همان گونه که می دانید، تمام انسان های غیر معصوم در معرض اشتباه اند، اما بدیهی است که احتمال خطا و اشتباه در افراد مختلف، بسیار متفاوت بوده و شخصی که در عمر خود مرتکب چند اشتباه می شود، با فردی که هر روز را با اشتباهات فراوانی سپری می کند، قابل مقایسه نیست. از طرفی، انسان ها برای زندگی فردی و اجتماعی خود نیاز به راهنمایانی دارند که یاریگر آنان، در باقی ماندن در مسیر مستقیم باشند. بدیهی است که هر مقدار اشتباه و خطای راهنما و زمامداری کمتر باشد، پیروی از او نتایج بهتری را به ارمغان خواهد آورد. براین اساس، اگر شخصی که از عناصری؛ چون فقاهت، عدالت، شجاعت و .... برخوردار بوده، در رأس مدیریت جامعه قرار گیرد، به مراتب، نسبت به اشخاصی که فاقد چنین خصوصیاتی هستند، اشتباهات کمتری خواهد داشت و حتی اگر مرتکب اشتباهی شود، شهامت اعلام و جبران آن را خواهد داشت. بنیان گذار فقید جمهوری اسلامی (ره)، در این زمینه می فرماید: "آنچه مهم است، این است که ما می خواهیم مطابق شرع اسلام مسائل را پیاده کنیم. پس اگر قبلاً اشتباه کرده باشیم باید صریحاً بگوییم اشتباه نموده‌ایم. و عدول در بین فقها از فتوایی به فتوای دیگر درست همین معنا را دارد. وقتی فقیهی از فتوای خود برمی‌گردد یعنی من در این مسئله اشتباه نموده‌ام و به اشتباهم اقرار می کنم. فقهای شورای نگهبان و اعضای شورایعالی قضائی هم باید این‌طور باشند که اگر در مسئله‌ای اشتباه کردند صریحاً بگویند اشتباه کردیم و حرف خود را پس بگیرند، ما که معصوم نیستیم ... پس در این رابطه ممکن است من دیروز حرفی را زده باشم و امروز حرف دیگری را و فردا حرف دیگری را، این معنا ندارد که من بگویم چون دیروز حرفی زده‌ام باید روی همان حرف باقی بمانم".[1] به همین دلیل، معتقدیم که پیروی از افرادی که مجموعه ای از دانش دینی و تقوای الاهی را در خود جای داده اند، راه بهتری برای شناخت حقیقت بوده و جایگزین مناسب تری برای آن وجود نخواهد داشت. پی نوشت: [1]. صحیفۀ امام، ج 18، ص 241 (در دیدار با اعضای شورای نگهبان، 20/8/1362). منبع: http://farsi.islamquest.net
همان گونه که می دانید، تمام انسان های غیر معصوم در معرض اشتباه اند، اما بدیهی است که احتمال خطا و اشتباه در افراد مختلف، بسیار متفاوت بوده و شخصی که در عمر خود مرتکب چند اشتباه می شود، با فردی که هر روز را با اشتباهات فراوانی سپری می کند، قابل مقایسه نیست.
از طرفی، انسان ها برای زندگی فردی و اجتماعی خود نیاز به راهنمایانی دارند که یاریگر آنان، در باقی ماندن در مسیر مستقیم باشند. بدیهی است که هر مقدار اشتباه و خطای راهنما و زمامداری کمتر باشد، پیروی از او نتایج بهتری را به ارمغان خواهد آورد.
براین اساس، اگر شخصی که از عناصری؛ چون فقاهت، عدالت، شجاعت و .... برخوردار بوده، در رأس مدیریت جامعه قرار گیرد، به مراتب، نسبت به اشخاصی که فاقد چنین خصوصیاتی هستند، اشتباهات کمتری خواهد داشت و حتی اگر مرتکب اشتباهی شود، شهامت اعلام و جبران آن را خواهد داشت.
بنیان گذار فقید جمهوری اسلامی (ره)، در این زمینه می فرماید: "آنچه مهم است، این است که ما می خواهیم مطابق شرع اسلام مسائل را پیاده کنیم. پس اگر قبلاً اشتباه کرده باشیم باید صریحاً بگوییم اشتباه نمودهایم. و عدول در بین فقها از فتوایی به فتوای دیگر درست همین معنا را دارد. وقتی فقیهی از فتوای خود برمیگردد یعنی من در این مسئله اشتباه نمودهام و به اشتباهم اقرار می کنم. فقهای شورای نگهبان و اعضای شورایعالی قضائی هم باید اینطور باشند که اگر در مسئلهای اشتباه کردند صریحاً بگویند اشتباه کردیم و حرف خود را پس بگیرند، ما که معصوم نیستیم ... پس در این رابطه ممکن است من دیروز حرفی را زده باشم و امروز حرف دیگری را و فردا حرف دیگری را، این معنا ندارد که من بگویم چون دیروز حرفی زدهام باید روی همان حرف باقی بمانم".[1]
به همین دلیل، معتقدیم که پیروی از افرادی که مجموعه ای از دانش دینی و تقوای الاهی را در خود جای داده اند، راه بهتری برای شناخت حقیقت بوده و جایگزین مناسب تری برای آن وجود نخواهد داشت.
