نمازگزار در رکعت دوم و آخر نماز، پس از سجده، تشهد می خواند که شامل گواهی دادن به یکتایی خدا و رسالت پیامبر است. درباره فلسفه و حکمت تشهد می توان به موردهای زیر اشاره کرد:
1. حمد و ستایش الهی
امام صادق علیه السلام فرمود:
تشهد، حمد و ستایش خداست. پس در خلوت، بنده خدا باش و در کارها فروتن؛ زیرا خدا انسان را خلق کرده و او را به عبادت کردن فرمان داده که با قلب و زبان و جوارح، حق عبودیت را به جای آوری... .(1)
2. تجدید ایمان و اسلام
امام علی علیه السلام فرمود: (معنای تشهد، تجدید و تکرار شهادتین است؛ تجدید ایمان و اسلام و اعتراف به مبعوث شدن بعد از مرگ).(2)
3. اقرار و اعتراف به توحید و نبوت
شخص نمازگزار روزانه ده ها مرتبه به یگانگی خدا و رسالت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله شهادت می دهد و این گواهی را در نماز مستحکم می سازد. تشهد، بیان و تکرار سخنانی است که در ابتدای نماز (اذان و اقامه) به زبان آورده و این برای یادآوری و اقرار مکرّر سخنان پیشین است.
4. صلوات بر پیامبر خاندان آن حضرت، نمایان گر مفاهیم زیر است:
الف) قدردانی از تلاش های طاقت فرسای پیامبر در هدایت مردمان؛
ب) جایگاه والای خاندان معصوم آن حضرت، به گونه ای که در نماز هم از آنان یاد می شود؛
ج) پیوند نزدیک نبوت با امامت؛
د) عمل به سفارش های پیامبر در دوستی با خاندان آن حضرت.
5. در حمد، به زبان جمع اظهار بندگی می کنیم. تشهد، به زبان اول شخص (شهادت می دهم) است. گویا این گواهی را هر کس باید خود، با آگاهی و اعتقاد عمیق، اظهار و بیعت خویش را با خدا و رسول تجدید کند.(3)
6. در تشهد، مستحب است انسان پای راست خود را بر روی پای چپ بیندازد. امیرالمؤمنین علی علیه السلام در بیان دلیل این عمل فرمود: (تأویل آن این است که خدایا! باطل را بمیران و حق را بر پای دار).(4)
7. تشهد نماز، به زانو زدن در پیشگاه خدای متعال در روز قیامت شباهت دارد.(5)
پی نوشتها:
1. مصباح الشریعه، منسوب به امام صادق علیه السلام ، ص 93.
2. پرتوی از اسرار نماز، ص 186.
3. وسائل الشیعه، ج 4، ص 988.
4. عبدالحسین تهرانی، اسرار الصلاة، صص 40 و 41.
5. میزان الحکمة، ج 5، ص 395.
منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، نشر: قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما (1389)
