عاق والدین
واژه عقوق از «عق» گرفته شده و در لغت به معنای پاره کردن و بریدن آمده است. [۱] این عنوان در روایات و کلمات فقها غالباً با اضافه به والدین به کار رفته است.
کیفر عاق والدین چیست؟
پیامبر خدا صلی‌ الله ‌علیه و ‌آله و سلّم : یُقالُ لِلعاقِّ : اِعمَلْ ما شِئتَ فإنّی لا أغفِرُ لَکَ . به فرزند نافرمان گفته می‌شود : هر کار (عبادی) که می‌خواهی بکن . امّا من تو را نمی‌آمرزم . بحار الأنوار : 74 / 80 / 82 منتخب میزان الحکمة : 614 ******* امام صادق علیه‌السلام : مَن نَظَرَ إلی أبَویهِ نَظَرَ ماقِتٍ وهُما ظالِمانِ لَهُ ، لَم یَقبَلِ اللّه‌ُ لَهُ صَلاةً . هرکه به پدر و مادر خود که به‌او ستم کرده‌اند کینه‌توزانه نگاه کند ، خداوند هیچ نمازی از او نپذیرد . بحار الأنوار : 74 / 61 / 26 منتخب میزان الحکمة : 614 ******* امام هادی علیه‌السلام : العُقوقُ یُعقِبُ القِلَّهَ، ویُؤَدّی إلَی الذِّلَّةِ ؛ نافرمانی والدین ، تنگدستی در پی دارد و به ذلّت می‌کشاند . بحار الأنوار : 74 / 84 / 95 منتخب میزان الحکمة : 614
پیامبر خدا صلی‌ الله ‌علیه و ‌آله و سلّم : یُقالُ لِلعاقِّ : اِعمَلْ ما شِئتَ فإنّی لا أغفِرُ لَکَ . به فرزند نافرمان گفته می‌شود : هر کار (عبادی) که می‌خواهی بکن . امّا من تو را نمی‌آمرزم . بحار الأنوار : 74 / 80 / 82 منتخب میزان الحکمة : 614 ******* امام صادق علیه‌السلام : مَن نَظَرَ إلی أبَویهِ نَظَرَ ماقِتٍ وهُما ظالِمانِ لَهُ ، لَم یَقبَلِ اللّه‌ُ لَهُ صَلاةً . هرکه به پدر و مادر خود که به‌او ستم کرده‌اند کینه‌توزانه نگاه کند ، خداوند هیچ نمازی از او نپذیرد . بحار الأنوار : 74 / 61 / 26 منتخب میزان الحکمة : 614 ******* امام هادی علیه‌السلام : العُقوقُ یُعقِبُ القِلَّهَ، ویُؤَدّی إلَی الذِّلَّةِ ؛ نافرمانی والدین ، تنگدستی در پی دارد و به ذلّت می‌کشاند . بحار الأنوار : 74 / 84 / 95 منتخب میزان الحکمة : 614
پاسخ:
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلّم :
یُقالُ لِلعاقِّ : اِعمَلْ ما شِئتَ فإنّی لا أغفِرُ لَکَ .
به فرزند نافرمان گفته می‌شود : هر کار (عبادی) که می‌خواهی بکن . امّا من تو را نمی‌آمرزم .
بحار الأنوار : 74 / 80 / 82 منتخب میزان الحکمة : 614
*******
امام صادق علیه‌السلام :
مَن نَظَرَ إلی أبَویهِ نَظَرَ ماقِتٍ وهُما ظالِمانِ لَهُ ، لَم یَقبَلِ اللّه‌ُ لَهُ صَلاةً .
هرکه به پدر و مادر خود که به‌او ستم کرده‌اند کینه‌توزانه نگاه کند ، خداوند هیچ نمازی از او نپذیرد .
بحار الأنوار : 74 / 61 / 26 منتخب میزان الحکمة : 614
*******
امام هادی علیه‌السلام :
العُقوقُ یُعقِبُ القِلَّهَ، ویُؤَدّی إلَی الذِّلَّةِ ؛
نافرمانی والدین ، تنگدستی در پی دارد و به ذلّت می‌کشاند .
