اختلافات کلیسای ارتدکس با کاتولیک چیست؟

اختلاف کلیسای ارتدکس شرق و کاتولیک رومی از تقسیم بندی جغرافیایی و موضوع نسبتاً جزئی هم رتبه بودن اسقف اورشلیم و اسقف روم آغاز شد، اما کم کم به برخی مسائل اعتقادی و آموزه های مذهبی کشیده شد. می توان اختلافات عمده ی میان این دو فرقه را به شرح ذیل بر شمرد:
1. (روح القدس) برای عمل کردن در مؤمنان از (پدر) صادر می شود. این متن اظهار نامه ی ایمان است که مورد توافق کلیسای شرق و غرب بوده است؛ اما کاتولیک ها روح القدس را صادر از (پدر و پسر) می دانند و معتقدند برای صدور روح القدس خدای پدر و عیسای پسر با هم عمل می کنند.[1]
2. ارتدکس ها برخلاف کاتولیک ها به (عصمت پاپ) و مقامات کلیسایی اعتقاد ندارند، بلکه معتقدند (کلیسای جامع) یعنی مجموعه ی مؤمنان مسیحی، جامعه ای مصون از خطاست. البته مصونیت جامعه ی کلیسایی را کاتولیک ها هم به رسمیت می شناسند، اما معتقدند که این عصمت از طریق (معصومیت پاپ) اعمال می شود.[2]
3. در کلیسای شرق، روحانیانی که مقامی کم تر از اسقف دارند، مجاز به ازدواج هستند، ولی در کلیسای غرب کشیشان و روحانیون از میان افراد مجرّد انتخاب می شوند و مجاز به ازدواج نیستند.
هم چنین کشیشان در غرب باید صورت خود را بتراشند اما در شرق باید ریش نگاه دارند.[3]
4. کلیسای کاتولیک برای مسئله ی (عصمت مریم) و (بکارت مریم تا پایان عمر) اهمیت ویژه ای قایل اند، در حالی که ارتدکس ها چنین اعتقادی ندارند.[4]
کلیسای غرب حضرت مریم(علیها السلام) را هم چون حضرت عیسی(علیه السلام)، مبرا از گناه اولیه می دانند، در حالی که ارتدکس ها آن را ویژگی منحصر به حضرت عیسی(علیه السلام) می دانند.[5]
5. منابع و مآخذ اصول اعتقادی ارتدکس، کتاب و سنت است، در حالی که اصول عقاید کاتولیک، تعالیم رسمی کلیسا را نیز شامل می شود.
سنت عبارت است از مجموع شعارها و اصول عقایدی که از حواریون به دست آمده و آنها نیز آن را به طور شفاهی از خدا یا روح القدس دریافت کرده اند. و منظور از تعالیم کلیسا، مصوّبات کلیسا و اعتقادنامه ها و شوراها و اظهارات پاپ در مسند و مقام پاپی خود است.[6]
6. در هیچ کلیسایی عقیده به مؤثر بودن (رستاخیز حضرت عیسی) در امر (نجات) به اندازه ی کلیسای ارتدکس نیست.[7]
در عوض کلیسای ارتدکس هیچ گونه تعلیمات تفصیلی درباره ی (فیض خدا) ندارد و لذا متکلمان مسیحی شرق تا حدی به (پلاجیانیسم) متمایل شده اند و اراده ی انسان را هم، علاوه بر فیض خداوند، در نجات، سهیم می دانند.[8]
7. (عشای ربانی) مهم ترین عبادت در مذهب ارتدکس به شمار می آید و این مسئله ی به ظاهر جزئی باعث جنجال آفرینی بسیاری شده است. در بخش شرقی برای برگزاری آیین عشای ربانی از نان (ورآمده) و در بخش غربی از نان (ورنیامده و فطیر) استفاده می کردند. در سال 1054 م، (میکائیل سرو لاریوس)، کلیسای غرب را به دلیل استفاده از نان فطیر در مراسم عشای ربانی محکوم کرد. متقابلاً هیئت رومی اعلامیه ای مبنی بر تکفیر وی و پیروانش بر مذبح عالی کلیسای جامع (سنت سونی) نصب کرد. در عوض میکائیل سرولاریوس که نمی خواست عقب مانده باشد، مجمعی ترتیب داد و پاپ روم و پیروانش را لعنت و تکفیر کرد. از آن تاریخ به بعد کلیسای کاتولیک رومی و کلیسای ارتدکس یونانی هر یک جداگانه راه خود را رفتند. این تکفیر متقابل در دسامبر 1965 م به فرمان پاپ پل ششم و پاتریارک آتناگوراس ملغی شد.[9]
علاوه بر این ها اختلافات دیگری هم در عقاید، مراسم، اعیاد و آداب و رسوم بین کلیسای شرق و غرب دیده می شود.[10]
پی نوشتها:
[1]. توماس میشل، کلام مسیحی، ص 106؛ و آرل کرنز، سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ، ص 168.
[2]. جهان مسیحیت، ص 35.
[3]. سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ، ص 168.
[4]. جهان مسیحیت، ص 34.
[5]. همان، ص 63؛ تونی لین، تاریخ تفکر مسیحی، ص 476.
[6]. ر.ک: جهان مسیحیت، ص 57 59؛ و مسیحیت شناسی مقایسه ای، ص 246 247.
[7]. ر.ک: جهان مسیحیت، ص 34.
[8]. همان.
[9]. آرل کرنز، سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ، ص 168؛ و محمد رضا زیبایی نژاد، مسیحیت شناسی مقایسه ای، ص 248 249.
[10]. ر.ک: رابرت ویر، جهان مذهبی، ج 2، ص 759؛ و جان الدر، تاریخ اصلاحات کلیسا، ص 36.
منبع: مسیحیت، سید محمد ادیب آل علی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم