رابطه
رابطه، از اصطلاحات علم منطق بوده و عامل پیوند موضوع و محمول، و مقدم و تالی می‌باشد.
رابطه بین حبّ ذات و حبّ خدا و ائمه(علیهم‌السلام) و حبّ خوبی‌ها چگونه است؟
انسان کمال محض را دوست دارد و اگر به خود علاقمند است برای این است که ‌به کمال برسد. قهراً آنچه به خود انسان بر می‌گردد باید در مسیر آن هدف باشد. انسان ‌باید خود را به عنوان وسیله دوست داشته باشد نه به عنوان هدف. یعنی اگر امر دائر ‌شود به اینکه دست از خود بردارد یا از آن کمال برتر، باید دست از خود بکشد و خود را ‌برای رسیدن به کمال برتر قربانی کند. قربانی هم معنایش این است که متقرّب بشود ‌نه فانی، عملی را قربانی گویند که انسان را به هدف نزدیک کند. قربانی یک عمل ‌وجودی است نه عدمی و فانی، یعنی هرگز انسان با قربانی کردن چیزی را از دست ‌نمیدهد. نماز قربانی انسان است، یعنی وسیله تقرب انسان است، زکات و سایر عبادات ‌همچنین است، درس و بحث هم قربانی است. انسان وقتی چیزی را در راه خدا قربانی ‌کند بهتر از آن را به دست می‌آورد. اگر در قرآن آمده است؛ ”مَنْ جاء بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ ‌اَمْثالِها“(1) ناظر به بخش کمّی مسئله نیست، یعنی فقط مسئله ده برابر مطرح نیست ‌بلکه بخش کیفی را هم شامل می‌شود. زیرا در آیه دیگر فرمود: ”مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ ‌خَیْرٌ مِنْها“(2) اگر کسی دست و پا و چشم خود را در راه خدا داد، خدا دست و پا و ‌چشم دیگری بهتر از این‌ها به او عطا می‌کند. اینکه وجود مبارک امیرالمؤمنین(علیه ‌السّلام) فرمود خدا به برادرم جعفر دو بال داد که با آنها در بهشت همراه با فرشتگان ‌پرواز می‌کند (جعفر طیار) معنایش این است که جعفر بن ابی‌طالب چیزی را قربانی کرده ‌و بهتر از آن را گرفته است. بنابراین علاقه به خود و شؤونات خود اشکال ندارد به ‌شرطی که قصد قربانی کردن آنها را داشته باشیم. اگر به پیامبر و دین و ائمه ‌علاقمندیم به این جهت است که از همه آنها در مسیر تقرب به حضرت حق استفاده ‌کنیم.‌ در سوره مبارکه توبه فرمود: ”ما کانَ لاِهْلِ المَدینَةِ ومَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الاَعْرابِ اَنْ ‌یَتَخَلّفُوا عَنْ رَسُولِ اللّهِ ولا یَرْغَبُوا بِاَنفُسِهِمْ عن نَفْسِه“(3).‌ کسی حق ندارد خود را در جنگ حفظ کند و پیغمبر را در خطر اندازد، بلکه همه ‌باید سنگر باشند و پیغمبر را در سنگر خویش حفظ کنند. پس ما جسم خود را باید ‌قربانی جسم پیغمبر کنیم زیرا با این کار از بین نمی‌رویم، ”ولا تحسبنّ الّذینَ قُتِلوُا فی ‌سَبیلِ اللّه اَمْواتاً“(4) بلکه از این عالم آلوده می‌رهیم و با جسمی بهتر در عالمی دیگر ‌به حیاط طیّبه می‌رسیم. محبت و علاقه به اهل بیت نیز همین‌طور است. دوستی آنها ‌عقلی است نه عاطفی مثل دوستی پدر و مادر و فرزند. انسان آنها را برای معارفی که ‌در اختیار جامعه بشری قرار داده‌اند و افراد بشر را هدایت کرده‌اند دوست می‌دارد.‌ ‌( آیةالله جوادی آملی )‌ ‌(1) سوره انعام، آیه 160. ‌(2) سوره نمل، آیه 89. ‌(3) سوره توبه، آیه 120. ‌(4) سوره آل‌عمران، آیه 169‌.‌
