فواید فرجام‌اندیشی چیست؟

فواید فرجام‌اندیشی چیست؟
(فرجام اندیشی)، فایده‌های متعددی دارد که شمارش و شرح تفصیلی آن، در این نوشتار نمی‌گنجد، از این رو تنها به بعضی از فواید آن اشاره می‌شود: نیستی بعد از وجود، خواه بعد از این دنیا، و خواه بعد از ورود به قیامت، در هر صورت، با احادیث و آیات، ناسازگار است. اعتقاد ما چنین است که، بعد از آفرینش، انسان، نیست نمی‌شود و قول رسول خدا (ص) آن را تأیید می‌کند: (ما خلقتم للفناء بل خلقتم للبقاء ...)؛ (شما برای بودن و ماندن خلق شده‌اید، نه برای فنا و رفتن). همچنین، از آیات نیز، چنین فهمیده می‌شود: الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلًا سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ[2]؛ (همان کسانی که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن گاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند و در اسرار آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزّهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!) در واقع اندیشه توحیدی بر این است، که خداوند کار عبث انجام نمی‌دهد، و در صورت نابودی انسان بعد از وجودش، اندیشه باطل و عبث بودن آفرینش، زنده می‌شود. کسی که به عاقبت و فرجام خود می‌اندیشد، می‌کوشد جانب احتیاط را رعایت کند تا دچار خسران و ضرر نگردد. این اندیشه و دغدغه فکری، درباره آخر و پایان کار، انسان را وادار می‌کند تا در جوانب کار، بیشتر بیندیشد و این مطالعه و احتیاط، قهراً پیروزی و شیرین کامی را برای او، به ارمغان می‌آورد؛ چنان که حضرت علی (ع) فرمود: (پیروزی به دور اندیشی است و دور اندیشی، در به کارگیری رأی است) با نگرشی جدّی و جدید به نظام هستی، طبیعت، خود و رابطه خدا، انسان و طبیعت می‌اندیشد. به بیان دیگر، عاقبت اندیشی انسان را به خود آگاهی، جهان آگاهی و خدا آگاهی می‌کشاند و در پرتو خودشناسی، درد حقیقت جویی در انسان زنده می‌شود. حضرت علی (ع) در این باره فرموده است: (خدا رحمت کند کسی را که بداند از کجا آمده، در کجا است و به کجا می‌رود؟) وقتی انسان به عاقبت خود اندیشید و آن را با دوراندیشی و خود آگاهی همراه ساخت؛ به طور طبیعی به سوی شناخت هدف نهایی کشیده می‌شود. شناخت هدف، نقش اساسی در جهت دادن به فعالیت‌ها و انتخاب و گزینش کارها ایفا می‌کند. کسی که هدفی، جز (لذّت دنیا) و کمالی را فراتر از (زندگی مادّی) نمی‌شناسد، کردار و رفتارهای خود را به گونه‌ای تنظیم می‌کند که تنها نیازهای مادّی و خواسته‌های این سویی‌اش تأمین گردد. امّا کسی که هدف و مقصود نهایی خود را فوق این جهان مادّی جست و جو می‌کند، قهراً برنامه زندگی‌اش را به گونه‌ای طرّاحی و اجرا می‌کند که هر چه بهتر و بیشتر، برای مقصود نهایی و آن سویی‌اش سودمند باشد. حضرت علی (ع) فرمود: (بینا از دنیا توشه گیرد و نابینا برای دنیا توشه فراهم آورد) هر که پایان بین‌تر او مسعودتر   جدتر او کارد که افزون دید بر زانکه داند کاین جهانِ کاشتن‌   هست بهر محشر و برداشتن‌[6] بحارالانوار، ج 6، ص 249، باب 8، احوال البرزخ .. آل‌عمران( 3)، آیه 191 .. نهج‌البلاغه، ترجمه سیدجعفر شهیدی، کلمات قصار 48، ص 369:( الظَّفَرُ بِالْحَزْمِ وَ الْحَزْمُ بِإِجَالَةِ الرَّأْیِ) .. اسفار اربعه، ملاصدرا، ج 8، ص 355 .. نهج البلاغه، خطبه 133، ص 132:( وَ الْبَصِیرُ مِنْهَا مُتَزَوِّدٌ وَ الْأَعْمَی لَهَا مُتَزَوِّدٌ) .. مثنوی معنوی، دفتر چهارم، بیت 2988 و 2989.
 
محمدرضا کاشفی-سیدمحسن دیباجی، دفتر دوم(فرجام شناسی) پرسش ها و پاسخ های دانشجویی، 1جلد، دفتر نشر معارف - قم، چاپ: یازدهم، 1383. (به نقل از: نرم افزار پرسش ها و پاسخ های دانشجویی، دفتر دوم - فرجام شناسی، بخش اول)