دیدگاه اسلام در مورد تعصبات قوی و نژادی چیست؟
اسلام نه تنها به این احساسات تعصب آمیز توجهی نکرد، بلکه با شدت با آنان مبارزه کرد. قرآن کریم در کمال صراحت فرمود: (یا ایَّها النّاس انّا خلقناکم من ذکرٍ و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا انَّ اکرمکم عندالله اتقیکم(1) ای مردم، ما همة شما را از یک مرد و یک زن آفریدیم و شما را گروهها و قبیله‌ها قرار دادیم تا به این وسیله یکدیگر را بشناسید، گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست). این آیه و بیانات و تأکید رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و طرز رفتار آن حضرت با غیر اعراب و نیز قبایل مختلف عرب، راه اسلام را کاملًا مشخص کرد. به اعتراف همة مورخین، حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مواقع زیاد این جمله را تذکر می‌داد: (ایَّهَا النّاسُ کُلُّکُمْ لِادَمَ وَ ادَمُ مِنْ تُرابٍ، لا فَضْلَ لِعَرَبِیٍّ عَلی عَجَمِیٍّ الّا بِالتَّقْوی(2) همة شما فرزندان آدم هستید و آدم از خاک آفریده شده است، عرب نمی‌تواند بر غیر عرب دعوی برتری کند مگر به پرهیزکاری). پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایتی افتخار به اقوام گذشته را یک چیز گندناک می‌خواند و مردمی را که بدین گونه کارها خود را مشغول می‌کنند به (جعل) [سوسک‌] تشبیه می‌کند. اصل روایت چنین است: (لِیَدَعْنَ رِجالٌ فَخْرَهُمْ بِأَقْوامٍ، انَّما هُمْ فَحْمٌ من فحم جَهَنَّمَ اوْ لَیَکونَنَّ اهْوَنَ عَلَی اللهِ مِنَ الْجِعْلانِ الَّتی تَدْفَعُ بِانّفِهَا النَّتَنَ(3) آنان که به قومیت خود تفاخر می‌کنند، این کار را رها کنند و بدانند که آن مایه‌های افتخار جز زغال جهنم نیستند و اگر آنان دست از این کار نکشند، نزد خدا از جعلهایی که کثافت را با بینی خود حمل می‌کنند پست‌تر خواهند بود). پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سلمان ایرانی و بلال حبشی را همان‌گونه با آغوش باز می‌پذیرفت که فی‌المثل ابوذر غفاری و مقداد بن اسود کندی و عمار یاسر را، و چون سلمان فارسی توانسته بود گوی سبقت را از دیگران برباید به شرف (سَلْمانَ مِنّا اهْلَ الْبَیْتِ)(4) نائل شد. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) همواره مراقبت می‌کرد که در میان مسلمین پای تعصبات قومی به میان نیاید. در جنگ احد یک جوانی ایرانی در میان مسلمین بود. این جوان مسلمان ایرانی پس از آنکه ضربتی به یکی از افراد دشمن وارد آورد، از روی غرور گفت: (خُذْها وَ انَا الْغُلامَ الْفارِسِیّ یعنی این ضربت را از من تحویل بگیر که منم یک جوان ایرانی). پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) احساس کرد که هم‌اکنون این سخن تعصبات دیگران را برخواهد انگیخت فوراً به آن جوان فرمود که چرا نگفتی منم یک جوان انصاری(5) یعنی چرا به چیزی که به آیین و مسلکت مربوط است افتخار نکردی و پای تفاخر قومی و نژادی را به میان کشیدی؟ پی‌نوشت‌ (1) حجرات/ 13 (2) تحف العقول/ 34 (3)) سنن ابی‌داود، 2/ 624) (4)) سفینه البحار، مادة) سلم (( (5)) سنن ابی داود، 2/ 625) تعصبات نژادی از نظر اسلام، شهیدعلامه مرتضی مطهری(رحمت الله علیه)
عنوان سوال:

