معنا و مفهوم اصلاحات
اصلاح در لغت به معنای به سامان آوردن و سر و سامان دادن، سازش دادن و آشتی نمودن، رفع عیب و فساد چیزی می‌باشد.[1] اصلاحات به معنای پذیرش بنیادها و اصول یک نظام و تلاش به منظور ایجاد تحول در ساز و کارهاست.[2] به عبارتی، معمولاً تغییراتی که در یک جامعه روی می دهد، اگر بنیادی نباشد، یعنی جامعه از نظر بنیاد و ساختمان اصلی و نظامات حاکم، دگرگون نسازد، بلکه تنها تغییراتی در جهت بهبود اوضاع به وجود آورد اصلاح می نامند.[3]
واژه اصلاح در فرهنگ اسلامی از معنایی وسیع‌تر نسبت به آنچه معمولاً از رفورم اراده می‌شود برخوردار است (اصلاح‌طلبی یک روحیه اسلامی است هر مسلمانی به حکم اینکه مسلمان است خواه و ناخواه اصلاح طلب و لااقل طرفدار اصلاح‌طلبی است زیرا اصلاح‌طلبی هم به عنوان یک شأن پیامبری در قرآن مطرح است و هم مصداق امر به معروف و نهی از منکر است که از ارکان تعلیمات اجتماعی اسلام است.)[4] (اصلاح اسلامی حرکتی است انقلابی، انقلاب در افکار، اخلاق و روحیات انسانها و به موازات آن تغییر در نظامات اجتماعی فاسد حاکم بر آنها، بنابراین اصلاح اسلامی تغییری است در جهت رشد و کمال انسان که هم مبارزه با آداب و عادات ناپسند را لازم می‌شمرد و هم سیستمهای حاکم بر اجتماع را بر حق و عدالت و صواب و صلاح وا می‌دارد.)[5]
ضرورت اصلاحات
مقام معظم رهبری می فرمایند(اصلاحات یک حقیقت ضروری و لازم است و باید در کشور ما انجام بگیرد اصلاحات در کشور ما از سر اضطرار نیست، اصلاحات جزء ذات، هویت انقلابی و دینی نظام ماست اگر اصلاح به صورت نو به نو انجام نگیرد، نظام فاسد خواهد شد و به بیراهه خواهد رفت.)[6]
(اصل اصلاحات یک کار لازم است و باید انجام بگیرد وقتی اصلاحات نشود برخی از نتایجی که ما امروز با آنها دست به گریبانیم پیش می‌آید توزیع ثروت ناعادلانه می‌شود، نو کیسه گان بی‌رحم به گوشه و کنار نظام اقتصادی جامعه مسلط می‌شوند، فقر گسترش پیدا می‌کند، زندگی سخت می‌شود، از منابع کشور بدرستی استفاده نمی‌شود، مغزها فرار می‌کنند و از مغزهایی که می‌مانند حداکثر استفاده نمی‌شود، وقتی که اصلاحات باشد این آفتها و این آسیب‌ها و دهها مورد از قبیل آنها پیش نمی‌آید.)[7]
از دیدگاه مقام معظم رهبری در اصلاحات چند اصل باید موردتوجه قرار گیرد 1. اصلاحات باید تعریف بشود 2. اصلاحات باید از یک مرکز مقتدر و خویشتندار هدایت بشود تا دچار بی‌رویگی نشود 3. ساختار قانون اساسی بایستی به طور دقیق حفظ شود 4. مقابله جدی با دخالت خارجی‌ها و غربی‌ها 5. هماهنگی اصلاحات در بخش‌های مختلف 6. مقابلة جدی با عوامل تجزیة قومی در کشور[8]
فوائد و اهداف اصلاحات
حضرت علی علیه السّلام اهداف کلی اصلاحات در جامعة اسلامی را چنین تبیین می‌فرمایند:
(اللهم انک تعلم انّه لم یکن الذّی کان منّا منافسة فی سلطان ولا التماس شی من فضول الحطام و لکن لنرد المعالم من دینک و نظهر الاصلاح فی بلادک فیأمن المظلومون من عبادک و تقام المعطلة من حدودک)[9] خدایا تو خود آگاهی که هدف ما از این حرکت، عشق به سلطنت و قدرت به منظور دست یابی به فزونی متاع دنیا نیست و تنها بدان منظور است که شعائر دین تو را باز گردانیم و صلح و اصلاح را در شهرهای تو حاکم سازیم، تا بندگان ستمدیده‌ات در امان باشند و حدود تعطیل گشتة تو اقامه شود. حضرت علی علیه السّلام مطابق این کلام شریف اهداف اصلاحات را در چند چیز بیان می دارند.
1. بازگردانی نشانه‌های محو شده راه خدا به جامعه که چیزی جز همان اصول اسلامی نیست.
2. ایجاد امنیت در داخل کشور و بهبود روابط اجتماعی مردم.
3. ایجاد تحولی بنیادین در اوضاع اقتصادی جامعه در جهت بهبود معیشت مردم.
4. تحول اساسی در نظامات مدنی و اجتماعی در جهت به پا داشتن مقررات تعطیل شدة خدا و قانون‌های نقض شدة اسلام[10] بیان فرموده‌اند.
امام حسین علیه السّلام نیز در تبیین اهداف قیام خود کلامی همانند این کلام فرموده‌اند[11]
در واقع اصلاحات حقیقی این فوائد را به دنبال دارد که:
اولاً؛ سبب جلوگیری از انحراف یا از بین بردن انحرافات در اصول و اهداف می‌شود.
ثانیاً؛ موجب اثبات کارآمدی نظام اسلامی و پویایی آن است.
ثالثاً؛ سبب رفع مفاسد و جبران کاستی‌هاست.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. استاد شهید مطهری(ره)، نهضتهای اسلامی در صد سالة اخیر، انتشارات صدرا، از ص 69 تا 109.
2. اصلاحات در کلام رهبری، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی رویش، انتشارات ظفر 80.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1371، ص292.
[2] . فرهنگ علوم سیاسی، تهران، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، 1376، ص361.
[3]. مطهری، مرتضی، پیرامون انقلاب اسلامی، انتشارات صدرا، ص30 و 31.
[4] . مطهری، مرتضی، نهضتهای اسلامی در صد ساله اخیر، انتشارت صدرا، ص7و8.
[5] . صاحبی، محمدجواد، اندیشه اصلاحی در نهضتهای اسلامی، تهران، 1370، ص270.
[6] . اصلاحات در کلام رهبری، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی رویش، انتشارات ظفر، 1380، ص29و28.
[7] . همان، ص29.
[8] . همان، ص29 تا36.
[9] . نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح فیض الاسلام، تهران، 1392 ه ق، خطبه 131، ص407 و406.
[10] . مطهری، مرتضی، نقضتهای اسلامی در صد ساله اخیر، انتشارات صدرا، ص7079.
[11] . دشتی، محمد، فرهنگ سخنان امام حسین علیه السّلام ، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین، 1377، ص307.