بحار الأنوار : 74 / 84 / 95 منتخب میزان الحکمة : 614
- [سایر] عاق فرزند چیست و چه رفتارهایی از سوی والدین موجب عاق فرزند می شود؟ پیامدهای عاق فرزند چیست؟
- [سایر] راجع به عاق والدین نسبت به فرزندان شنیدهایم، ولی آیا عاق فرزندان نسبت به والدین هم داریم یا خیر؟ اگر مواردی وجود دارد ذکر نمائید.
- [سایر] آیا حدیث یا روایتی برای زیارت قبر والدین وجود دارد، و یا اینکه اگر سر قبر والدین نرویم عاق میشویم؟
- [سایر] عاق والدین شدن پس از مرگ پدر و مادر چگونه است؟
- [آیت الله مظاهری] عاقّ والدین به چه معناست؟ در چه شرایطی تحقّق می یابد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا اطاعت از والدین واجب است یا فقط عاق شدن حرام است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] عاقّ والدین به چه معناست؟ در چه شرایطی تحقّق می یابد؟ آثار آن چیست؟
- [سایر] "عاق والدین" و"احسان و نیکی به پدر و مادر" را با استفاده از آیات و روایات بررسی کنید.
- [سایر] آیا فرزند عاق شده ارث می برد؟
- [سایر] منظور از عاق فرزندان چیست؟ فرزندان چه حقوقی دارند؟
- [آیت الله مظاهری] توبه از گناه عاقّ پدر و مادر علاوه بر پشیمانی از گذشته و تصمیم بر ترک در آینده و شرمندگی از درگاه خداوند متعال و استغفار و طلب آمرزش از او، تحصیل رضایت آنهاست، ولی اگر راضی نشدند و یا دسترسی به آنها نیست، نظیر اینکه مردهاند، باید با خیرات و مبرّات و دعا و استغفار برای آنها جبران گذشته را بنماید.
- [آیت الله مظاهری] زنا دادن و زنا کردن از گناهان بزرگ در اسلام است و قرآن شریف میفرماید اگر بدون توبه از دنیا بروند، در حالی که سالها در جهنّم میباشند، لجام شده و خوار و ذلیل نیز هستند، و کیفر آنها در دنیا اگر نزد حاکم اسلامی اثبات شود، صد تازیانه در میان مردم است، و اگر زن زنا کار، شوهر داشته یا مرد زانی، زن داشته باشد و این عمل زشت را انجام دهد، علاوه بر اینکه حدّ او سنگسار است- که نظیر این کیفر در اسلام کمنظیر یا بینظیر است- اگر بدون توبه از دنیا برود، مطابق آنچه در روایات آمده، در جهنّم بوی بد عورتین او اهل جهنّم را آزرده می‌کند.
- [آیت الله مظاهری] اقسامی که برای عاق پدر و مادر گفته شد تماماً در قطع رحم نیز میآید، بنابراین انفاق بر آنها اگر فقیر باشند لازم است اگرچه آنان واجبالنّفقه نیستند، ولی ترک انفاق در صورت قدرت و فقر آنان، قطع رحم محسوب می‌شود، چنانکه تضییع حقّ آنها و بردن آبروی آنان و تندی و پرخاشگری با آنها قطع رحم است، علاوه بر اینکه گناه حقّالنّاس و اهانت به دیگران را نیز دارد.
- [آیت الله اردبیلی] هرگاه فرزند نذر کند اگرچه بدون اجازه پدر هم باشد باید به آن نذر عمل نماید، مگر این که نذر فرزند نسبت به اموال پدر یا مادر باشد و یا موجب آزار والدین را فراهم کند و به این سبب از رجحان بیفتد.
