جایگاه و حرمت خانه کعبه بر هیچ مسلمانی پوشیده نیست، چرا که آیات و روایات زیادی به خوبی وصف این مکان مقدس و سرزمین وحی را بیان داشته است، و در اهمیت آن همین بس که هر ساله زائران و حاجیان زیادی از نقاط مختلف جهان عازم این سرزمین شده و به ندای معبود و معشوق حقیقی خود، لبیک گفته و قلوب خود را نورانی و مصفا می کنند.
از طرف دیگر قبور و حرم اهل بیت نبوی جایگاه خاص خود را داشته و به طور استمرار و دائم پذیرای هزاران زائر دلداده و عاشق و محبّ بوده که حرم امن و شایسته ای برای مردم و زائرین می باشند و چه بسا که حرم ملکوتی امام رضا علیه السلام هر ساله و به هنگام برگشتن حاجیان حج تمتع و عمره مفرده، مورد باز دید و زیارت آنان شده و با تضرّع و دعا به درگاه خداوند متعال و دست توسل به دامن امن ولایت و کوی رضوی دل های نورانی خود را، پر نورتر می کنند.
بنابراین هر یک از این دو حرم امن الهی و ولایی از اهمیت ویژه مخصوص به خود برخوردار بوده و هست و به اصطلاح معروف و مشهور (هر گلی بوی خود را دارد).
از سوی دیگر لازم است بدانیم جایگاه شعر و شاعری در این وادی کجا بوده و چه نقشی ایفاء می کند. از آنجائی که صناعت شعر برگرفته از قوه خیال و در ارتباط با عواطف و احساسات درونی شاعر بوده، و حقایق و واقعیت های را در قالب الفاظ تخیلی و عاطفی و احساس به تصویر می کشد، که گویا خود و مخاطب خود را در کنار فلان منظره و واقعیت خارجی و عینی می بیند و تجسم می کند، در حالی که حقیقت و واقعیت ممکن است چیز دیگری باشد و از نگاه دیگری جوری دیگر جلوه کند؛ لذا نمی توان به شعر به عنوان یک حجت و دلیل معتبر بر اثبات چیزی نگاه کرد و آن را پایه و اساس یک استدلال قرار داد. به دیگر سخن، شعر و از جمله مصرع مورد نظر در سؤال مذکور بیشتر سلیقه ای بوده و برگفته از ذوق ادبی شاعر است. کسی که مصراع (از کعبه صفای این حرم بیشتر است) را سروده و نوشته ممکن است بیش از آن که به واقعیت نزدیک باشد، ذوق ادبی و عواطف درونی گوینده و حال و هوای آن ناحیه و مکان رانشان دهد و به تصویر بکشد. شاهد این که خیلی وقتها انسان در یک فضای با طراوت و شاداب و معنوی قرار می گیرد و کلامی را در وصف آنجا به زبان یا قلم آورده و در خاطره اش ثبت می کند. و ممکن است همین فضای مذکور را شخص دیگری به گونه دیگر توصیف کند و از آن خاطره ای دیگر مناسب با وضع و حال درونی خود و محیط اطراف خود نقل کند.
لذا به صرف دیدن یا شنیدن یک شعر و کلامی، نمی توان در مورد برتری بر مکان دیگر قضاوت کرد و به نظر می رسد شعر مذکور در متن سؤال هم این گونه باشد و دلیل معتبر و موجهی بر مدّعا نباشد. قضاوت نهایی را به عهده خود پرسشگر گذاشته و از باب نمونه،: در وصف هر یک از کعبه و حرم امام رضا علیه السلام مواردی از آیات و روایات اشاره می شود.
کعبه: خداوند در چند سوره از قرآن به کعبه و مناسک حج و موقعیت تاریخی سیاسی و اجتماعی آن پرداخته و سوره حج[1] را در اهمیت آن نازل نموده است و از جمله در سوره آل عمران[2] فرموده: (إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًی لِّلْعَالَمِینَ) (یعنی کعبه را اولین خانه امن و هدایت و عبادت برای مردم قرار دادم که محل اجتماع آنها و هدایت برای جهانیان است).
حرم امام رضا علیه السلام : در باب ثواب[3] زیارت قبور ائمه علیهم السلام آمده است که: ابی نصر بزنطی می گوید: امام جواد علیه السلام فرمودند: (ثواب کسی که امام رضا علیه السلام را با شناخت حقش زیارت کند، برابر یک هزار هزار حج می باشد.
