امام زاده
امام‌زاده به فرزند بدون واسطه یا با واسطه امام معصوم علیه السلام گفته می شود. از آن به مناسبت در بابهای طهارت، حج، وقف و نذر سخن رفته است.
آیا انتساب امام زاده حسین مدفون در قزوین به امام رضا (ع) دارای سند هست؟
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام در مدینه سال 148 ه .ق متولد شدند و در صفر 203 ه . ق در سن 55 سالگی در طوس به شهادت رسیدند[1] امام علیه السلام در طول امامت خویش، شاهد نزاع و درگیری دو برادر یعنی امین و مأمون برای رسیدن به قدرت بودند. و عاقبت مأمون حکومت را به دست آورد و پس از مدتی، امام علیه السلام را با زور و تهدید به ولایت عهدی قرار داد ؛ سرانجام امام را مسموم و به شهادت رساند. در مورد تعداد فرزندان امام(ع) اختلاف نظر بین دو گروه از مورخین ومحدثین وجود دارد: گروه اول که شامل بسیاری از محدثان ومورخان شیعه می‌باشند؛ از آن جمله می‌توان به: محمد بن جریر طبری[2]، شیخ مفید(ره)[3]، مرحوم طبرسی[4]ابن شهرآشوب[5]، اشاره نمود، که معتقدند امام رضا(ع) غیر از امام جواد(ع) فرزند دیگری نداشته‌اند.بویژه شیخ مفید به این مسئله تاکید دارد. گروه دوم برای امام(ع) بیش از یک فرزند قائل شدند که به دو دسته تقسیم می‌شوند: برخی از دو فرزند نام بردند بنامهای (محمد و موسی) و یا (محمد و جعفر) و بعضی نیز شش اولاد ذکر کرده‌اند که پنج پسر به نامهای: محمد، حسن، جعفر، ابراهیم و حسین، دختری بنام عایشه که از این دسته می‌توان به محقق اربلی[6] و ابن خشاب بغدادی[7] اشاره کرد. بنابراین در بین علمای شیعه اختلاف نظر است؛ برخی سکوت کرده و یا تنها به یک فرزند قائل شدند. اما در میان گروه دوم نیز، اگر برخی از تعدد فرزندان امام رضا یاد کرده اند یا از منابع ضعیف عامه (اهل سنت) نقل نموده و یا بدون استناد وذکر منبع خبر گزارشی ذکر کرده اند.[8] پس مشهور در نزد علمای شیعه این است که امام جواد(ع) تنها فرزند امام رضا(ع) بوده و پسری بنام حسین و....نداشتند. گزاره هایی روایی صحیح نیز این دیدگاه را تایید می‌نماید؛ از آن جمله شیخ مفید در ارشاد و مجلسی در بحارالانوار به نقل از هرثمه نوشته است که برای امام رضا (ع) جز محمدجواد(ع) فرزند دیگری وجود ندارد[9]. لذا در باره امام زاده واقع در قزوین که از گذشته بنایی بر سر این مزار وجود داشته وزیارت گاه مردم بوده است می توان گفت : از آنرو که ائمه پس از امام رضا(ع) بیشتر معروف به ابن الرضا(ع) بوده‌اند که در منابع روائی به آن تصریح شده است؛ لذا می توان گفت درصورت عدم انتساب بی واسطه به امام رضا(ع) امازاده مذبور از فرزندان امام جواد یا از فرزندان امام هادی بوده که از نوادگان امام رضا (ع)وفرزند باواسطه آن حضرت محسوب می گردد. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. فی رحاب ائمة اهل البیت(ع) ، سیدمحسن امین. 2. تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)، محمد جواد فضل ا...، مترجم سیدمحمدصادق عارف. پی نوشتها: [1] . شیخ مفید، الارشاد، ترجمه ساعدی خراسانی،چاپ سوم، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1376، ص 590. [2] . دلائل الامامه، محمد بن حریر طبری (شیعه)، مؤسسه بعثت، قم، چاپ اول، 1413 ه ق. ص 359. [3] . شیخ مفید ، الارشاد، همان، ص 614. [4] . علامه طبرسی ، اعلام الوری باعلام الهدی، تهران، مکتبة علمیه اسلامیه، 1338، ص 329. [5] . ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، چاپ دوم ، درالاضواء، 1412 ق، ص 397. [6] . علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، 1401 ق.، ص 38. [7] . ابن خشاب بغدادی، تاریخ موالید الائمه، کتابخانه آیت ا... مرعشی نجفی، قم، چاپ 1406 ه ق، ص 38. [8] . محمد جواد معینی و احمد ترابی، امام علی بن موسی الرضا(ع) منادی توحید و امامت،چاپ اول ، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1376،ص18. [9] . مجلسی بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه وفاء، 1403، جلد 49ص 221. منبع: اندیشه قم
