خداوند تبارک و تعالی، وجود مطلق و کمال مطلق است که هیچ گونه عیب و نقصی در آن نیست. وجود بی همتایی است که توانایی انجام هر کاری را دارد و به همه اشیاء در تمام حالات و زمانها آگاه است، شنوا و بیناست، دارای اراده و اختیار است، زنده و خالق همه چیز و سرچشمه تمام خیرات و خوبیهاست، و همه موجودات (مخلوقات) را دوست دارد و نسبت به آنها مهربان است.
مفهوم واژه خدا از عمومی ترین و ساده ترین مفاهیمی است که همه انسانها حتی کسانی که منکر وجود خداوند هستند، نیز آن را درک می کنند.
هر چند شناخت کنه و حقیقت ذات خداوند تبارک و تعالی برای انسان غیر ممکن است ولی از راههای بسیار زیادی می توان یقین به وجود خداوند تبارک و تعالی پیدا نمود. راههای شناخت خدا در یک دسته بندی کلی به راههای زیر تقسیم می شود:
1 راه عقلی (مثل برهان امکان و وجوب و مانند آن)
2- راه تجربی (برهان نظم)
3 راه دل (برهان فطرت)
آسان ترین و بهترین راهها، برهان فطرت (خدا شناسی از راه دل) می باشد که انسان با بازگشت به درون خویش، بی نیاز از هر گونه استدلال عقلی یا مشاهده تجربی خدای خویش را می یابد و از راه دل به کوی یار می رسد.
اما اثبات صفاتی چون پاک و منزه بودن و بزرگتر بودن و غیره برای خداوند به این بیان است که واجب الوجود دارای صفاتی است که در یک تقسیم بندی به دو دسته صفات سلبیه یعنی صفاتی که دلالت بر نقصان می کند و در خدا راه ندارد و صفات ثبوتیه یعنی صفاتی که در خدا ثابت است و باید آن صفات را دارا باشد، تقسیم می شود.
برای اثبات صفات ثبوتیه مانند بزرگتر بودن و ... می گوییم چنانکه در اثبات واجب الوجود بیان شد واجب الوجود بی نیاز از معلول است و از جمله لوازم این بی نیازی از علت ازلی و ابدی بودن است یعنی چون خدا نیاز به علتی ندارد، همیشه بوده و همیشه خواهد بود و چون خودش علت همه علتها است، از همه آنها بزرگتر و دارای همه کمالاتی است که معلول ها دارند و دیگران هر چه دارند از او است. بنابراین خداوند برتر و بزرگتر از همه است. صفات سلبی را هم به این نحو از خدا سلب می کنیم که یکی از لوازم واجب الوجود بودن این است که بسیط باشد یعنی مرکب نباشد و دارای اجزاء نباشد زیرا هر موجود مرکبی ناقص است و نمی تواند واجب باشد زیرا نیازمند به اجزاءش هست.
بنابراین خدا مرکب نیست و از تمام خصوصیات جسم و مرکبات منزه است پس منزه بودن خدا به این معنا است که هر نقص و عیب از خدا نفی می شود.
به طور کلی هر گونه مفهومی که دلالت بر نوعی نقص و محدودیت و نیاز داشته باشد از خدا نفی می شود و این معنای صفات سلبی است[1].
نتیجه این که دلایل و برهان هایی که وجود خدا را اثبات می کند، همان دلایل همه صفات کمالی را برای خدا اثبات و هر نقص و عیب را از او نفی می کند و او را منزه می داند.
پی نوشت:
[1]. آموزش عقاید مصباح، ص 66.
منبع: http://farsi.islamquest.net
