آیا صرف ارائه طریق در اصلاح اخلاق و تهذیب نفس کافی است؟

اخلاق و تهذیب نفس،که از برجسته‌ترین برنامه‌های آموزنده اسلام است، دارای دو بخش است:
بخش نظری و ارائه راه فکری؛ بخش عملی و ارائه عینی راه پرورش و اصلاح روح.
هرگز با بخش نخست همه قسمت‌های مربوط به تعلیم حکمت پایان نمی‌پذیرد؛ زیرا تنها با آشنا شدن به آیین نامه تزکیه و بخشنامه تهذیب روح، صفای ضمیر حاصل نمی‌شود، همانند علم طبّ که بدون تجربه عملی سودمند نیست. گرچه ممکن است صرف تعلیم، بعضی از منافع حکمت عملی را به همراه داشته باشد، لکن بدون رهبری عملی معلّم حکیم، به ثمر نهایی خود نخواهد رسید.
وجود گرامی رسول الله(ص) مبیّن همه ابعاد قرآن بود، هم در بخش نظر، هم در بخش عمل. در بخش نظر معلّم کامل بود که: (به غمزه مسئله‌آموز صد مدرّس شد) در مسئله عمل هم مدرّس بود؛ با یک سیر، مزکّی صدها عارف واصل گردید. هم نگاری بود که مکتب نرفته با یک غمزه، آموزگار صدها مدرس شد، و هم دلداری بود بدون آموختن راه از دیگران و نرفتن بدنبال کسی صدها هزار سالک واصل را به دنبال خود کشاند. با یک غمزه برای حکما و علما و فقها کوشش فکری ایجاد کرد و می‌کند، با یک نگاه برای عرفا، اولیا، زهاد، نسّاک و عبّاد کشش قلبی ایجاد کرد و می‌کند.
گرچه راههای دعوت حضرت رسول اکرم(ص) به سوی پروردگار، گاهی با حکمت، و زمانی با موعظه، و گاهی با جدال احسن است، لیکن نحوه این دعوتها همواره یکسان نیست؛ زیرا دعوت عملی و اجرای برنامه تهذیب نفس نه در توان الفاظ است و نه در قدرت مفاهیم و نه در استطاعت تصور و نه در استعداد تصدیق ذهنی.
پی نوشت:
1. آیت الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن کریم ج 9 (سیره رسول اکرم(ص) در قرآن)
منبع: www.payambarazam.ir