پی نوشت:
[1]. صحیفۀ امام، ج 18، ص 241 (در دیدار با اعضای شورای نگهبان، 20/8/1362).
منبع: http://farsi.islamquest.net
- [سایر] آیا بودن ولی فقیه که معصوم نیست و خود درمعرض اشتباه است سبب شناخت حقیقت است؟
- [سایر] آیا بودن ولی فقیه که معصوم نیست و خود در معرض اشتباه است سبب شناخت حقیقت است؟
- [سایر] برخی بااستناد به قاعده لطف؛ عصمت ولی فقیه را ثابت دانسته که اگر درامور حکومتی تصمیم اشتباهی گرفته شود خدا کاری می کند که ولی فقیه به سمت اتخاذ آن تصمیم اشتباه نرود؟
- [سایر] آیا ولی فقیه از نظر شما معصوم است؟
- [سایر] آیا میشه گفت که ولی فقیه دارای عصمت است؟
- [سایر] آیا عصمت یکی از شرایط واجب اصل ولایت و امامت است؟ یا ولی فقیه هم میتواند معصوم باشد؟
- [سایر] شناخت ولی فقیه از طریق خبرگان یا مردم امکان ندارد؛ زیرا ولایت، امری الهی است و شناخت ولی، منحصراً با علم خداوند صورت میگیرد.
- [سایر] آیا ولی فقیه می تواند اشتباه کند؟ گناه چطور؟ آیا می شود اطرافیان ولی فقیه ای به او خیانت کرده و اطلاعات غلط به او دهند؟
- [سایر] اگر ولی فقیه معصوم نیست, اطاعت بی چون و چرا از وی چه توجیهی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا برای آغاز جنگ ولی فقیه می تواند اذن دهد یا باید معصوم اذن دهد؟
- [آیت الله جوادی آملی] .معادنی که در اعماق هزاران متری زمین وجود دارد مانند معادن نفت، گاز و مواد معدنی دیگر جزء انفال است و استخراج آنها منوط به اذن امام معصوم(ع) یا ولیّ فقیه است.
- [امام خمینی] نماز عید فطر و قربان در زمان حضور امام علیه السلام واجب است و بایدبه ماعت خوانده شود، و در زمان ما که امام علیه السلام غایب است مستحب می باشد. و احتیاط واجب آن است که آن را به جماعت نخوانند، ولی به قصد رجاء مانع ندارد. و چنانچه ولی فقیه یا ماذون از طرف او اقامه جماعت نماید،اشکال ندارد.
- [آیت الله سیستانی] - در حال اعتکاف جدال بر سر مسائل دنیوی یا دینی در صورتی که به قصد غلبه برطرف مقابل و اظهار فضلیت و برتری باشد، حرام است اما اگر به قصد اظهار حق و روشن شدن حقیقت و برطرف کردن خطا و اشتباه طرف مقابل باشد نه تنها حرام نیست بلکه از بهترین عبادات است. بنابراین ملاک، قصد و نیت معتکف است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر گنجی پیدا شد که اثر سکه اسلامی دارد , یا معلوم شد که مال مسلمانی هست، حکم میراث (من لا وارث له )؛ یا حکم (لُقَطَه) را دارد و تمام آن مال، در اختیار امام(ع) یا ولیّ فقیه (در عصر غیبت) قرار میگیرد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر در شکم ماهیِ خریداری شده از حوضچه های پرورشی و بخش خصوصی, اشیای قیمتی مانند انگشتر و غیره به دست آید، باید به مالکش معرفی شود ; چنانچه ادعای ملکیت کرد , مال اوست و اگر اظهار بیاطلاعی کرد، حکم مجهول المالک را دارد و باید به حاکم شرع و ولیّ فقیه مراجعه شود. خمس گنج پس از کسر هزینه ها
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کافر ذمّ ی، یک پنجم زمینی را که از مسلمان خریده بود، به ولیّ خمس (ولی فقیه یا حاکم شرع ) به عنوان خمس تحویل دهد ; سپس همان مقدار زمینی را که خمس بوده, دوباره بخرد، باز هم باید خمس این مقدار زمینی را که دوباره خریده است بپردازد. خمس زمین مبادله شده در فرض اسلام ذمّی
- [آیت الله جوادی آملی] .هرگاه طبیب در جرّاحی بیمار، نیز متخصّص در ختنه کودک بر اثر دقّت نکردن یا اشتباه نمودن، سبب زیان یا مرگ آنها شود, ضامناند؛ ولی اگر ضرر یا مردن به هیچوجهِ عمدی یا سهوی به طبیب و ختنهکننده استناد نداشت، ضامن نیستند.
