واقعه رد الشمس را توضیح دهید.

یکی از معجزه‌هایی که برای امام علی علیه السّلام اتفاق افتاده است جریان رد‌الشمس یعنی بازگشت خورشید پس از غروب می‌باشد. این جریان خارق‌العاده هم در دوران زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و هم در دوران خلافت امام علی علیه السّلام رخ داد. در این مورد سه مقدمه قابل توضیح است که ابتدا به آنها اشاره می‌شود:
الف: درباره این جریان علاوه بر آن‌که بیشتر دانشمندان شیعه آن را در کتاب‌های خویش آورده و تأیید کرده‌اند[1] بسیاری از کتب معتبر اهل سنت نیز آن را به سلسلة اسناد خویش روایت نموده و پذیرفته‌اند.[2] حتی برخی از دانشمندان اهل‌سنت درباره تأیید این جریان و پاسخ به اشکال‌هایی که به سند یا متن روایت شده کتابی مستقل تألیف کرده‌اند.[3]
ب: امام علی علیه السّلام حداقل دوبار این اعجاز را به عنوان یکی از فضیلت‌ها و افتخارات خویش به مخالفان گوش‌زد نموده و آنان نیز آن را تأیید نمودند؛ یکی در احتجاج با ابوبکر پس از جریان سقیفه[4] و دیگری در روز شورای شش نفره خطاب به اصحاب شورا.[5]
ج: این واقعه به عنوان یکی از موضوع‌های مسلم تاریخی در شعر بسیاری از شعرای قرن اول و دوم آمده است[6] از جمله سید حمیری.[7]
امّا شرح و توضیح این واقعه: همانگونه که اشاره شد این معجزه دوبار اتفاق افتاده است هر دوی آن‌ها را به طور خلاصه از کتاب ارشاد شیخ مفید نقل می‌کنیم:[8]
1. ردشمس در وهله اول به طوری که اسماء، ام سلمه، جابر انصاری، ابوسعید خدری و گروهی دیگر روایت کرده‌اند چنین است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در منزل خود بود و علی علیه السّلام هم حضور داشت هماندم جبرئیل آمده وحی الهی آورده سپس رسول خدا سر مبارک خود را روی پای علی علیه السّلام گذارد و سر برنداشت تا هنگامی که آفتاب غروب نمود علی علیه السّلام که نماز عصر را بجا نیاورده بود ناچار شد نمازش را نشسته و در حالت رکوع و سجود با اشاره به جای آورد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پس از آن‌که به خود آمد به علی علیه السّلام فرمود نماز عصرت قضا شد عرض کرد نمی‌توانستم نماز را به حالت عادی بخوانم به خاطر حالت وحی که بر شما عارض شده بود و بر من تکیه داده بودید. در این هنگام پیامبر و یا علی علیه السّلام از خدای متعال می‌خواهد که خورشید را برای علی علیه السّلام که برای احترام به پیامبر نمازش را به حالت عادی نخوانده برگرداند و چنین می‌شود. دربارة مکانی که این قضیه رخ داد اگرچه در روایت شیخ مفید منزل پیامبر گفته شده امّا برخی دیگر آن را (ضهیاء) یا (صهباء)[9] و برخی آن را در (کراع الغمیم)[10] و برخی دیگر آن را مسجد فضیخ در حوالی مدینه دانسته‌اند.[11]
2. مرتبه دوم که پس از پیامبر صلی الله علیه و آله برای ایشان اتفاق افتاد هنگامی که امام علیه السّلام و یاران او قصد عبور از رودخانه فرات در منطقه بابل را داشتند و سپاهیان مشغول عبور دادن مرکب‌ها و توشه‌ها از رودخانه بودند از نماز عصر غافل شدند امّا امام و برخی از یاران نماز را به جای آوردند. در این هنگام خورشید غروب نمود در حالی که عدّه زیادی نماز عصر را نخوانده بودند آنان در این باره با امام علیه السّلام به گفتگو پرداختند. وقتی امام یاران خویش را این‌گونه نگران دید از خدای متعال درخواست نمود تا خورشید را برگرداند که سپاهیان نماز عصر را به جای آورند و چنین شد...)[12]
معرفی منابع، جهت مطالعه بیشتر:
1 کشف الیقین فی فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام ، علامه حلّی.
2 دانشنامة امام علی، زیر نظر علی اکبررشاد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . از جمله: کلینی، الکافی، ج4، ص562 صدوق، الفقیه، ج1، ص203، ح608 طبرسی، الاحتجاج، ج1، ص266 ‌سید مرتضی، رسائل المرتضی، ص7883 سید رضی، خصائص الائمه، ص56 فتال نیشابوری روضة الواعظین، ص129.
[2] . ابن شهر آشوب، المناقب، ج2، ص143 امینی، الغدیر، ج3، ص128140 ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج6، ص8691 الطبرانی، المعجم الکبیر، ج24، ص145، ح382 ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج42، ص314 المناوی، فیض القدیر فی شرح جامع الصغیر، ج5، ص562.
[3] . ابن شهر آشوب، المناقب، ج2، ص143 امینی، الغدیر، ج3، ص127128 محمودی، کشف الرمس عن حدیث ردالشمس، ص21.
[4] . صدوق، الخصال، ص550.
[5] . طوسی، الامالی، ص548 طبرسی، الاحتجاج، ص207.
[6] . محمودی، کشف الرمس عن حدیث ردالشمس، ص231.
[7] . شیخ مفید، الارشاد، ج1، ص347.
[8] . همان، ص345347.
[9] . مجلسی، بحارالانوار، ج41، ص167.
[10] . همان، ص174.
[11] . کلینی، الکافی، ج4، ص561.
[12] . شیخ مفید، الارشاد، ج1، ص346.