ویژگی‌های یک دوست خوب و واقعی چیست؟

چه انسان را فطرتاً موجودی اجتماعی بدانیم و چه نه داشتن روابط اجتماعی - به ویژه شکل دوستی آن - یک ضرورت بی تردید و انکارناپذیر است و عقل و اندیشه هر انسانی وی را به داشتن چنین ارتباطی رهنمون می‌گردد و در کنار رسول باطن، رسول ظاهر و توصیه‌های دینی نیز ما را به این عمل ترغیب می‌کند. آنگونه که علی بن ابیطالب(ع) می‌فرمایند: (فقد الاحبه غربه؛ انسان بی دوست غریب است)، (نهج البلاغه فیض الاسلام، حکمت 26) و یا در روایت دیگری امام معصوم(ع) می‌فرمایند: (التودد نصف العقل)، (بحارالانوار، ج 74، ص 168) به هر حال افراد مردم گریز ناقص العقل تلقی شده‌اند چه تودّد (دوستی) معادل نصف عقل و اندیشه قرار داده شده است. بنابراین باید در جلب دوستی کوشید چه اسلام در بین مکاتب بیشترین توجه و اهتمام را به دوستی داده و دارد.
درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد

نهال دشمنی بر کن که رنج بی شمار آرد

امّا با چه کسی باید دوستی نمود و آداب دوستی نمودن چیست؟

دوست مورد نظر باید از ویژگیهای اخلاقی و رفتاری و فکری خاصی برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزیدن و دوستی نمودن گردد. و این شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله یک مکاتبه است و لذا به ویژگیهای یک دوست خوب اشاره می‌کنیم تا با رعایت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشید:

الف . از شرایط یک دوست ایده ال وفاداری است. دوست باید به اصول اخلاقی و تعهدات دوستی و عهد و پیمانی که منعقد می‌سازد پایبند و وفادار باشد.

ب. مؤدب بودن به آداب اجتماعی و متخلّق بودن به اخلاق نیک و پسندیده شرط دیگر دوست ایده آل است. چه آدمی متأثر از همنشین و دوست خود است و شخصی بیگانه با آداب اجتماعی نه تنها به شما آسیب می‌رساند و به واسطه رعایت نکردن آداب اجتماعی و اخلاق نیک حیثیت شما را تهدید و به آن آسیب می‌رساند بلکه به صورت غیر مستقیم بی ادبی را به شما نیز می‌آموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسندیده و نیک را به شما یاد می‌دهد و سد راه تخلّق به اخلاق حسنه می‌گردد.

ج . آگاهی و بینش عالی داشتن از دیگر ویژگی‌های یک دوست خوب است. آگاهی و بینش چراغ راه و جهت دهنده حرکت است و چه زیباست که دو همراه در مسیر زندگی از پرتو فیض وجود یکدیگر بهرمند شده و پا بپای یکدیگر گام بردارند و در این مسیر خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بیمه سازند و اوّلین گام در این فعالیّت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها می‌باشد و شخص جاهل و نادان از این کار عاجز و تسلیم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخیص راه از چاه ناتوان است. پر واضح است که چنین فردی نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف می‌کشاند بلکه همراهان خود را مبتلا می‌سازد و لذا برای مصونیت یافتن از انحرافها و پی بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع یک ضرورت بی تردید است.

د . دیانت و پایبندی به احکام دین و فرامین الهی اگر اهل دین بودن یک امتیاز است و پایبندی به احکام شریعت یک ضرورت می‌باشد باید تمام عوامل مؤثر در این خصیصه را تأمین نمود و دوست خوب بواسطه تأثیری که بر رفتار شما دارد باید شما را به سمت این ویژگی ایده‌ال دعوت نماید. اگر دوست شما باعث محرومیّت شما از خوبی‌ها گردد و به نوعی موجب متضرر شدن شما شود - آنهم ضرری که جبران‌ناپذیر یا جبران آن سخت است - این دوستی دوستی پسندیده و معقولی نیست.

ه . دور اندیشی از دیگر ویژگیهای دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگی و هر گونه حادثه منفی و ناخوشایندی شما را آگاه و مطلع سازد. و الاّ در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا می‌شوید.