انسان کمال محض را دوست دارد و اگر به خود علاقمند است برای این است که ‌به کمال برسد. قهراً آنچه به خود انسان بر می‌گردد باید در مسیر آن هدف باشد. انسان ‌باید خود را به عنوان وسیله دوست داشته باشد نه به عنوان هدف. یعنی اگر امر دائر ‌شود به اینکه دست از خود بردارد یا از آن کمال برتر، باید دست از خود بکشد و خود را ‌برای رسیدن به کمال برتر قربانی کند. قربانی هم معنایش این است که متقرّب بشود ‌نه فانی، عملی را قربانی گویند که انسان را به هدف نزدیک کند. قربانی یک عمل ‌وجودی است نه عدمی و فانی، یعنی هرگز انسان با قربانی کردن چیزی را از دست ‌نمیدهد. نماز قربانی انسان است، یعنی وسیله تقرب انسان است، زکات و سایر عبادات ‌همچنین است، درس و بحث هم قربانی است. انسان وقتی چیزی را در راه خدا قربانی ‌کند بهتر از آن را به دست می‌آورد. اگر در قرآن آمده است؛ ”مَنْ جاء بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ ‌اَمْثالِها“(1) ناظر به بخش کمّی مسئله نیست، یعنی فقط مسئله ده برابر مطرح نیست ‌بلکه بخش کیفی را هم شامل می‌شود. زیرا در آیه دیگر فرمود: ”مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ ‌خَیْرٌ مِنْها“(2) اگر کسی دست و پا و چشم خود را در راه خدا داد، خدا دست و پا و ‌چشم دیگری بهتر از این‌ها به او عطا می‌کند. اینکه وجود مبارک امیرالمؤمنین(علیه ‌السّلام) فرمود خدا به برادرم جعفر دو بال داد که با آنها در بهشت همراه با فرشتگان ‌پرواز می‌کند (جعفر طیار) معنایش این است که جعفر بن ابی‌طالب چیزی را قربانی کرده ‌و بهتر از آن را گرفته است. بنابراین علاقه به خود و شؤونات خود اشکال ندارد به ‌شرطی که قصد قربانی کردن آنها را داشته باشیم. اگر به پیامبر و دین و ائمه ‌علاقمندیم به این جهت است که از همه آنها در مسیر تقرب به حضرت حق استفاده ‌کنیم.‌ در سوره مبارکه توبه فرمود: ”ما کانَ لاِهْلِ المَدینَةِ ومَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الاَعْرابِ اَنْ ‌یَتَخَلّفُوا عَنْ رَسُولِ اللّهِ ولا یَرْغَبُوا بِاَنفُسِهِمْ عن نَفْسِه“(3).‌ کسی حق ندارد خود را در جنگ حفظ کند و پیغمبر را در خطر اندازد، بلکه همه ‌باید سنگر باشند و پیغمبر را در سنگر خویش حفظ کنند. پس ما جسم خود را باید ‌قربانی جسم پیغمبر کنیم زیرا با این کار از بین نمی‌رویم، ”ولا تحسبنّ الّذینَ قُتِلوُا فی ‌سَبیلِ اللّه اَمْواتاً“(4) بلکه از این عالم آلوده می‌رهیم و با جسمی بهتر در عالمی دیگر ‌به حیاط طیّبه می‌رسیم. محبت و علاقه به اهل بیت نیز همین‌طور است. دوستی آنها ‌عقلی است نه عاطفی مثل دوستی پدر و مادر و فرزند. انسان آنها را برای معارفی که ‌در اختیار جامعه بشری قرار داده‌اند و افراد بشر را هدایت کرده‌اند دوست می‌دارد.‌ ‌( آیةالله جوادی آملی )‌ ‌(1) سوره انعام، آیه 160. ‌(2) سوره نمل، آیه 89. ‌(3) سوره توبه، آیه 120. ‌(4) سوره آل‌عمران، آیه 169‌.‌
پاسخ:
انسان کمال محض را دوست دارد و اگر به خود علاقمند است برای این است که به کمال برسد. قهراً آنچه به خود انسان بر می‌گردد باید در مسیر آن هدف باشد. انسان باید خود را به عنوان وسیله دوست داشته باشد نه به عنوان هدف. یعنی اگر امر دائر شود به اینکه دست از خود بردارد یا از آن کمال برتر، باید دست از خود بکشد و خود را برای رسیدن به کمال برتر قربانی کند. قربانی هم معنایش این است که متقرّب بشود نه فانی، عملی را قربانی گویند که انسان را به هدف نزدیک کند. قربانی یک عمل وجودی است نه عدمی و فانی، یعنی هرگز انسان با قربانی کردن چیزی را از دست نمی‌دهد.
