با توجّه به زشتی گناه و این که فکر آن هم آزار دهنده است، چه چیز سبب تکرار گناه می شود؟ آیا اسلام برای پیش گیری از تکرار گناه، راه حلّی دارد؟

تکرار گناه در پیروی آدمی از فرمان شیطان و گرفتار شدن عقل در بند هوا و هوس ریشه دارد. قرآن کریم هماره می کوشد انسان را از خطرهای فراروی و زیان های گناه آگاه سازد و فطرت پاک و الهی او را از افتادن در دام گناه باز دارد. به همین دلیل می فرماید:
کلوا مما رزقکم الله و لاتتبعوا خطوات الشیطان انه لکم عدوٌ مبین.[1]
از آن چه خداوند به شما، روزی داده است، بخورید و از گام های شیطان پیروی نکنید; زیرا او دشمن آشکار شما است.
از این آیه بر می آید که انسان باید هوشیار باشد و بداند اکنون که بر خوان کرم پروردگار جهانیان نشسته است و از نعمت های او بهره می برد، نباید از دشمن خداوند پیروی کند و خدا را رها سازد.
اگر انسان از شیطان پیروی کند و هوا و هوس را بر فرمان شرع انور که عقل و نقل حکایت گر آن است، برتری دهد، در دام هوای نفس اسیر می شود. آن گاه با علم و عمد، معصیت می کند و دیگر نمی تواند از آن دست بشوید; چون اسیر از خود اراده ای ندارد و نمی تواند اراده ی خود را عملی کند. پس خردمندانه ترین کار این است که انسان از همان آغاز، عقلش را با ارتکاب گناه و پیروی از شیطان به دام تباهی نیافکند. حضرت علی(علیه السلام)می فرماید:
کم من عقل اسیر تحت هواء امیر.[2]
چه بسا عقل هایی که اسیر هواهای امیرند.
به یقین، هر کس از مقام پروردگارش ترسان باشد و نفس را از هوا و هوس باز دارد، در بهشت جای دارد.[3] پس چیرگی هوا و هوس، به اسارت عقل و غفلت انسان از یاد خدا، به تکرار گناه انجامد.
- راه کار پیش گیری از تکرار گناه
روایت است فردی خدمت حضرت امام حسین(علیه السلام) شرفیاب شد و گفت: من مردی گناه کار هستم و نمی توانم گناه را ترک کنم. مرا پند دهید. حضرت فرمود:
افعل خمسه اشیاء و اذنب ما شئت. فاول ذلک: لاتأکل من رزق الله و اذنب ما شئت. والثانی: اخرج من ولایه الله و اذنب ما شئت. والثالث اطلب موضعاً لا یراک الله و اذنب ما شئت. والرابع: اذا جاءک ملک الموت لیقبض روحک فادفعه عن نفسک و اذنب ما شئت. والخامس: اذا ادخلک ما لک فی النار فلا تدخل فی النار و اذنب ما شئت.
پنج کار را انجام بده، آن گاه هر چه می خواهی گناه کن. از روزی خداوند نخور و هر چه می خواهی گناه کن. از ولایت و حکومت خدا بیرون برو و هر چه می خواهی گناه کن. جایی را پیدا کن که خداوند تو را نبیند و هر چه می خواهی گناه کن. هنگامی که ملک الموت نزد تو می آید تا تو را قبض روح کند، او را از خود دور کن و هر چه می خواهی گناه کن. هنگامی که مالک (فرشته ی نگهبان دوزخ) تو را به درون آتش می افکند، در آتش نرو و هر چه می خواهی گناه کن.[4]
اگر انسان اندکی اندیشه کند، درخواهد یافت که از روزی خدا می خورد و هر چه دارد از اعضا و جوارح گرفته تا نعمت های ظاهری و معنوی، همه و همه از آن خداست. هر جا برود، باز هم چنان در ملک خداست و هر جا باشد، در محضر رب العالمین است و خدا شاهد و ناظر رفتار اوست:
الم یعلم بان الله یری.
آیا انسان نمی داند که خدا او را می بیند؟[5]
آدمی باید بداند که در هر جایگاهی باشد، خواهد مرد و در برابر اراده ی رب العالمین و ملک الموت، هیچ اختیار و اراده ای ندارد. او باید بداند که اگر اهل معصیت باشد، بخواهد یا نخواهد، او را در آتشی می افکنند که آسمان و زمین، تاب آن را ندارد. آدمی باید این حقایق را در ژرفای وجود خویش به صورت ملکه درآورد تا هرگاه در معرض گناه قرار گرفت، با نگاهی به این حقایق، از افتادن به دام گناه، در امان ماند.
حضرت علی(علیه السلام) می فرماید:
اتقوا معاصی الله فی الخلوات، فان الشاهد و هو الحاکم.[6]
برحذر باشید از معصیت خداوند در خلوت ها; زیرا همان خدایی که اکنون شاهد کردار شما است، فردا درباره ی شما داوری می کند.
در کتاب های روایی، پی آمدهای بسیاری برای گناه بیان شده است که یادآوری آن ها در ترک گناه، مؤثر خواهد بود. حسن ختام این گفتار را سخن امام صادق(علیه السلام) قرار می دهیم که فرمود:
هیچ خونی ریخته نمی شود و هیچ رنج و دردسر و بیماری نیست، مگر به دلیل گناه و این سخن خداوند عزوجل است درکتابش که می فرماید: (و ما اصابکم من مصیبه فبما کسبت ایدیکم یعفوا عن کثیر; هیچ مصیبتی بر شما وارد نمی شود مگر به خاطر آن چه خود به دست خود آورده اید و خدا از بسیاری از آن چه خود فراهم کرده اید، درمی گذرد).[7] آن چه خداوند از آن درمی گذرد، بیش از چیزی است که به دلیل آن بازخواست می کند.[8]
پی نوشتها:
[1]. انعام، 142.
[2]. نهج البلاغه، حکمت 211.
[3]. نازعات، 4 و 41.
[4]. بحارالانوار ، ج 78، ص 126، باب 20، روایت 7.
[5]. علق، 14.
[6]. جمعه، 8.
[7]. شوری، 30.
[8]. اصول کافی، ج 2، ص 269، روایت 3. برای آگاهی بیشتر ر.ک: میزان الحکمة، ج 2، صص 986 1008 (چاپ 5 جلدی).