نتیجه: 1. هر یک از کعبه و حرم امام رضا علیه السلام جایگاه خاص خود را داشته و از اهمیت ویژه برخوردارند گرچه بی ارتباطی به هم نیستند.امامت حافظ کعبه وگستراننده توحید است ؛
2. شعر برگرفته از قوه خیال است و نمی تواند دلیل معتبری بر اثبات مطلبی باشد و باید از قضاوت کردن بر طبق آن دوری کرد.
توضیحاتی بیشتر راجع به جایگاه خانه کعبه
خداوند در سوره بقره آیه 125 می فرمایند: (وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِّلنَّاسِ وَأَمْناً وَاتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّی وَعَهِدْنَا إِلَی إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکفِینَ وَالرُّکعِ السُّجُودِ؛ و به خاطر بیاورید هنگامی را که خانه کعبه را محل بازگشت و مرکز امن و امان برای مردم قرار دادیم و از مقام ابراهیم نمازگاهی برای خود انتخاب کنید و ما به ابراهیم و اسماعیل امر کردیم که خانه مرا برای طواف کنندگان و مجاوران و رکوع کنندگان و سجده کنندگان پاک و پاکیزه کنید).
در این آیه خداوند به عظمت خانه خدا پراخته که به دست دو تن از بندگان و پیامبران صالح و معصوم خود بنا شده و این بر جایگاه والا و اهمیت فوق العاده کعبه می افزاید و دیگر این که از کلمه (مثابه) یاد کرده که به معنای بازگشت چیزی به حالت اولیه خود است و از آنجا که خانه کعبه مرکزی بوده برای موحدان که همه ساله به سوی آن رو می آورند، به مثابه معرفی شده و با کلمه (امنا) که بعد از آن آمده این معنی تأکید می شود به این که کعبه محل بازگشت امن و امان برای موحدان و زائران است. و با کلمه للناس نشان می دهد که این مرکز امن و امان، پناهگانی است عمومی برای همه جهانیان و توده های مردم. در این آیه مبارکه هم چنین کلمهه (بینی) آمده که اضافه یاء به بیت از نوع اضافه تشریفی بوده به این معنی که برای عظمت و شرافت چیزی آن را به خدا نسبت می دهند، مثل ماه رمضان که خداوند از آن تعبیر به (شهر الله) کرده که بزرگی ماه رمضان را بیان می کند که ماه مهمانی خداست.
در مورد ثواب نماز خواندن در مسجد الحرام که در مکه واقع شده در روایتی از معصوم علیهم السلام این طور آمد از امام رضا علیه السلام از پدرانش و آنها از امام محمد باقر علیه السلام نقل کرده اند که فرمودند: (یک نماز در مسجد الحرام برتر از صد هزار نماز در سایر مساجد است).[4] در پایان اضافه کنم که در عظمت حج این نکته نهفته است که حج تنها مقصدی است که همیشه و از همه مناطق جهان مسافر دارد. (...مِن کلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ).[5]
شاید بتوان گفت این شعر دارای معانی عمیق است ؛ چون اگر امامت بود توحید شناخته نمی شد وکعبه ای نمی ماند چنانکه یزید کعبه را به آتش سوزاند ودیگران به کعبه حجوم بردند وغارت کردند ؛ این امامت است که توحید ونشانه خداوند را حفظ می کندبنابراین اگر کعبه عظمت دارد از امامت است وگرنه خداوند به درستی شناخته نمی شد؛ چنانکه قبل از بعثت پیامبر(ص) بت خانه بود.بنابراین اگربه دیده عمیق عرفانی این شعر تفسیر شود درست است صفای کعبه به امام است .
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تفسیر نور، محسن قرائتی.
2. صهبای حج، آیت الله جوادی آملی.
پی نوشتها:
[1]. حج / 25 37.
[2]. آل عمران / 96.
[3]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه ابراهیم محدث بندریگی، چاپ ششم، انتشارات اخلاق، ص209، زمستان 1382ش
[4]. ابن بابویه، محمد بن علی، 311 381ق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه ابراهیم محدث بندریگی، قم، چاپ اخلاق، چاپ ششم، زمستان 1382ش، چاپخانه حافظ، ص65.
[5]. حج / 27.
منبع: اندیشه قم
