ویژگیهای روش تبلیغ پیامبران از دیدگاه قرآن چیست؟

یکی از چیزهائی که قرآن مجید راجع به سبک روش تبلیغ روی آن تکیه کرده است کلمه (البلاغ المبین) است یعنی ابلاغ و تبلیغ واضح، روشن، آشکارا. مقصود از این واژه روشن و آشکارا چیست؟ مقصود مطلوب بودن، سادگی و بی‌پیرایگی پیام است به طوری که طرف در کمال سهولت و سادگی آن را فهمیده و درک کند. مغلق و معقّد و پیچیده و در لفافه سخن گفتن و اصطلاحات زیاد به کار بردن و جملاتی از این قبیل (که تو سالهای زیاد باید درس بخوانی تا این حرف را بفهمی) در تبلیغ پیامبران نبود آنچنان ساده و واضح بیان می‌کردند که همان‌طور که بزرگترین علما می‌فهمیدند و استفاده می‌کردند بی‌سوادترین افراد هم لا اقل در حد خودش استفاده می‌کرد. مسأله دوم که قرآن روی آن تکیه دارد چیزی است که از آن به (نصح) تعبیر می‌نماید، ما معمولًا نصح را به خیرخواهی ترجمه می‌کنیم البته این معنا درست است ولی ظاهراً خیرخواهی عین معنی نصح نیست لازمه معنی نصح است. نصح در مقابل غش است. ناصح واقعی آن کسی است که خلوص کامل داشته باشد. مسأله دیگر متکلف نبودن است. به افرادی که در سخن خودشان به جای اینکه فصیح و بلیغ باشند الفاظ قلمبه و سلمبه به کار می‌برند می‌گویند متکلف. در حدیث است که اگر کسی در حضور پیغمبر در صحبتهای خود کلمه پردازی‌های قلمبه و سلمبه می‌کرد پیغمبر می‌فرمودند: (انا و اتقیاءُ امَّتی بُرَاءُ مِنَ التَکلیفُ من و پرهیزکاران امتم از این‌گونه حرف زدن و به خود بندی در سخن، بری و منزه هستیم). مسأله دیگر در سبک و روش تبلیغی پیامبران، تواضع و فروتنی است. کسی که می‌خواهد پیام خدا را به مردم برساند باید در مقابل مردم در نهایت درجه فروتنی باشد یعنی پرمدعائی نکند، اظهار انانیت و منیت نکند مردم را تحقیر نکند باید در نهایت خضوع و فروتنی باشد. مسألة دیگر مسألة رفق و لینت و نرمش یعنی پرهیز از خشونت است. کسی که می‌خواهد پیامی را آن هم پیام خدا را به مردم برساند تا در آنها ایمان و علاقه ایجاد بشود باید لیِّن القول باشد نرمش سخن داشته باشد. وقتی که خداوند موسی و هارون را برای دعوت فردی مثل فرعون می‌فرستد جزء دستورها در سبک و متد دعوت فرعون می‌فرماید: (فقولا له قولًا لیِّناً لعلَّه یتذکَّر اونحشی(1) با این مرد متکبر با نرمی سخن بگوئید وقتی که شما با چنین مرد متکبّری روبرو می‌شوید کوشش کنید که به سخن خودتان نرمش بدهید، نرم با او حرف بزنید، باشد که متذکّر بشود و از خدای خودش بترسد). همچنین قرآن کریم دربارة پیامبر می‌فرماید: (فبما رحمةٍ من الله لنت لهم و لو کنت فظّاً غلیظ القلب لانفضُّوا من حولک فاعف عنهم و استغفر لهم و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکَّل علی الله انَّ الله یحبُّ المتوکِّلین(2) به موجب رحمت و عنایت الهی، تو با مردم نرم هستی، نرمش داری اخلاق و گفتار تو نرم است از خشونت اخلاقی و خشونت در گفتار پرهیزداری). قرآن خطاب به پیغمبر می‌گوید اگر تو یک آدم درشتخو و سنگین دلی بودی، با همه قرآنی که در دست داری، با همه معجزاتی که داری و با همه مزایای دیگری که داری مردم از دور تو پراکنده می‌شدند.
پی‌نوشت‌
(1) سورة طه/ 44
(2) آل عمران/ 159
مجموعه آثار شهید مطهری ج 17 حماسه حسینی صفحه 350 355