دیدگاه اسلام در مورد تعصبات قوی و نژادی چیست؟


پاسخ:

اسلام نه تنها به این احساسات تعصب آمیز توجهی نکرد، بلکه با شدت با آنان مبارزه کرد. قرآن کریم در کمال صراحت فرمود: (یا ایَّها النّاس انّا خلقناکم من ذکرٍ و انثی و جعلناکم شعوباً و قبائل لتعارفوا انَّ اکرمکم عندالله اتقیکم(1) ای مردم، ما همة شما را از یک مرد و یک زن آفریدیم و شما را گروهها و قبیله‌ها قرار دادیم تا به این وسیله یکدیگر را بشناسید، گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست). این آیه و بیانات و تأکید رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و طرز رفتار آن حضرت با غیر اعراب و نیز قبایل مختلف عرب، راه اسلام را کاملًا مشخص کرد.
به اعتراف همة مورخین، حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مواقع زیاد این جمله را تذکر می‌داد: (ایَّهَا النّاسُ کُلُّکُمْ لِادَمَ وَ ادَمُ مِنْ تُرابٍ، لا فَضْلَ لِعَرَبِیٍّ عَلی عَجَمِیٍّ الّا بِالتَّقْوی(2) همة شما فرزندان آدم هستید و آدم از خاک آفریده شده است، عرب نمی‌تواند بر غیر عرب دعوی برتری کند مگر به پرهیزکاری).
پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در روایتی افتخار به اقوام گذشته را یک چیز گندناک می‌خواند و مردمی را که بدین گونه کارها خود را مشغول می‌کنند به (جعل) [سوسک‌] تشبیه می‌کند. اصل روایت چنین است: (لِیَدَعْنَ رِجالٌ فَخْرَهُمْ بِأَقْوامٍ، انَّما هُمْ فَحْمٌ من فحم جَهَنَّمَ اوْ لَیَکونَنَّ اهْوَنَ عَلَی اللهِ مِنَ الْجِعْلانِ الَّتی تَدْفَعُ بِانّفِهَا النَّتَنَ(3) آنان که به قومیت خود تفاخر می‌کنند، این کار را رها کنند و بدانند که آن مایه‌های افتخار جز زغال جهنم نیستند و اگر آنان دست از این کار نکشند، نزد خدا از جعلهایی که کثافت را با بینی خود حمل می‌کنند پست‌تر خواهند بود).
پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) سلمان ایرانی و بلال حبشی را همان‌گونه با آغوش باز می‌پذیرفت که فی‌المثل ابوذر غفاری و مقداد بن اسود کندی و عمار یاسر را، و چون سلمان فارسی توانسته بود گوی سبقت را از دیگران برباید به شرف (سَلْمانَ مِنّا اهْلَ الْبَیْتِ)(4) نائل شد.
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) همواره مراقبت می‌کرد که در میان مسلمین پای تعصبات قومی به میان نیاید. در جنگ احد یک جوانی ایرانی در میان مسلمین بود. این جوان مسلمان ایرانی پس از آنکه ضربتی به یکی از افراد دشمن وارد آورد، از روی غرور گفت: (خُذْها وَ انَا الْغُلامَ الْفارِسِیّ یعنی این ضربت را از من تحویل بگیر که منم یک جوان ایرانی). پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) احساس کرد که هم‌اکنون این سخن تعصبات دیگران را برخواهد انگیخت فوراً به آن جوان فرمود که چرا نگفتی منم یک جوان انصاری(5) یعنی چرا به چیزی که به آیین و مسلکت مربوط است افتخار نکردی و پای تفاخر قومی و نژادی را به میان کشیدی؟
پی‌نوشت‌
(1) حجرات/ 13
(2) تحف العقول/ 34
(3)) سنن ابی‌داود، 2/ 624)
(4)) سفینه البحار، مادة) سلم ((
(5)) سنن ابی داود، 2/ 625)
تعصبات نژادی از نظر اسلام، شهیدعلامه مرتضی مطهری(رحمت الله علیه)





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین