آیا ارث در اسلام مانع فعالیت اقتصادی نیست؟

یکی از مسائلی که در رژیم های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مطرح است، مسئله ارث است که آیا عادلانه است یا ظالمانه؟ در مقدمه باید بگویم که ارث در میان غربی ها تابع وصیّت و داخل در باب وصیّت است. در صورتی که می دانیم ارث در اسلام، غیر از وصیّت است. وصیّت، حقّ مالک است و ارث، حکم فرضی الهی و خارج از اختیار مورّث. در غرب، یک شخص می تواند تمام دارایی خود را به شخص دلخواه خود، حتی به سگ یا گربه عزیز خود به عنوان ارث منتقل کند، ولی در اسلام، این چنین آزادی وجود ندارد و ثروت خواه ناخواه به نسبت های معیّن، میان فرزندان، پدر، مادر و همسر تقسیم می شود.
[برخی معتقدند که] ارث سبب می شود که ورثه، مفت خوار و در نتیجه، از لحاظ تربیت، عاطل و باطل بمانند. این دلیل مبتنی بر این است که یگانه عامل و محرّک انسان به فعالیت، احتیاج و بیچارگی است. بشر را همیشه باید محتاج لقمه نان نگه داشت تا کار کند وگرنه بی کار و در نتیجه، فاسد و تنبل خواهد شد. حقیقت این است که فعال، لایق و کارآمد شدن [در مرحله اول] به مالکیت شخصی بستگی دارد و احساس اینکه محصول زحماتم برای خودم و به نام خودم است و [در مرحله بعد،] به تربیت صحیح و محیط سالم. بسیارند افرادی که محتاجند و فاسد الاخلاق و تنبل. [همچنین] بسیارند افرادی که متمکن هستند و فعال. بسیار اشتباه است که برای وادار کردن افراد به فعالیت، کاری کنیم که زندگانی از صفر شروع شود، نه از عدد.
این اشتباه از آنجا پیدا شده که در اجتماعات فاقد تعلیم و تربیت، دیده شده که غالبا ورّاث ثروتمندان، به سرعت بدبخت شده اند. خیال کرده اند [علت] این، اثر مالکیت بدون کار است، [ولی] ندانسته اند [که] اثر فقدان تعلیم و تربیت صحیح است. [به همین دلیل،] در جامعه هایی که آموزش و پرورش کافی دارند، چنین حوادثی کمتر رخ می دهد.
منبع : علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، ، نظری به نظام اقتصادی اسلام، تهران، صدرا، 1379، چ 9، صص 162 196، 171، 173 و 174.