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهان بزرگ در اسلام عاقّ پدر و مادر است، و در روایات فراوانی از گناه کبیره شمرده است، و در بعضی از آیات و روایات، گناه آن را در حدّ کفر دانسته است و آن اقسامی دارد: الف) ناراحت کردن پدر و مادر در عدم پرداخت نفقه آنها، زیرا اداره پدر و مادر در معیشت به طور متعارف اگر فقیر باشند، بر اولاد واجب است و ترک آن، گناهش خیلی بزرگ است. ب) غصب مال پدر و مادر و ممنوع نمودن آنها از حقّ خودشان، و این قسم علاوه بر اینکه گناهش خیلی بزرگ است، حقّالنّاس نیز می‌باشد و گناه حقّالنّاس، بسیار سنگین است. ج) بردن آبروی پدر و مادر یا غیبت آنان، یا تهمت زدن به آنها، یا مکر و خدعه و یا دشمنی و امثال اینها با آنان، و این قسم علاوه بر اینکه گناه بزرگ عاقّ پدر و مادر را دارد، گناه آبروریزی و تهمت و غیبت و امثال اینها را نیز دارد. د) تندی و پرخاشگری و یا- العیاذ باللَّه- فحش به آنها، حتّی قهر و داد زدن بر سر آنها، و این قسم همان عاقّی است که در قرآن و روایات از گناهان کبیره شمرده شده است و حتّی قرآن شریف اظهار ناراحتی نسبت به آنها را منع فرموده است: (وَ لا تَقُلْ لَهُما افّ)[1] (پس به پدر و مادر (حتّی) افّ هم نگویید.)
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در اصول دین انسان باید یقین و اعتقاد جزمی داشته باشد و این یقین از هر دلیل و طریقی حاصل شود کفایت می کند. چه به واسطه استدلال و برهان باشد یا از گفته والدین و مبلّغین. هر چند نتواند استدلال کند.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی دوست داشته باشد که واجبی از واجبات بیارزش یا متروک شود و یا حرامی از محرّمات با ارزش و یا جایی در جامعه باز کند، گرچه در این امر قبیح خود عامل نباشد و تبلیغ نیز برای آن نکند، از نظر قرآن شریف کیفر بزرگی در دنیا و عذاب بزرگی در آخرت دارد، مثلاً کسی که دوست دارد در جامعه اسلامی، چادر جای خود را به بدحجابی و قرضالحسنه جای خود را به قرض ربوی بدهد، و قطعاً اگر توبه نکند، عذاب دردناکی در دنیا و آخرت به سراغ او خواهد آمد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پدر و مادر بچّه غیر ممیز، کافر غیر کتابی باشند، بنابر احتیاط واجب باید از آن بچّه نیز اجتناب شود واگر بچّه ممیز بوده و اظهار کفر کند، نجس می‌باشد؛ ولی اگر یکی از والدین مسلمان یا اهل کتاب باشند، بچّه نیز پاک است و اگر پدر و مادر کافر بوده ولی پدر بزرگ یا مادر بزرگ او مسلمان باشند، پاک بودن بچّه منوط بر این است که آنها کفالت وی را بر عهده داشته باشند، امّا بچّهای که پدر و مادر او بعد از تولد او مرتد شدهاند، پاک است.
- [آیت الله سیستانی] - اعتکاف باید با اذن کسی که اذن او شرعاً معتبر است باشد. بنابراین زمانی که توقّفِ زن در مسجد حرام باشد مثل موردی که زن بدون اجازه از منزل خارج شده باشد، اعتکاف باطل است، و در صورتی که توقّفِ زن در مسجد، حرام نباشد ولی اعتکاف منافی با حق شوهر باشد، صحّت اعتکافش در صورتی که بدون اذن شوهرش باشد، محلّ اشکال است. همچنین در صورتی که اعتکاف موجب آزار و اذیت والدین باشد و این اذیت، ناشی از شفقت و دلسوزی باشد، اذن فرزند از آنان لازم است و اگر موجب اذیت آنان نباشد، احتیاط مستحب آن است که اجازه بگیرد. نهم: معتکف محرّمات اعتکاف را ترک نماید.
- [آیت الله اردبیلی] امانتداری از اموری است که در شریعت مقدّس اسلام مورد تأکید قرار گرفته است و خداوند متعال آن را از اسباب رستگاری و نشانههای مؤمن میداند و میفرماید: (مؤمنان کسانی هستند که امانتدار هستند و به عهد خویش وفا میکنند.)(1) و در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که: (هیچ عذری برای هیچ کس در ترک سه امر نیست؛ ادای امانت به برّ و فاجر، وفای به عهد برای برّ و فاجر و نیکی به والدین، برّ باشند یا فاجر.)(2)