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام در مدینه سال 148 ه .ق متولد شدند و در صفر 203 ه . ق در سن 55 سالگی در طوس به شهادت رسیدند[1] امام علیه السلام در طول امامت خویش، شاهد نزاع و درگیری دو برادر یعنی امین و مأمون برای رسیدن به قدرت بودند. و عاقبت مأمون حکومت را به دست آورد و پس از مدتی، امام علیه السلام را با زور و تهدید به ولایت عهدی قرار داد ؛ سرانجام امام را مسموم و به شهادت رساند. در مورد تعداد فرزندان امام(ع) اختلاف نظر بین دو گروه از مورخین ومحدثین وجود دارد: گروه اول که شامل بسیاری از محدثان ومورخان شیعه می‌باشند؛ از آن جمله می‌توان به: محمد بن جریر طبری[2]، شیخ مفید(ره)[3]، مرحوم طبرسی[4]ابن شهرآشوب[5]، اشاره نمود، که معتقدند امام رضا(ع) غیر از امام جواد(ع) فرزند دیگری نداشته‌اند.بویژه شیخ مفید به این مسئله تاکید دارد. گروه دوم برای امام(ع) بیش از یک فرزند قائل شدند که به دو دسته تقسیم می‌شوند: برخی از دو فرزند نام بردند بنامهای (محمد و موسی) و یا (محمد و جعفر) و بعضی نیز شش اولاد ذکر کرده‌اند که پنج پسر به نامهای: محمد، حسن، جعفر، ابراهیم و حسین، دختری بنام عایشه که از این دسته می‌توان به محقق اربلی[6] و ابن خشاب بغدادی[7] اشاره کرد. بنابراین در بین علمای شیعه اختلاف نظر است؛ برخی سکوت کرده و یا تنها به یک فرزند قائل شدند. اما در میان گروه دوم نیز، اگر برخی از تعدد فرزندان امام رضا یاد کرده اند یا از منابع ضعیف عامه (اهل سنت) نقل نموده و یا بدون استناد وذکر منبع خبر گزارشی ذکر کرده اند.[8] پس مشهور در نزد علمای شیعه این است که امام جواد(ع) تنها فرزند امام رضا(ع) بوده و پسری بنام حسین و....نداشتند. گزاره هایی روایی صحیح نیز این دیدگاه را تایید می‌نماید؛ از آن جمله شیخ مفید در ارشاد و مجلسی در بحارالانوار به نقل از هرثمه نوشته است که برای امام رضا (ع) جز محمدجواد(ع) فرزند دیگری وجود ندارد[9]. لذا در باره امام زاده واقع در قزوین که از گذشته بنایی بر سر این مزار وجود داشته وزیارت گاه مردم بوده است می توان گفت : از آنرو که ائمه پس از امام رضا(ع) بیشتر معروف به ابن الرضا(ع) بوده‌اند که در منابع روائی به آن تصریح شده است؛ لذا می توان گفت درصورت عدم انتساب بی واسطه به امام رضا(ع) امازاده مذبور از فرزندان امام جواد یا از فرزندان امام هادی بوده که از نوادگان امام رضا (ع)وفرزند باواسطه آن حضرت محسوب می گردد. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. فی رحاب ائمة اهل البیت(ع) ، سیدمحسن امین. 2. تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)، محمد جواد فضل ا...، مترجم سیدمحمدصادق عارف. پی نوشتها: [1] . شیخ مفید، الارشاد، ترجمه ساعدی خراسانی،چاپ سوم، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1376، ص 590. [2] . دلائل الامامه، محمد بن حریر طبری (شیعه)، مؤسسه بعثت، قم، چاپ اول، 1413 ه ق. ص 359. [3] . شیخ مفید ، الارشاد، همان، ص 614. [4] . علامه طبرسی ، اعلام الوری باعلام الهدی، تهران، مکتبة علمیه اسلامیه، 1338، ص 329. [5] . ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، چاپ دوم ، درالاضواء، 1412 ق، ص 397. [6] . علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، 1401 ق.، ص 38. [7] . ابن خشاب بغدادی، تاریخ موالید الائمه، کتابخانه آیت ا... مرعشی نجفی، قم، چاپ 1406 ه ق، ص 38. [8] . محمد جواد معینی و احمد ترابی، امام علی بن موسی الرضا(ع) منادی توحید و امامت،چاپ اول ، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1376،ص18. [9] . مجلسی بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه وفاء، 1403، جلد 49ص 221. منبع: اندیشه قم
پاسخ:
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام در مدینه سال 148 ه .ق متولد شدند و در صفر 203 ه . ق در سن 55 سالگی در طوس به شهادت رسیدند[1] امام علیه السلام در طول امامت خویش، شاهد نزاع و درگیری دو برادر یعنی امین و مأمون برای رسیدن به قدرت بودند. و عاقبت مأمون حکومت را به دست آورد و پس از مدتی، امام علیه السلام را با زور و تهدید به ولایت عهدی قرار داد ؛ سرانجام امام را مسموم و به شهادت رساند.
