امام باقر علیه‌السلام : إنّ العَبدَ لَیکونُ بارّا بِوالِدَیهِ فی حیاتِهِما، ثُمّ یَموتانِ فلا یَقضی عَنهُما دُیونَهُما ولا یَستَغفِرُ لَهُما فیَکتُبُهُ اللّه‌ُ عاقّا . وإنّهُ لَیکونُ عاقّا لَهُما فی حیاتِهِما غَیرَ بارٍّ بهِما ، فإذا ماتا قَضی دَینَهُما واستَغفَرَ لَهُما فیَکتُبُهُ اللّه‌ عز و جل بارّا . یک وقت هست که بنده در زمان حیات پدر و مادر خود نسبت به آنان نیکوکار است ، امّا وقتی می‌میرند ، نه بدهی آنان را می‌پردازد و نه برایشان طلب آمرزش می‌کند ، در این صورت خداوند او را نافرمان قلمداد می‌کند و یک وقت هم هست که بنده در زمان حیات پدر و مادرِ خود ، ناخلف و نافرمان است و به آنان نیکی نمی‌کند ، امّا وقتی مُردند بدهی‌های آنها را می‌پردازد و برای ایشان آمرزش می‌طلبد . لذا خداوند عز و جل او را نیکوکار می‌نویسد . الکافی : 2 / 163 / 21
امام باقر علیهالسلام :
إنّ العَبدَ لَیکونُ بارّا بِوالِدَیهِ فی حیاتِهِما، ثُمّ یَموتانِ فلا یَقضی عَنهُما دُیونَهُما ولا یَستَغفِرُ لَهُما فیَکتُبُهُ اللّهُ عاقّا . وإنّهُ لَیکونُ عاقّا لَهُما فی حیاتِهِما غَیرَ بارٍّ بهِما ، فإذا ماتا قَضی دَینَهُما واستَغفَرَ لَهُما فیَکتُبُهُ اللّه عز و جل بارّا .
یک وقت هست که بنده در زمان حیات پدر و مادر خود نسبت به آنان نیکوکار است ، امّا وقتی میمیرند ، نه بدهی آنان را میپردازد و نه برایشان طلب آمرزش میکند ، در این صورت خداوند او را نافرمان قلمداد میکند و یک وقت هم هست که بنده در زمان حیات پدر و مادرِ خود ، ناخلف و نافرمان است و به آنان نیکی نمیکند ، امّا وقتی مُردند بدهیهای آنها را میپردازد و برای ایشان آمرزش میطلبد . لذا خداوند عز و جل او را نیکوکار مینویسد .
الکافی : 2 / 163 / 21
- [سایر] "عاق والدین" و"احسان و نیکی به پدر و مادر" را با استفاده از آیات و روایات بررسی کنید.
- [سایر] کیفر عاق والدین چیست؟
- [سایر] عاق فرزند چیست و چه رفتارهایی از سوی والدین موجب عاق فرزند می شود؟ پیامدهای عاق فرزند چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا عاقّ کردن فرزند برای پدر و مادر هم عقوبت دارد؟
- [سایر] راجع به عاق والدین نسبت به فرزندان شنیدهایم، ولی آیا عاق فرزندان نسبت به والدین هم داریم یا خیر؟ اگر مواردی وجود دارد ذکر نمائید.
- [سایر] آیا حدیث یا روایتی برای زیارت قبر والدین وجود دارد، و یا اینکه اگر سر قبر والدین نرویم عاق میشویم؟
- [آیت الله مظاهری] عاقّ والدین به چه معناست؟ در چه شرایطی تحقّق می یابد؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا اطاعت از والدین واجب است یا فقط عاق شدن حرام است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] عاقّ والدین به چه معناست؟ در چه شرایطی تحقّق می یابد؟ آثار آن چیست؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی در زمان حیات پدر و مادر عاقّ آنها بوده است، آیا بعد از فوت آنها راهی برای راضی کردن آنها وجود دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه پسر بزرگتر در موقع مرگ پدر یا مادر نابالغ یا دیوانه بوده، هروقت بالغ و عاقل شود باید نماز و روزه پدر یا مادر را قضا نماید.
