پیش از بیان هر سخنی، لازم به ذکر است که اساس و مبنای پاسخ ارایه شده، حکمت متعالیه (فلسفۀ صدرایی) است و بنابر همین نظر، مطالب در دو بخش اصلی و چند زیر مجموعه ارایه می‌گردد.
در بخش اوّل که با عنوان "وجود نفس در حیوان" مطرح شده، مباحث ذیل مورد بررسی قرار گرفته است:
1. در تمام مباحث فلسفی مربوط به نفس، از نفس حیوان به عنوان یکی از مصادیق قطعی آن نام برده شده است. گر چه هر یک از مصادیق، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که بدین جهت از دیگری متمایز می شود.
2. حیوانیت حیوان، به دلیل وجود نفس حیوانی در اوست و اگر حیوان را فاقد نفس فرض کنیم، با مرحله یا مراحل قبل از خود تفاوتی نداشته و اصلاً حیوانی پدید نخواهد آمد.
3. در تعدادی از حیوانات؛ مانند زنبور عسل و عنکبوت و ... برخی آثار وجود نفس، به روشنی قابل مشاهده است.
4. صاحب نظران از رهگذر تحلیل علمی، شواهدی بر وجود نفس در حیوان ذکر کرده‌اند، از جمله: علم حضوری حیوان به ذات خود، و یا دخالت داشتن اراده در افعال حیوانی، و محشور شدن نفوس حیوانی در جهان دیگر که همگی بیانگر وجود نفس در حیوانات می باشند.
5. دلایلی بر وجود نفس در حیوان، با استناد به ادراک صورت‌های مثالی و مجرد توسط حیوان و نیز صدور افعال و آثار متنوع و غیر یک نواخت از او.
و مطالب بخش دوم، با عنوان "تفاوت نفس حیوان و انسان" عبارت اند از:
نفس انسان و حیوان به لحاظ جسمانی تفاوت داشته و ترکیبات مادی جسم انسان معتدل‌تر و کامل تر از حیوان است، و نیز به لحاظ نفسانی از تفاوت‌هایی برخوردارند که بدین جهت، منشاء تمایز انسان از حیوان گردیده، از جمله: قدرت انسان بر سخن گفتن است که با استفاده از حروف و کلمات، افکار و ... خود را به دیگران منتقل می‌کند، و یا تأثرات روانی او در برابر عوامل مختلف از قبیل خنده، گریه و ... .
یا وجود فن و هنر و صنعت و خلاقیت انسانی، که در عالم حیوانات جایی ندارند، و نیز اختلاف ماهوی نفس انسان و حیوان از این نظر که نفس انسان، عقلانی است و نفس حیوان، خیالی. افزون بر همۀ اینها تمام همت و توان نفس حیوانی رفع نیازهای جسمانی است و گسترۀ نفس انسانی، به لحاظ نظری و عملی، تا بالاترین درجات ممکن رقم خورده است.
منبع: http://farsi.islamquest.net
