آیا آیین زرتشت دین الاهی بوده است؟

نظریه: "آیین زرتشت یکی از ادیان الاهی است".
ادلّه:
1. ماهیت آموزه‌های آیین زرتشت
2. تأیید قرآن بر وحیانی بودن آیین زرتشت
ماهیت آموزه‌های آیین زرتشت
الف. ماهیت آیین زرتشت
با توجه به گاتها[1] آیین زرتشت آیینی صددرصد توحیدی است. اغلب محققان زرتشت شناس، آن گاه که گاتها را بررسی کرده‌اند دریافته‌اند که زرتشت از توحیدی خالص سخن می‌گوید. اسطوره‌های شرک آمیز بعدی، در اوستای متأخّر و مذهب مانی به انجام رسید.
در حقیقت پیروان زرتشت توحید با عظمتی را که به وسیلۀ او مطرح شده بود؛ مانند دین مسیحیت به چند خدایی تبدیل کردند.
می‌توان نتیجه گرفت که آیین زرتشت در بدو تولّد خویش، آیینی توحیدی بود و دقّت در گات بر این نظریه صحّه می‌گذارد. اما در کتاب اوستا، کتاب مقدس زرتشتیان، نشانه‌های چند خدایی آشکار می‌شود و روح خدای مستقل به شمار می‌آید.[2] از همین روی آیینی که به زرتشت نسبت می‌دهیم آیینی تحریف شده و دور از آموزه‌های نخستین پیام آور خود است.
ب. آموزه‌های اعتقادی آیین زرتشت
ألف. خدا در آیین زرتشت: خدایی که در گاتها به نظارۀ آن می‌نشینیم، خدایی واحد و خالق همۀ جهان است. خالقی که به هیچ جا و مکان و زمان و قوم خاصی وابستگی ندارد. در گاتها خداوند، به عنوان علم مطلق، خالق همۀ پدیده‌ها، اعظم، رحیم و عادل و قادر بر همه چیز معرفی می‌شود. با چنین برداشتی جا برای هیچ صنم و بت و خدای درجه دوم باقی نمی‌ماند.[3] قابل توجه این که در گاتها، زرتشت (ع) در سیمای یک پیامبر الاهی و در لباس یک موحد واقعی خداوند را در اوج توحیدی می‌ستاید و دلدادگی آغاز می‌کند:
"ای خداوند هستی بخش! با فروتنی از تو پرسشی دارم. آیا آن که دلدادۀ تو است پرستش تو را چگونه باید به جای آورد؟ ای مهین دلدار! دلم از مهر تو لبریز است بشود که ما در پرتو راستی و درستی از یاریت برخوردار گردیم و دلمان از پرتو نور پاک روشن گردد."[4]
ب. جهان در آیین زرتشت: جهان آفریدۀ خدا است و او نگه دارنده و حاکم بر آن. جهان کاملاً به وجود خداوند وابسته است، به گونه‌ای که بدون اراده و آگاهی او هیچ پدیده‌ای رخ نمی‌دهد. اهورامزدا (....خداوند) جهان را با هدفی کاملاً اخلاقی ساخته است.[5]
ج. انسان در آیین زرتشت: دین زرتشتی برای انسان منزلت والایی قایل است. انسان پاک و بدون گناه - بر خلاف عقیدۀ مسیحیت که انسان از همان آغاز تولد نخستین گناه را بر دوش دارد- و آزاد است تا با اختیار خود راه نیکی یا بدی را برگزیند.[6]
د. زندگی پس از مرگ در آیین زرتشت: این آیین همانند دیگر ادیان بر این باور است که روح انسان با مرگ جسم از بین نمی‌رود. انسان با توجه به اعمال خویش، به بهشت یا جهنم می‌رود.[7] در کتاب گاتها تعالیمی وجود دارد که با تعالیم بخش های اوستا متفاوت است. یکی از اصول این تعالیم که "دین زرتشتی متقدم" یا "اولیه" خوانده می شود، عبارت است از[8]: انسان پس از مرگ از پل چینود (گزینش) عبور کند؛ پلی که گناهکاران نمی توانند از آن بگذرند، سرانجام نیکان بهشت و سرانجام بدکاران دوزخ خواهد بود.[9]
گاهی هم به طور اشاره از یک عالم پس از مرگ در گاتها سخن رفته است.[10]
نویسندۀ زرتشتی معاصر نیز جاودانگی روان و بقای انسان پس از مرگ، پاداش کارهای نیک و مجازات اعمال زشت،در بهشت و دوزخ و رستاخیز را از پایه ها و بنیاد دین زرتشت بر می شمارد.
به هرحال از عبارت "عبور از پل چینود" شاید بتوان اعتقاد به معاد را به آیین زرتشت نسبت داد.
اما تأیید قرآن بر وحیانی بودن آیین زرتشت
قرآن کریم پیروان زرتشت (ع) را "مجوس" می‌خواند.[11] بر اساس روایات اسلامی که از جانب امامان شیعه ‌(ع) به ما رسیده است. مجوس، صاحب کتاب و پیامبر، معرفی می‌شوند.[12] روایات گویای آن است که هسته‌های اولیۀ آیین الاهی زرتشت (ع) توسط پیروان، دستخوش تحریف قرار گفته است. پس برداشت صحیح از روایات تنها حکایت از بروز فرآیند تحریف در آیین زرتشت دارد نه حکایت از نوع آن.
پی نوشتها:
[1]. گاتها مجموعۀ سروده‌هایی است که 3500 سال قبل طرح گردید و به زبان شعر راه زندگی شایسته در آن مطرح شد. ر.ک: آشتیانی، جلال الدین، زرتشت، شرکت سهامی انتشار، چ 1371، ج 6.
[2]. ر.ک: دین‌شناسی تطبیقی، 107. با این حال برخی اندیشمندان زرتشتی برآنند که آموزه‌های آشکار در دوگانه پرستی اوستای کنونی را با تأویلات فلسفی و عرفانی، موّجه جلوه دهند و کتاب مقدس خویش را از توحید خالص بدانند.
[3]. زرتشت، ص 122، دین‌شناسی تطبیقی، ص 108 و 107.
[4]. ر.ک: زرتشت، ص 133.
[5]. دین‌شناسی تطبیقی، ص 110 و 109.
[6]. دین‌شناسی تطبیقی، ص 110.
[7]. همان، ص 112.
[8]. این تعالیم در شش اصل آمده که این نکته در اصل ششم بیان شده است.
[9]. ادیان آسیایی ، ص 42 و 43 ، به نقل از سیری در ادیان زنده جهان(غیر اسلام)، عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، ص 112.
[10]. تاریخ تمدن، ص 246، ر.ک: دین‌شناسی تطبیقی، ص 112.
[11]. حج، 17. "إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هادُوا وَ الصَّابِئِینَ وَ النَّصاری‌ وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلی‌ کُلِّ شَیْ‌ءٍ شَهِید"ٌ
ترجمه: کسانی که ایمان آورده‌اند و یهود و صابئان و نصاری و مجوس و مشرکان، خداوند در میان آنها روز قیامت داوری می‌کند و حق را از باطل جدا می‌سازد، خداوند بر هر چیز گواه است (و از همه چیز آگاه) ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌ 14، ص 40، طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن.
[12]. العروس الحویزی، علی، نور الثقلین، رسولی، محلاتی، قم، مطبعة الحکمة، ج 3، ص 475، الحر العاملی، حسن، وسایل الشیعه، ص 96؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیة، ج 1361 ج 14، ص 46.

منبع: http://farsi.islamquest.net