نماز قربانی انسان است، یعنی وسیله تقرب انسان است، زکات و سایر عبادات همچنین است، درس و بحث هم قربانی است. انسان وقتی چیزی را در راه خدا قربانی کند بهتر از آن را به دست می‌آورد. اگر در قرآن آمده است؛ ”مَنْ جاء بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ اَمْثالِها“(1) ناظر به بخش کمّی مسئله نیست، یعنی فقط مسئله ده برابر مطرح نیست بلکه بخش کیفی را هم شامل می‌شود. زیرا در آیه دیگر فرمود: ”مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَیْرٌ مِنْها“(2) اگر کسی دست و پا و چشم خود را در راه خدا داد، خدا دست و پا و چشم دیگری بهتر از این‌ها به او عطا می‌کند. اینکه وجود مبارک امیرالمؤمنین(علیه السّلام) فرمود خدا به برادرم جعفر دو بال داد که با آنها در بهشت همراه با فرشتگان پرواز می‌کند (جعفر طیار) معنایش این است که جعفر بن ابی‌طالب چیزی را قربانی کرده و بهتر از آن را گرفته است. بنابراین علاقه به خود و شؤونات خود اشکال ندارد به شرطی که قصد قربانی کردن آنها را داشته باشیم. اگر به پیامبر و دین و ائمه علاقمندیم به این جهت است که از همه آنها در مسیر تقرب به حضرت حق استفاده کنیم.
در سوره مبارکه توبه فرمود: ”ما کانَ لاِهْلِ المَدینَةِ ومَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الاَعْرابِ اَنْ یَتَخَلّفُوا عَنْ رَسُولِ اللّهِ ولا یَرْغَبُوا بِاَنفُسِهِمْ عن نَفْسِه“(3).
کسی حق ندارد خود را در جنگ حفظ کند و پیغمبر را در خطر اندازد، بلکه همه باید سنگر باشند و پیغمبر را در سنگر خویش حفظ کنند. پس ما جسم خود را باید قربانی جسم پیغمبر کنیم زیرا با این کار از بین نمی‌رویم، ”ولا تحسبنّ الّذینَ قُتِلوُا فی سَبیلِ اللّه اَمْواتاً“(4) بلکه از این عالم آلوده می‌رهیم و با جسمی بهتر در عالمی دیگر به حیاط طیّبه می‌رسیم. محبت و علاقه به اهل بیت نیز همین‌طور است. دوستی آنها عقلی است نه عاطفی مثل دوستی پدر و مادر و فرزند. انسان آنها را برای معارفی که در اختیار جامعه بشری قرار داده‌اند و افراد بشر را هدایت کرده‌اند دوست می‌دارد.
( آیةالله جوادی آملی )
(1) سوره انعام، آیه 160.
(2) سوره نمل، آیه 89.
(3) سوره توبه، آیه 120.
(4) سوره آل‌عمران، آیه 169.
- [سایر] اگر لازمه بقا و حیات انسانی حب ذات است، چگونه کسانی میتوانند خود را از حب ذات برهانند و به مقام خلافت الهی برسند؟
- [سایر] آیا همسران پیامبران(صلی الله وعلیه وآله) و ائمه(علیهم‌السلام)، مادران معنوی در بهشتند؟
- [سایر] آیا منشا تمام خوبی‌ها و بدیها خداوند است؟
- [سایر] رابطه ایمان و حبّ از نگاه روایات را بیان کنید.