- [آیت الله وحید خراسانی] برای فروشنده و خریدار چند چیز شرط است اول ان که بالغ باشند دوم ان که عاقل باشند سوم ان که سفیه نباشند یعنی مال خود را در کارهای بیهوده مصرف نکنند چهارم ان که قصد خرید و فروش داشته باشند پس اگر مثلا به شوخی بگوید مال خود را فروختم معامله ای محقق نمی شود و در حقیقت قصد خرید و فروش مقوم معامله است نه شرط صحت ان پنجم ان که کسی انها را اکراه به ناحق نکرده باشد و اگر اکراه شدند و بعد راضی شدند معامله نافذ است ششم ان که جنس و عوضی را که می دهند مالک باشند یا ولایت بر مالک و یا وکالت و اذن از او داشته باشند و احکام اینها در مسایل اینده خواهد امد
- [آیت الله اردبیلی] اسباب ارث، یعنی رابطهای که موجب ارث بردن از میّت میشود، سه چیز است: اوّل: (خویشاوندی نَسبی) که خود به سه دسته تقسیم میشود و تفصیل آن در مسأله بعدی بیان میشود. دوم: (خویشاوندی سببی)، یعنی رابطهای که به سبب نکاح دائم ایجاد میشود و به وسیله آن زن و شوهر از یکدیگر ارث میبرند. سوم: (وِلاء) که به وسیله آن کسی که بر دیگری یک نوع ولایت دارد، در صورت نبودن خویشاوندان نسبی و سببی، از او ارث میبرد و آن بر سه قسم است: 1 (وِلاء عِتق) که موضوع آن در این زمان منتفی شده است.2 (ضِمان جَریره)؛ یعنی این که انسان با کسی قرار میگذارد که در زندگی ضامن جنایات او باشد و در عوض از او ارث ببرد.3 (امامت) که به واسطه آن امام مسلمین در برخی از صور که بیان خواهد شد، از میّت ارث میبرد.
- [آیت الله سیستانی] هرگاه از روی فراموشی یا ناچاری یا تقیّه ، یا برای کار دیگر مثل خاراندن دست و مانند آن ، دستها را روی هم بگذارد ، اشکال ندارد . چهارم : از مبطلات نماز آن است که بعد از خواندن حمد ، (آمین) بگوید ، و باطل شدن نماز به گفتن (آمین) در غیر مأموم بنابر احتیاط است هر چند در حرام بودنش چنانچه بقصد مشروعیت آورده شود ، شکی نیست ، و در هر حال اگر (آمین) را اشتباهاً ، یا از روی تقیّه بگوید ، نمازش اشکال ندارد . پنجم : از مبطلات نماز برگشتن از قبله بدون عذر است ، و اما اگر با عذر باشد مثل فراموشی ، یا به سبب امر قهری مانند باد شدیدی که او را از قبله برگرداند چنانچه به طرف راست یا چپ نرسد ، نماز او صحیح است ، ولی لازم است که بعد از برطرف شدن عذر فوراً به طرف قبله برگردد . و اما اگر به طرف راست و یا چپ برسد یا پشت به قبله شود ، اگر فراموش کرده باشد ، یا غافل باشد ، یا در تشخیص قبله اشتباه کرده باشد ، و وقتی متذکر یا متوجه شود که اگر نماز را قطع کند میتواند دوباره آن را رو به قبله بخواند هر چند یک رکعت از آن در وقت واقع شود باید نماز را از سر بگیرد و گرنه به همان نماز اکتفا میکند ، و قضا بر او لازم نیست . و همچنین است اگر برگشت او از قبله بواسطه امر قهری باشد ، پس چنانچه بتواند که بدون برگشتن از قبله نماز را دوباره در وقت بخواند هر چند یک رکعت از آن در وقت واقع شود باید نماز را از سر بگیرد ، و گرنه باید همان نماز را تمام کند و اعاده و قضا بر او لازم نیست .