آخرین مرحله نماز، سلام و درود فرستادن بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، بندگان صالح و همه نمازگزاران است.
(تکبیرة الاحرام) اجازه ورود به نماز و (سلام) اجازه خروج از آن است.
درباره حکمت و فلسفه (سلام) می توان به موردهای زیر اشاره کرد:
1. احساس یگانگی و همدلی مسلمانان
نمازگزار وقتی در سلام نماز به همه مؤمنان و بندگان صالح و بر خودش سلام می دهد، احساس می کند که تنها نیست. او خود را از افراد امت بزرگ اسلام می داند و با مردان خدا، در هر جای زمین احساس هم بستگی می کند.
2. امان خواستن از خدا
واژه سلام در میان دو معنا مشترک است: درود و تحیت، نام مقدس خداوند.
بر اساس معنای نخست، معنای سلام های نماز روشن است، ولی بر اساس معنای دوم، اشاره و کنایه از این است که نمازگزار به اذن پروردگار، سلامتی و امن از عذاب را برای مؤمنان تفأل می زند.
چنان که امام صادق علیه السلام می فرماید: (معنی السلام فی دُبُرِ کُل ِّ صَلاهٍ الْاَمانُ؛ معنی سلام در آخر هر نمازی، امان است)؛ یعنی اگر نماز را در حالی که قلبش خاضع است به جای آورد، از بلاهای آخرت در امان خواهد بود.(1)
3. جلب رحمت الهی
امام علی علیه السلام می فرماید: (در معنای السلام علیکم ورحمة الله و برکاته، از خدا ترحم خواستن برای خود و همه بندگان است که این خود، ایمن شدن از عذاب قیامت را سبب می شود).(2)
4. یادآوری نام الهی
امام صادق علیه السلام فرموده است:
سلام، یکی از اسم های خداست و اگر می خواهی سلام نماز را به خوبی انجام دهی و معنایش را ادا کنی، پس باید از خدا بترسی و دین و قلب و عقلت را سالم نگه داری و آنها را به ظلمت گناه آلوده نکنی.(3)
5. تلقین نیکی ها و شایستگی ها
یکی از درس ها و آثار نماز این است که هر نمازگزاری، در هر شبانه روز پنج بار به خود تلقین می کند که از بندگان نیکوکار و شایسته خداوند است: (السلام علینا و علی عباد الله الصالحین.) کسی که نماز می خواند، اگر به معنای این جمله توجه کند، می کوشد با پیام آن تلقین مخالفت نکند، اعمال خلاف مرتکب نشود و خود را هرچه بیشتر به نیکوکاران الگو نزدیک سازد.(4)
6. ارتباط با فرشتگان
سلام، نوعی ارتباط با فرشتگان و اظهار دوستی با آنان است. در روایتی از امام صادق علیه السلام پرسیدند: (چرا در وقت سلام، نمازگزار رو به سمت راست برمی گرداند، نه به چپ؟) فرمود: (ملکی که کارهای خوب را می نویسد، در طرف راست است. و چون نماز همه اش خوب است و بدی در آن نیست، به طرف راست سلام داده می شود، نه طرف چپ).(5)
7. پیوند دوستی و محبت با دیگران
سلام، خواستن سلامتی، امنیت، خیر و برکت و سعادت است. نمازگزار با سلام دادن، نشان می دهد که دوست دار و خیرخواه همه خوبان و نیکوکاران است و همواره آرزو می کند آنان سلامت باشند. این مسئله باعث نزدیکی قلب ها به هم و مستحکم تر شدن دوستی ها و برادری هاست.
پی نوشتها:
1. مصباح الشریعة، ص 90؛ اسرار نماز، ص 162.
2. ابن شهر آشوب، المناقب، ج 4، ص 259.
3. رموز نماز، ص 83.
4. سید روح‌الله موسوی خمینی، آداب الصلوه (آداب نماز)، ص 399.
5. میزان الحکمة، ج 5، ص 395.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