- [سایر] اگر بگوییم خداوند علم به ذات خودش دارد، پس باید گفت خدا قادر به ذات است، بنابراین خدا ذو جهتین می‌شود، هم قادر به ذات و هم مقدور به ذات. این چگونه حل می‌شود؟
- [سایر] منظور از احاطه داشتن ذات خداوند بر اشیاء چیست و ذات در مورد خداوند چه مفهومی دارد؟
- [سایر] ذات خدا بسیط است، پس یا همه خدا را می توان شناخت یا هیچ چیز از ذات خدا را نمی توان شناخت و چون محدودیم و او نامحدود پس نمی توان ذات خدا را به هیچ مقدار شناخت. پس چرا در اول کار ذات خدا را به بساطت شناختیم؟
- [سایر] از دیدگاه قرآن و احادیث محور «حُبّ» خداوند چست؟
- [سایر] لطفا در مورد صفات و ذات خداوند تبارک و تعالی توضیح دهید و آیا تفکر، کنجکاوی و بررسی در مورد ذات خداوند جایز است؟
- [سایر] معیار تفکیک صفات ذات و فعل خداوند چیست؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر روزهدار عمداً دروغی را به خدا یا پیغمبر صلی الله علیه و آله یا امام علیهم‌السلام نسبت دهد بنا بر احتیاط، کفاره تخییری بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر چیزی را با اعتقاد به این که راست است از قول خدا یا معصومان علیهم‌السلام نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده، روزهاش باطل نمیشود.
- [آیت الله بروجردی] سجده کردن برای غیر خداوند متعال حرام می‌باشد و بعضی از مردم عوام که مقابل قبر امامان عَلَیْهمُالسَّلَام پیشانی را به زمین میگذارند، اگر برای شکر خداوند متعال باشد اشکال ندارد و گرنه حرام است.
- [آیت الله مظاهری] هرگاه کسی به خدا یا پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم یا یکی از ائمّه معصومین علیهم السلام یا فاطمه زهرا علیها السلام ناسزا گوید یا با یکی از این‌ها دشمنی داشته باشد و یا یکی از ائمه علیهم السلام یا غیر آنها را خدا بداند کافر است.
- [آیت الله سیستانی] سجده کردن برای غیر خداوند متعال حرام می‌باشد ، و بعضی از مردم عوام که مقابل قبر امامان علیهم‌السلام پیشانی را به زمین میگذارند اگر برای شکر خداوند متعال باشد ، اشکال ندارد ، و گر نه مشکل است . مستحبّات و مکروهات سجده :
- [آیت الله اردبیلی] بنابر احتیاط حمد و ثنای پروردگار و صلوات بر پیامبر اکرم و آل پیامبر علیهم‌السلام باید به عربی گفته شود و در حمد و ثنای خداوند و صلوات بر پیامبر اکرم و آل پیامبر علیهم‌السلام و دعوت مردم به تقوا و خواندن یک سوره کامل در دو خطبه، باید ترتیب مراعات شود.
- [امام خمینی] کسی که وضو ندارد، حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانی نوشته شده باشد مس نماید. و همچنین است بنابر احتیاط واجب مس اسم مبارک پیغمبر و امام و حضرت زهرا علیهم‌السلام.
- [آیت الله اردبیلی] اگر روزهدار دروغی را به خدا و پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم و یا جانشینان آن حضرت علیهم‌السلام نسبت دهد، بنابر احتیاط کفاره جمع، به تفصیلی که در مسأله پیش گفته شد، بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله سیستانی] کسی که معترف به خدا یا به یگانگی او نباشد و همچنین غُلاة یعنی آنهایی که یکی از ائمه علیهم‌السلام را خدا خوانده ، یا بگویند خدا در او حلول کرده است و خوارج و نواصب یعین آنهایی که به ائمه علیهم‌السلام اظهار دشمنی مینمایند نجسند ، و همچنین است کسی که نبوّت یا یکی از ضروریات دین ، مانند نماز و روزه را منکر شود ، اگر به نحوی باشد که مستلزم تکذیب پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم بشود هر چند فی الجمله . و امّا اهل کتاب یعنی یهود و نصاری و مجوس محکوم به طهارتاند .
- [آیت الله اردبیلی] اگر دروغی را که دیگری ساخته عمدا به خدا و معصومان علیهم‌السلام نسبت دهد، روزه او بنابر احتیاط باطل می‌شود؛ ولی اگر از قول کسی که آن دروغ را ساخته نقل کند، اشکال ندارد.