سرزنش
سرزنش سخن توبیخ آمیز گفتن به کسى و بازخواست کردن او در برابر لغزشى است که از او سر زده است. سرزنش از الفاظی است که در فقه کاربرد دارد.
چه کسی نباید تهمت زننده را سرزنش کند؟
امام علی علیه‌السلام : مَن وَقَفَ نَفسَهُ مَوقِفَ التُّهْمةِ فلا یلُومَنَّ مَن أساءَ بهِ الظّنَّ . کسی که خود را در معرض تهمت قرار دهد ، نباید کسی را که به او گمان بد برد ، سرزنش کند . بحار الأنوار : 75 / 90 / 4
امام علی علیه‌السلام : مَن وَقَفَ نَفسَهُ مَوقِفَ التُّهْمةِ فلا یلُومَنَّ مَن أساءَ بهِ الظّنَّ . کسی که خود را در معرض تهمت قرار دهد ، نباید کسی را که به او گمان بد برد ، سرزنش کند . بحار الأنوار : 75 / 90 / 4
پاسخ:
امام علی علیه‌السلام :
مَن وَقَفَ نَفسَهُ مَوقِفَ التُّهْمةِ فلا یلُومَنَّ مَن أساءَ بهِ الظّنَّ .
کسی که خود را در معرض تهمت قرار دهد ، نباید کسی را که به او گمان بد برد ، سرزنش کند .
بحار الأنوار : 75 / 90 / 4
- [آیت الله بهجت] آیا پوشیدن لباس های زننده بین خانم ها ایراد دارد؟
- [سایر] سرزنش کردن مؤمن چه کیفری دارد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] حکم تعییر و سرزنش دیگران چیست؟
- [سایر] تهمت چه پیامدی دارد؟
- [آیت الله سیستانی] تهمت را برایم تعریف کنید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا انتساب القاب زننده و موهن، به دشمنان دین و انقلاب رواست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] پوشیدن لباس در رنگهای زننده در اجتماع برای خانمها چه صورت دارد؟
- [سایر] در احادیث؛ جهل و نادانی چگونه سرزنش شده است؟
- [سایر] کیفر دنیوی کسی که سرزنش می کند چیست؟
- [سایر] چه کسی مورد تهمت قرار می گیرد؟
- [آیت الله مظاهری] از گناهان بزرگ در اسلام تعییر و سرزنش است که قرآن شریف با کلمه (وَیْل) سرزنشکننده و غیبتکننده را تهدید فرموده است: (وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَة)[1] (وای بر هر بدگویِ عیب جوی.) و آن اقسامی دارد: الف) سرزنش بهواسطه عیبی که در او نیست؛ و این صورت علاوه بر اینکه گناه سرزنش را دارد، گناه تهمت را نیز دارد. ب) سرزنش بهواسطه عیبی که در او می‌باشد و این صورت همان (لمزه) قرآن است که با کلمه ویل، سرزنشکننده را تهدید کرده است. ج) سرزنش که با ضمیمه استهزا یا اهانت و یا فحش باشد؛ و این صورت علاوه بر اینکه حرام است، گناه آن ضمیمه را نیز دارد، و ممکن است سرزنش بهواسطه ضمائمی که دارد، گناهان فراوانی داشته باشد. د) سرزنش کسی بهخاطر معصیت، و آن سرزنش نیز حرام است، مگر اینکه از باب نهی از منکر باشد، و در نهی از منکر و یا امر به معروف، چارهای جز تعییر و سرزنش نداشته باشد.
- [آیت الله مظاهری] تهمت به فردی مجهول که شنونده او را نمیشناسد، چون دروغ است حرام است، گرچه گناه تهمت را ندارد و همچنین است تهمت به جمعی یا اهل شهری، ولی اگر مراد او همه آن جمعیّت باشد، تهمت به همه جمعیّت است و گناه آن به اندازه آن جمعیّت مضاعف می‌شود.
