جمهوری اسلامی از دو کلمه مرکب شده است: کلمه جمهوری و کلمه اسلامی. کلمه جمهوری، شکل حکومت پیشنهاد شده را مشخص می سازد و کلمه اسلامی، محتوای آن را. می دانیم که حکومت های دنیا [چه] در گذشته و چه درحال حاضر، شکل های مختلفی داشته اند، از قبیل: حکومت فردی موروثی که نام آن سلطنت و پادشاهی است. یا حکومت حکیمان، متخصصان، فیلسوفان و نخبگان که (آریستوکراسی) نامیده می شود یا حکومت منتقدان، سرمایه داران و مانند آن.
یکی از [انواع] حکومت ها، حکومت عامه مردم است؛ یعنی حکومتی که در آن، حق انتخاب با همه مردم است، قطع نظر از اینکه مرد یا زن، سفید یا سیاه، دارای این عقیده یا آن عقیده باشد. در اینجا فقط شرط بلوغ سنی و رشد عقلی معتبر است و نه چیز دیگر. به علاوه، این حکومت، حکومت موقت است و هر چند سال یک بار باید تجدید شود؛ یعنی اگر مردم بخواهند، می توانند حاکم را برای بار دوم یا احیانا بار سوم و چهارم تا آنجا که قانون اساسی شان اجازه می دهد، انتخاب کنند و در صورت تمایل [نداشتن]، شخص دیگری را که از او بهتر می دانند، انتخاب کنند.
کلمه اسلامی همان طور که گفتیم، محتوای حکومت را بیان می دارد؛ یعنی پیشنهاد می کند این حکومت با اصول و مقررات اسلامی اداره شود و درمدار اصول اسلامی حرکت کند. چون می دانیم که اسلام به عنوان یک دین، درعین حال یک مکتب و یک ایدئولوژی است. طرحی است برای زندگی بشر در همه ابعاد و شئون آن. به این ترتیب، جمهوری اسلامی؛ یعنی حکومتی که شکل آن، انتخاب رئیس حکومت از سوی عامه مردم است برای مدت موقت و محتوای آن هم اسلامی است.
منبع : پیرامون انقلاب اسلامی، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 879 و 80 .
