه باید تعهدات طرفین عرفا معلوم و معین باشد.
- [آیت الله مظاهری] دادن قرآن به کافر مانعی ندارد مگر آنکه بیاحترامی به قرآن یا اسلام باشد.