اصول و راههای تربیت فرزند از نگاه امامان (علیهم السلام) و بزرگان دین چیست؟

بر اساس آیات و روایات اسلامی، سرپرست خانواده، اعم از پدرو مادر نسبت به تربیت دینی فرزندان خود مسؤولیت سنگینی دارند. خدای متعال خطاب به مؤمنان از پیامدهای اخروی این مساله خبر داده وبه آنان هشدار می دهد: (ای کسانی که ایمان آورده اید، خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان ها و سنگ ها است، نگهدارید.) (1)
نگه داری خویشتن از طریق ترک معاصی و تسلیم نشدن در برابر شهوات سرکش میسور است. نگه داری خانواده نیز به وسیله تعلیم و تربیت درست و فراهم ساختن محیط پاک و به دور از هرگونه آلودگی فکری و عملی حاصل می شود؛(2) به گونه ای که آن ها را به آنچه خدا دستور داده امر و از آنچه نهی کرده باز دارید.
انجام این مهم با استفاده از شیوه های جدید تربیتی و توجه دقیق والدین به تربیت دینی فرزندان در محیط خانه و سرمایه گذاری لازم در این زمینه، آثار مهم تربیتی از لحاظ فردی و اجتماعی بر کودک و اطرافیان او به
جای خواهد گذاشت .مثلا کودکی که با خدا آشناست تکیه گاه محکمی خواهد داشت وباهمین تکیه گاه،در برابر مشکلات استقامت می کند. برکت تربیت دینی کودک به والدین نیز می رسد .به گونه ای که کودک تربیت شده دینی ،با والدین خود خوب رفتار کرده؛وبا سخنان زیبا و پرمحتوایی که برزبان جاری می سازد سبب افتخار والدین خود می باشد. یکسری از مطالب که به شما در این امر یاری می رساند عبارتند از:
الف- سن مناسب برای تربیت دینی
بهترین زمان برای این امر ،دوران نو نهالی است ؛که در آن فطرت خدا جویی فرد دست نخورده است.
1-نخستین آموزش ها پس از تولد (البته به صورت غیر مستقیم )با گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ نوزاد،با القای آموزه های توحید ،نبوت ،امامت و...شروع می شود.
2-آموزش مستقیم ارزش های دینی از دو سالگی آغاز می شود ؛زیرا حس مذهبی در کودک از این سن آغاز می شود.د رابتدا و به مرور صلوات برمحمد وآل محمد ،لا اله الا الله ،حب نبی صلی ا...علیه و اله ،حب اهل بیت علیهم السلام ،تلاوت قرآن و خوبی و بدی ،وضو ،نماز،محرم و نامحرم و... را به کودک بیاموزید.
ب-نقش زمان و مکان در تربیت دینی
بهتر ین زمان القای آموزه های دینی،زمان شادابی کو دک است . توجه داشته باشید که القای ارزش ها در هنگام خواب آلودگی ،و اضطراب کودک ،نه تنها تثبیتی به دنبال نخواهد داشت بلکه ممکن است مقاومت روانی کودک را نیز در پی داشته باشد .
1-از زمان شادابی کودک (زمانی که به او هدیه ای می دهید ؛به مسافرت ،پارک ،دریا،جنگل،کوه ،سینماو...)برای آموزش وی استفاده نمایید؛زیرا موقعیت های زمانی و مکانی خوب ،باعث می شود که کو دک بدون کمترین مقاومت روانی ،پذیرای ارزش های دینی باشد.
2-سعی کنید آموزش ارزش ها با مو قعیت های گوناگون تناسب داشته باشد؛برای مثال از زمان هدیه دادن برای آموزش شکر و از زمان حضور در جنگل و دریا برای آموزش قدرت و عظمت خداوند استفاده نمایید.
ج-راه کارهای تثبیت آموزه های دینی در کودکان
1- تداوم والدین در عمل به آموزه های دینی
2- تهیه امکانات :امکانات جذابی چون سجاده زیبا ،تسبیح ،چادر ، مقنعه ،قبله نما و...عامل تشویقی موثری در تثبیت آموزه های دینی در کو دکان است .
3- تمرین :امروزه تمرین در صنعت ،هنر ،ورزش و...نقش بسزایی ایفا می کند که عبادت و ارزش های دینی از این مقوله مستثنا نیست .
بیدار کردن کودک در سحر ماه مبارک رمضان ،اعطای صدقه از طریق وبا دست کو دکان و ...نمونه هایی از این تمرینات هستند.
4-حضور در محافل مذهبی:شرکت در محافل مذهبی ایام رمضان ،محرم و صفر،دعای کمیل ،دعای ندبه و...سبب تثبیت آموزه های دینی می شود.
5-ارتباط با افراد و خانواده های متدین و مذهبی
6-الگو دهی مناسب که خود بهترین آموزش است .
7-تشویق و تحسین ، به شرط آنکه حالت مزد و پاداش به خود نگیرد. برای این کار بهتر است تشویق ها یشما اعم از مادی و معنوی (بوسیدن ،نوازش،توجه ،نگاه محبت آمیز و ...)باشد .سعی کنید تشویق های مادی شما به صورت نامنظم باشد تا سبب تاجرانه شدن عبادت آنان نشود.
8-آموزش ارزش های دینی را با خاطره خوش برای کو دکان همراه سازید و از دادو فریاد و... در این زمیته بپرهیزید.
9- به دلیل عدم مقاومت روانی زیاد کو دکان القای ارزش های دینی ،تا حدود 6 سالگی به طور مستقیم ،ممکن است ؛اما بهتر است که از این سن به بعد از روش های غیر مستقیم مثل(داستان ،شعر ،شرح حال بزرگان ،فیلم ،کارتون و نمایشنامه ) استفاده کنید .
در پایان لازم است که بدانید ارتباط کلامی ووضعیت ظاهری مناسب ،خوش خلقی و حوصله شما در تربیت و آموزش ارزش های دینی بسیار ضرورت دارد.

در مورد تربیت فرزند به منابع زیر مراجعه نمایید:
1- تربیت کودک، ابراهیم امینی
2- راه تربیت، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
3- آشنایی با تعلیم و تربیت اسلامی، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
4- روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
5- تربیت طبیعی در مقابل تربیت عاریه ای، عبدالعظیم کریمی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
6- والدین و مربیان مسؤول، رضا فرهادیان، انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم
7- خانواده و دشواری های رفتاری کودکان، دکتر علی قائمی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
8- مجموعه کتاب های خانواده، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
9- پرورش مذهبی کودکان، دکتر علی قائمی
10- آزادی کودک و حدود آن، دکتر علی قائمی
11- اصول و روشهای تربیت در اسلام ، احمدی ،سید احمد ، تهران : انتشارات انجمن اولیاء و مربیان ، 1373
12- اسلام و تعلیم و تربیت ،حجتی ، سید محمد باقر ، تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،1368
13- گفتارهائی پیرامون اثرات پنهان تربیت آسیب زا ،کریمی ، عبدالعظیم ، تهران : انتشارات انجمن اولیاء و مربیان ، 1373
14- با تربیت مکتبی آشنا شویم ، مظلومی، رجبعلی ، تهران : انتشارات امیر کبیر، 1366
15-جایگاه پرورش حسِ دینی در تربیت کودکان نویسنده : محمد قمی فر
پی نوشتها:
1-تحریم: 6
2-ناصر مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج 24، ص 286; آیه ((یَا اَیُّها الّذینَ آمنَوا قُوا اَنفُسکم و اَهلیکم ناراً وَقُودها النّاسُ و الحِجارة))
porseman.org