و. خدا پروائی و پرهیزکار بودن در همه امور خدا و دستور و رضایت خدا را مدّ نظر داشته باشد.

ز. آینه یکدیگر بودن و خیر خواهی نمودن و عیب یکدیگر را دوستانه - نه خصمانه - متذکّر شدن شرط دیگری است که موجب پیشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ایراد گرفتن دیگران و برخوردهای تلخ و تهدیدآمیز و... را سدّ خواهد کرد.

و بالآخره یکی دیگر از شرائط دوست خوب همترازی اجتماعی دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است.

شرائط دوست ایده ال بیشتر از این است که برشمردیم و همان گونه که گذشت بیان تفصیلی سخن فراتر از حوصله است به اختصار باید عرض کنیم که دوست آن است که:

- سخن گفتنش موجب افزونی علم و دانش شما گردد.

- رفتارش شما را به فکر آخرت بیاندازد.

- دیدارش شما را به یاد خداوند اندازد.

امّا از دوستی با چه اشخاصی باید اجتناب نمود:

از دوستی با افرادی که ویژگیهای زیر را دارند باید پرهیز نمود:

1- افراد سخن چین و نمّام.

2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه

3- افراد دروغگو

4- افرادی که به احکام و مقررات دینی پایبند نیستند

5- کسانی که تندخو و بد اخلاق می‌باشند

6- افراد ترسو

7- افراد بخیل و خسیس

8- افرادی که متهم شناخته شده و حیثیت اجتماعی مطلوب ندارند

9- افرادی که از ستمگری و عدم رعایت حقوق دیگران ابای ندارند

10- نادان، کم ظرفیت و پر توقع و...

در پایان به چند راهکار در کیفیت دوستی اشاره می‌کنیم:

دو دوست صمیمی باید از عمق جان نسبت به یکدیگر همدرد و خیرخواه باشند و یک لحظه یک رنگی و صفا را فراموش نکنند و در تمام حالات از حقوق دوستی و رفاقت دفاع کنند و بر لغزشها و خطاهای پیش آمده و غیر مترقبه صبر کرد. و بردباری نشان دهند و بر ناملایمات خنده کنند و از یکدیگر توقع و انتظار نداشته باشند و دوستی را زمینه رسیدن به امیال و خواهشهای شخصی خود قرار ندهند و از مجادله با یکدیگر پرهیز کنند و در برابر یکدیگر متواضع و فروتن باشند به حرف همدیگر گوش دهند و از سرزنش و مذمت یکدیگر پرهیز نمایند و بلکه خیرخواه و ناصح همدیگر باشند در حق یکدیگر دعا کنند و سرّ هم را بپوشانند با دادن هدیه - در حد توان - و کلمات محبت‌آمیز اظهار دوستی کنند و در شاد نمودن یکدیگر بکوشند - البته به شکلی که مرتکب گناه نشوند.

همان گونه که عرض نمودیم شرح بیشتر خواهش شما را با مطالعه کتب زیر برآورده می‌سازیم که امیدواریم مفید واقع شود.

1- دوستی در قرآن و حدیث، نوشته آقای ری شهری

2- دوستی و دوستان، نوشته آقای سید هادی مدرس، ترجمه حمیدرضا شیخی و حمیدرضا آژیر، از انتشارات آستان قدس رضوی، 1376

3- آئین دوستی (دوست یابی) نوشته دیل کارنگی، انتشارات پیمان 1378

4- آئین دوستی در اسلام، نوشته آقای بابازاده
چ
توجه: بیان این نکته ضروری است که آنچه به عنوان ویژگیهای دوست خوب بیان شد مطلق و صد در صد نیست چه اینکه انسانها کم و بیش دارای نواقصی نیز هستند کما اینکه خود ما وقتی به کارنامه زندگی خود نگاهی می‌افکنیم آنرا بی نقص و عیب نمی‌بینیم لذا همه ویژگیهایی که گفته شد به این معناست که به طور نسبی دوست خوب باید این خصوصیات را داشته باشد و جهت کلّی زندگی او نیز به سمت و سوی این ویژگیها و جنبه‌های مثبت باشد.
www.morsalat.com