در مورد تعداد فرزندان امام(ع) اختلاف نظر بین دو گروه از مورخین ومحدثین وجود دارد:
گروه اول که شامل بسیاری از محدثان ومورخان شیعه می‌باشند؛ از آن جمله می‌توان به: محمد بن جریر طبری[2]، شیخ مفید(ره)[3]، مرحوم طبرسی[4]ابن شهرآشوب[5]، اشاره نمود، که معتقدند امام رضا(ع) غیر از امام جواد(ع) فرزند دیگری نداشته‌اند.بویژه شیخ مفید به این مسئله تاکید دارد.
گروه دوم برای امام(ع) بیش از یک فرزند قائل شدند که به دو دسته تقسیم می‌شوند:
برخی از دو فرزند نام بردند بنامهای (محمد و موسی) و یا (محمد و جعفر) و بعضی نیز شش اولاد ذکر کرده‌اند که پنج پسر به نامهای: محمد، حسن، جعفر، ابراهیم و حسین، دختری بنام عایشه که از این دسته می‌توان به محقق اربلی[6] و ابن خشاب بغدادی[7] اشاره کرد.
بنابراین در بین علمای شیعه اختلاف نظر است؛ برخی سکوت کرده و یا تنها به یک فرزند قائل شدند. اما در میان گروه دوم نیز، اگر برخی از تعدد فرزندان امام رضا یاد کرده اند یا از منابع ضعیف عامه (اهل سنت) نقل نموده و یا بدون استناد وذکر منبع خبر گزارشی ذکر کرده اند.[8]
پس مشهور در نزد علمای شیعه این است که امام جواد(ع) تنها فرزند امام رضا(ع) بوده و پسری بنام حسین و....نداشتند. گزاره هایی روایی صحیح نیز این دیدگاه را تایید می‌نماید؛ از آن جمله شیخ مفید در ارشاد و مجلسی در بحارالانوار به نقل از هرثمه نوشته است که برای امام رضا (ع) جز محمدجواد(ع) فرزند دیگری وجود ندارد[9].
لذا در باره امام زاده واقع در قزوین که از گذشته بنایی بر سر این مزار وجود داشته وزیارت گاه مردم بوده است می توان گفت : از آنرو که ائمه پس از امام رضا(ع) بیشتر معروف به ابن الرضا(ع) بوده‌اند که در منابع روائی به آن تصریح شده است؛ لذا می توان گفت درصورت عدم انتساب بی واسطه به امام رضا(ع) امازاده مذبور از فرزندان امام جواد یا از فرزندان امام هادی بوده که از نوادگان امام رضا (ع)وفرزند باواسطه آن حضرت محسوب می گردد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. فی رحاب ائمة اهل البیت(ع) ، سیدمحسن امین.
2. تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)، محمد جواد فضل ا...، مترجم سیدمحمدصادق عارف.
پی نوشتها:
[1] . شیخ مفید، الارشاد، ترجمه ساعدی خراسانی،چاپ سوم، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1376، ص 590.
[2] . دلائل الامامه، محمد بن حریر طبری (شیعه)، مؤسسه بعثت، قم، چاپ اول، 1413 ه ق. ص 359.
[3] . شیخ مفید ، الارشاد، همان، ص 614.
[4] . علامه طبرسی ، اعلام الوری باعلام الهدی، تهران، مکتبة علمیه اسلامیه، 1338، ص 329.
[5] . ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، چاپ دوم ، درالاضواء، 1412 ق، ص 397.