- [آیت الله بروجردی] اگر پسر بزرگتر پیش از آن که نماز و روزهی پدر یا مادر را قضا کند بمیرد، چنانچه بین مرگ پدر یا مادر و مرگ او به قدری طول کشیده که میتوانسته قضای نماز و روزهی آنها را به جا آورد، بر پسر دوم چیزی واجب نیست و اگر این مقدار طول نکشیده، قضای آنها بر پسر دوم واجب است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] بعد از مرگ پدر یا مادر باید پسر بزرگتر قضای نماز و روزه آنها را به شرحی که در مسائل قضای نماز گفته شد (1205) به جا آورد.
- [آیت الله بروجردی] بعد از مرگ پدر و مادر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزهی آنان را به تفصیلی که در مسأله 1399 گفته شد به جا آورد.
- [آیت الله سبحانی] بعد از مرگ پدر و مادر; پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که در مسأله1325 گفته شد، به جا آورد ولی قضای روزه مادر بر پسر واجب نیست.
- [آیت الله مظاهری] یکی از گناهان بزرگ در اسلام عاقّ پدر و مادر است، و در روایات فراوانی از گناه کبیره شمرده است، و در بعضی از آیات و روایات، گناه آن را در حدّ کفر دانسته است و آن اقسامی دارد: الف) ناراحت کردن پدر و مادر در عدم پرداخت نفقه آنها، زیرا اداره پدر و مادر در معیشت به طور متعارف اگر فقیر باشند، بر اولاد واجب است و ترک آن، گناهش خیلی بزرگ است. ب) غصب مال پدر و مادر و ممنوع نمودن آنها از حقّ خودشان، و این قسم علاوه بر اینکه گناهش خیلی بزرگ است، حقّالنّاس نیز میباشد و گناه حقّالنّاس، بسیار سنگین است. ج) بردن آبروی پدر و مادر یا غیبت آنان، یا تهمت زدن به آنها، یا مکر و خدعه و یا دشمنی و امثال اینها با آنان، و این قسم علاوه بر اینکه گناه بزرگ عاقّ پدر و مادر را دارد، گناه آبروریزی و تهمت و غیبت و امثال اینها را نیز دارد. د) تندی و پرخاشگری و یا- العیاذ باللَّه- فحش به آنها، حتّی قهر و داد زدن بر سر آنها، و این قسم همان عاقّی است که در قرآن و روایات از گناهان کبیره شمرده شده است و حتّی قرآن شریف اظهار ناراحتی نسبت به آنها را منع فرموده است: (وَ لا تَقُلْ لَهُما افّ)[1] (پس به پدر و مادر (حتّی) افّ هم نگویید.)
- [آیت الله علوی گرگانی] بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه پدر را به تفصیلی که سابقاً بیان شد بجا آورد و همچنین است در قضای روزه مادر بنابر احتیاط مستحبّ چنانکه گذشت.
- [آیت الله اردبیلی] بعد از مرگ پدر، پسر بزرگتر باید قضای نماز و روزه او را به تفصیلی که در مسائل قضای نماز پدر (مسأله 1429 1442) گفته شد بجا آورد و این حکم بنابر احتیاط مستحب در مورد مادر نیز جاری است.
- [آیت الله سیستانی] عمه و خاله انسان ، و عمه و خاله پدر ، و عمه و خاله پدرِ پدر ، یا مادرِ پدر ، و عمه و خاله مادر ، و عمه و خاله مادرِ مادر ، یا پدرِ مادر هر چه بالا روند به انسان محرمند .
- [آیت الله خوئی] عمه و خالة انسان و عمه و خالة پدر و عمه و خالة پدر پدر، و یا مادر پدر و عمه و خال مادر و عمه و خالة مادر مادر، یا پدر مادر هر چه بالا روند به انسان محرمند.