- [آیت الله مظاهری] تهمت اقسام و مراتبی دارد: الف) افترا بر خدا و پیامبران و اوصیای گرامی صلوات اللَّه علیهم اجمعین و قرآن شریف این قسم افترا و تهمت را بالاترین ظلمها میداند: (وَ مَنْ اظْلَمُ مِمَّنِ افْتَری عَلَی اللَّهِ الْکَذِب)[2] (و چه کسی ستمگرتر از آن کس که به خدا دروغ میبندد؟) ب) افترای زنا به زنها و مردان پاکدامن که این افترا و تهمت علاوه بر گناه بزرگی که دارد، اگر منجر به دادگاه شود، حاکم اسلامی باید او را حدّ قذف که هشتاد تازیانه است بزند. ج) افترا و تهمت به افرادی که تهمت به آنان موجب تضعیف دین می‌شود، نظیر تهمت به علما و افرادی که وابسته به دین میباشند که گناه این قسم تهمت، مضاعف و نظیر افترا بر خدا و پیامبر و ائمّه طاهرین است. د) افترا و تهمت به افراد معمولی، که این قسم تهمت گرچه گناه مضاعف ندارد، ولی در روایات آمده است که در روز قیامت آن تهمتزننده را بر روی چرکها و خونها نگاه میدارند تا مردم از حساب فارغ شوند سپس او را به جهنّم میبرند.
- [آیت الله مظاهری] از گناهان کبیره در اسلام تهمت است، و معنای آن این است که عیبی را به کسی نسبت دهد که آن عیب را نداشته باشد، بلکه اگر عیب هم نباشد ولی او راضی به آن نسبت نباشد، باز تهمت و حرام است، و اگر راضی باشد، گرچه تهمت نیست، ولی دروغ و حرام است، نظیر تملّقها و تعریفهای بیجا، و قرآن شریف تهمت را در حدّ کفر میداند: (انَّما یَفْتَرِی الْکَذِبَ الَّذینَ لا یُؤْمِنُون بایاتِ اللَّه)[1] (تنها کسانی دروغپردازی میکنند که به آیات خدا ایمان ندارند.)
- [آیت الله مظاهری] اگر چیزی را بشنود و نداند که تهمت است یا نه، شنیدن آن حرام است و باید دفاع از کسی که آن چیز برای او گفته می‌شود بنماید، زیرا آن کلام یا تهمت است یا غیبت. [1]. نحل، 105. [2]. صف، 7. چاپ بعدی قبلی
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مقصود از لباس شهرت لباسی است که عرفاً زننده باشد و از این جهت انگشت نما باشد یا مناسب زی و شأن شخص از حیث جنس یا رنگ یا نوع دوخت نباشد.
- [امام خمینی] اگر زن بگوید عده ام تمام شده، با دو شرط از او قبول می شود: اول:آنکه مورد تهمت نباشد. دوم: از طلاق یا مردن شوهرش به قدری گذشته باشد که در آن مدت، تمام شدن عده ممکن باشد.
- [آیت الله بهجت] اگر زن بگوید، عدّهام تمام شده، با دو شرط از او قبول می‌شود: اول، آنکه مورد تهمت نباشد؛ و دوم، آنکه از طلاق یا مردن شوهرش بهقدری گذشته باشد که در آن مدت تمام شدن عدّه ممکن باشد.
- [آیت الله اردبیلی] بر مسلمانان لازم است روابط اجتماعی خود را از اموری همچون غیبت، تهمت، حسد، تکبّر، تجسّس، دروغ، تملّق، خدعه و مکر، رشوه، سوء ظن، فتنهانگیزی، خیانت، نفاق، استهزا، تضییع حقوق یکدیگر و ظلم و از هرگونه معصیت پاک گردانند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن بگوید عدّهام تمام شده، با دو شرط از او قبول می‌شود: اوّل: آن که مورد تهمت و بدنامی نباشد. دوم: از طلاق یا مردن شوهرش به قدری گذشته باشد که در آن مدّت، تمام شدن عدّه ممکن باشد.