[6] . علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، بیروت، دارالکتاب الاسلامی، 1401 ق.، ص 38.
[7] . ابن خشاب بغدادی، تاریخ موالید الائمه، کتابخانه آیت ا... مرعشی نجفی، قم، چاپ 1406 ه ق، ص 38.
[8] . محمد جواد معینی و احمد ترابی، امام علی بن موسی الرضا(ع) منادی توحید و امامت،چاپ اول ، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1376،ص18.
[9] . مجلسی بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه وفاء، 1403، جلد 49ص 221.
منبع: اندیشه قم
- [سایر] امام زاده جعفرمدفون در اصفهان از فرزندان بدون واسطه امام رضا (ع)است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا روز 23 ذی القعده روز زیارتی امام رضا علیه السلام دارای سند معتبر است تا در بارگاه امام علی بن موسی الرضا علیه السلام توجه ویژه شود؟
- [سایر] دلیل فرمایش امام حسن عسگری (ع) که ثواب زیارت امام رضا (ع)بیشتر از زیارت امام حسین (ع) است، چیست؟
- [سایر] آیا از نگاه احادیث، زیارت امام رضا(ع) بر زیارت امام حسین(ع) برتری دارد؟!
- [سایر] رأس مبارک امام حسین(علیه السلام) در کجا مدفون شد؟
- [سایر] چرا بسیاری از اهل بیت امام حسین (علیه السلام)مانند زینب و سکینه(علیها السلام)در سوریه مدفون اند؟
- [سایر] ویژگی های امام از منظر حضرت امام رضا (ع) و منظور از سایه نداشتن امام چیست؟
- [سایر] چرا منصب امامت به فرزندان امام حسین(ع) رسید؟
- [سایر] پس از شهادت کدام امام دو گرایش عمده به نامهای قطعیه و واقفیه پدید آمد؟ الف) امام رضا(ع) ب)امام موسی کاظم)ع)
- [سایر] چرا قبر هارون الرشید در سناباد کنار قبر امام رضا(ع) است؟ مگر پایتختش بغداد نبوده است؟ در آن زمان چگونه به سناباد آمده و آنجا دفن شده است؟ آیا امام رضا(ع) مدفون شدن خویش در کنار هارون را پیشبینی کرده بود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلا به زیارت حضرت اباعبدالله(علیه السلام) مشرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر بواسطه عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله سبحانی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلاً به زیارت حضرت اباعبدالله(علیه السلام)مشرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر به واسطه عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله بروجردی] اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان مثلاً به زیارت حضرت اباعبدالله عَلَیْهِ السَّلَام مشّرف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و اگر به واسطهی عذری نتواند آن امام را زیارت کند، چیزی بر او واجب نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه نذر کند به زیارت یکی از امامان مثلاً به زیارت حضرت امام حسین(علیه السلام) مشرف شود، اگر به زیارت امام دیگری برود کافی نیست و هرگاه به واسطه عذری نتواند آن امام را زیارت کند چیزی بر او نیست.
- [آیت الله مظاهری] مکروه است که در گریه بر میّت صدا را خیلی بلند کنند. ______ 1) آیا تو بر پیمانی - که با آن ما را ترک کردی - وفاداری؟ پیمان بر شهادت به اینکه نیست خدایی غیر از خداوند متعال، او که یکتاست و شریکی برای او نیست و به اینکه محمد صلی الله علیه وآله وسلم بنده و رسول اوست و سید پیامبران و خاتم آنان است و به اینکه علی علیه السلام امیر مومنان و سید امامان و امامی است که خداوند متعال، فرمانبرداری از او را بر همه عالمیان واجب فرموده است و به اینکه حسن و حسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و قائم آل محمد - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان مومنان و حجّتهای خداوند بر همه خلائق و امامان تو هستند، که پیشروان هدایت و نیکوکاری هستند. 2) هنگامی که دو فرشته نزدیک به خداوند (نکیر و منکر) که فرستادگان از جانب خدای متعالند، به سوی تو آمدند و از تو در مورد خدایت و پیامبرت و دینت و کتابت و قبلهات و امامانت سوال کردند،پس نترس و اندوهگین نشو و در جواب آنان بگو: خداوند، پروردگار من و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، پیامبر من و اسلام، دین من و قرآن، کتاب من و کعبه، قبله من و امیر مومنان علی بن ابی طالب، امام من و حسن بن علی، امام من و حسین بن علی، امام من و زین العابدین، امام من و محمد باقر، امام من و جعفر صادق، امام من، و موسی کاظم، امام من و علی رضا، امام من و محمد جواد امام من و علی هادی، امام من و حسن عسکری، امام من و حجّت منتظَر، امام من می‌باشند، اینان - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان و سروران و رهبران و شفیعان من می‌باشند، در دنیا و آخرت به آنان دوستی میورزم و از دشمنان آنان دوری میجویم، سپس بدان ای فلان فرزند فلان. 3) بدرستی که خداوند متعال، بهترین پروردگار و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، بهترین پیامبر و امیر مومنان علی بن ابی طالب و فرزندان معصوم او یعنی دوازده امام، بهترین امامان هستند و آنچه را محمد صلی الله علیه وآله وسلم آورده است حقّ است و مرگ حقّ است و سوال منکر و نکیر در قبر حقّ است و برانگیخته شدن (برای روز قیامت)، حقّ است و رستاخیز، حقّ است و صراط، حقّ است و میزان (اعمال)، حقّ است و تطایر کتب، حقّ است و بهشت، حقّ است و جهنم، حقّ است و آن ساعت معهود (روز قیامت)، خواهد آمد و هیچ تردیدی در آن نیست و به تحقیق خداوند متعال کسانی را، که در قبرها هستند، بر خواهد انگیخت. 4) خداوند تو را بر قول ثابت، پایدار فرماید و به راه مستقیم هدایت فرماید و بین تو و امامان تو در جایگاهی از رحمتش، شناخت ایجاد فرماید. 5) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را با برهانی از خودت روبرو گردان، خداوندا (درخواست میکنیم)عفو تو را، عفو تو را. 6) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را از جانب خودت با رضوان روبرو کن و قبر او را از بخشایش خودت آرام فرما، رحمتی که بوسیله آن از مهربانی هر کس دیگری بی نیاز گردد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر برای خود امام علیه السلام چیزی نذر کند چنانچه مصرف معینی را قصد کرده باید به همان مصرف برساند و اگر مصرف معینی را قصد نکرده باید به مصرفی برساند که نسبتی با امام علیه السلام داشته باشد مانند زوار فقیر یا مصارف حرم ان امام علیه السلام از قبیل تعمیر و مانند ان و یا انچه موجب تکریم و تعظیم ان امام علیه السلام است و احتیاط مستحب ان است که ثواب ان را هم هدیه برای ان امام علیه السلام کند و همچنین است اگر چیزی را برای امام زاده ای نذر کند
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] نماز در حرم امامان (ع) مستحب بلکه بهتر از مسجد است و مروی است که نماز حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین (ع) برابر دویست هزار نماز است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر برای خود امام علیه السلام چیزی نذر کند، چنان چه مصرف معینی را قصد کرده، باید به همان مصرف برساند، و اگر مصرف معینی را قصد نکرده باید به فقرا و زوار بدهد، یا مسجد و مانند آن بسازد، و ثواب آن را هدیه آن امام نماید، و هم چنین است اگر چیزی را برای امام زاده ای نذر کند.
- [آیت الله اردبیلی] اذان دارای هیجده جمله است که به ترتیب عبارتند از: (اَللّهُ أکْبَرُ)(1) چهار مرتبه و (أَشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ(2)، أَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّدا رَسُولُ اللّهِ(3)، حَیَّ عَلَی الصَّلاةِ(4)، حَیَّ عَلَی الْفَلاحِ(5)، حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَلِ(6)، اَللّهُ أکْبَرُ، لا إلهَ إلاَّ اللّهُ(7)) هر یک دو مرتبه و اقامه دارای هفده جمله است، یعنی دو مرتبه (اَللّهُ أکْبَرُ) از اوّل اذان و یک مرتبه (لا إلهَ إلاَّ اللّهُ) از آخر آن کم می‌شود و بعد از گفتن (حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَلِ) باید دو مرتبه (قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ)(8) به آن اضافه نمود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر برای خود امام (علیه السلام) چیزی نذر کند، چنانچه مصرف معینی را قصد کرده باید به همان مصرف برساند و اگر مصرف معینی را قصد نکرده، باید به فقرا شیعه و زوار بدهد، یا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را هدیه آن امام نماید و یا صرف مجالس عزاداری و سوگواری یا نشر آثار آن بزرگواران یا هر کار دیگری که نسبتی با آنها دارد بکند و همچنین است اگر چیزی را برای امام زاده ای نذر کند.